1.2 Wortels en stengels

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

1.2     Wortels en stengels

Lesdoelen 

• Je kunt in afbeeldingen vaatbundels, houtvaten en bastvaten benoemen en je kunt de functie van deze delen beschrijven.
  
• Je kunt beschrijven hoe planten stevigheid verkrijgen.
  
• Je kunt beschrijven hoe opname en transport van water en mineralen bij planten plaatsvinden en je kunt het belang hiervan voor de fotosynthese beschrijven.

Functie wortels 

• Vastzetten in de grond
• Water met voedingsstoffen (mineralen) opnemen
  
• Opslag van reservevoedsel
  

Functie stengels 

• Dragen van bladeren en   bloemen
  
• Transport van water en  voedingsstoffen (mineralen)
  
• Opslag reservevoedsel

Vaatbundels 

• Zorgen voor transport in (zaad)planten
  
• Een groepje vaten; lange buisjes die van de wortels tot aan de bladeren lopen
  
• 2 soorten vaten:
  

       Houtvaten en Bastvaten

Houtvaten 

• Vervoeren water met mineralen   van de wortel naar de bladeren 

      (Houtvaten - omHoog)

• In bladeren liggen de Houtvaten   Hoog en de bastvaten laag.
• In de stengel liggen ze aan de binnenkant (in het Hart)
• Om de vaatbundels liggen vezels voor stevigheid

Bastvaten 

• Vervoeren water met energierijke stoffen van de bladeren naar alle delen van de plant (Beneden)
• In bladeren liggen de  bastvaten   aan de onderkant
• In de stengel liggen ze aan de   Buitenkant

Houtvaten:

- Ligging in de bladeren aan de bovenzijde

- Ligging in wortel en stengel aan de binnenkant

- Transport van water en mineralen

- Transport van wortel naar blad

Bastvaten:

- Ligging in de bladeren aan de onderzijde

- Ligging in wortel en stengel aan de buitenkant

- Transport van water en assimilatieproducten

- Transport van blad naar alle delen

Bouw van houtvaten en vezels 

• Houtvaten: 

Dode houtcellen boven elkaar

De verticale celwanden zijn verdikt (cellulose en houtstof)

De dwarswanden zijn verdwenen

• Vezels : zijn hetzelfde opgebouwd als houtvaten alleen de wand is nog dikker!!! 

         Bastvaten 

• Levende cellen boven elkaar
  

• Openingen in de dwarswanden (om stoffen door te laten)
  

Stevigheid

• Houtcellen en vezels zijn stevig dankzij de celwanden
• Celwanden bestaan uit houtstof en cellulose 
• Houtstof en cellulose zorgen voor stevigheid 

• Bij uitdroging blijven delen van houtstof en vezels toch stevig.

Wortelharen

Vergroten het worteloppervlak

Zorgen voor opname van water en opgeloste stoffen

Transport water en mineralen

Het water van kan van beneden naar boven door 2 oorzaken:

• Zuigkracht door verdamping in de bladeren
  
• Worteldruk; de wortels persen het water omhoog

Opname en transport

* Wortels nemen water en mineralen op via de celwanden van de wortelharen

* Wortels, stengels en bladeren transporteren water en mineralen door houtvaten

- Vooral door zuiging van de bladeren

- Ook een beetje door worteldruk

Houtvaten

• Sapstroom omhoog
• Klein beetje wateropname door worteldruk 
• Meeste watertransport door verdamping/zuiging van de bladeren 

    (capillaire werking)

Welke stoffen neemt de plant waar op en hoe?

Huidmondjes

Wortelharen

Koolstofdioxide

Water

Mineralen

Een vaatbundel bestaat uit ...

1. houtvaten en nerfvaten
2. bastvaten en suikervaten
3. houtvaten, suikervaten en nerfvaten
4. bastvaten en houtvaten

Waar zitten luizen op een blad?

1. houtvaten
2. vaatbundel
3. bastvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Bastvaten vervoeren....

1. van de wortel naar de bladeren
2. van de bladeren naar de wortel

Bastvaten bevinden zich aan de .......... van een blad.

1. onderkant
2. bovenkant

Transport omhoog in een stengel komt o.a. door....

1. spierkracht
2. zwaartekracht
3. verdamping van water uit de huidmondjes
4. zuigkracht van de bastvaten

Een peen is een verdikte wortel die reservestoffen bevat.
Hoe komen de reservestoffen in de peen?

1. via bastvaten
2. via houtvaten
3. via haarvaten
4. via wortelharen

9.2     Wortels en stengels

Opdracht 1 t/m 7