3.1 De Griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Grieken

3.1 De Griekse wereld

De Grieken

3.1 De Griekse wereld

W3

D-toets: vrijdag 28 januari

E-toets: vrijdag 3 maart

Tijd van Grieken en Romeinen

3000 v.Chr - 500 na Chr.

* de oudheid

Lesdoelen 3.1 - de Griekse wereld

Je kunt uitleggen:

•    Waardoor in Griekenland zelfstandige stadstaten ontstonden.

•    Hoe de Grieken en de Griekse cultuur zich verspreidde over een groot gebied
•    Welke contacten de Grieken hadden met elkaar en met andere volken
•    Waarom handel belangrijk was voor de Grieken;
•    De sociale verhoudingen bij de Grieken omschrijven (i.h.b Athene en Sparta).

Stadstaten (Poleis):

• Het landschap van Griekenland bestaat uit een deel vaste land en honderden eilanden. 
• Veel vlaktes, steile bergen en heuvels.
• Door dit versnipperde landschap was contact tussen steden moeilijk.
• Één vorst of heerser voor heel Griekenland was dus niet mogelijk

Stadstaten (Poleis):

• Er waren honderden stadstaten (poleis, enkelvoud polis): een staat die bestaat uit een stad en het gebied er om heen.
• Elke polis was zelfstandig: eigen regering, eigen munten, eigen leger en eigen beschermgod(in).
  
• Veel Griekse steden ontstonden rond een Akropolis: een hoog punt met een burcht om naar toe te vluchten bij gevaar. 
• Op de Akropolis stond de tempel: hoe hoger hoe dichter bij de goden.
• De grootste stadstaten waren Athene, Sparta en Korinthe.

Stadsmuren

Athene werd beschermd door lange stadsmuren. Deze muren liepen niet alleen om de stad zelf, maar ook vanaf de stad tot aan de kust zes kilometer verderop. Daar lag de havenstad Piraeus, waar schepen dagelijks producten voor Athene aanvoerden.

Akropolis

Dit is de Akropolis, een hoge rots in Athene. Hier bouwden de Atheners een versterking om heen te vluchten als er gevaar dreigde. De enige route naar boven was een steile trap. Later bouwden de Atheners er prachtige tempels voor de belangrijkste goden van hun stad.

Parthenon

Bovenop de Akropolis stond de grootste tempel van de stad: het Parthenon. Deze tempel was gebouwd voor de godin Athena. Zij was de beschermgodin van de stad en de stad was naar haar vernoemd.

De stoa 

Deze overdekte zuilengang gaf beschutting tegen regen en zon. Het was dé plek in Athene om vrienden te ontmoeten. Er werd gediscussieerd door geleerden, zaken gedaan door handelaren en geroddeld over de buren.

De agora 

Op dit plein midden in de stad werd markt gehouden. Boeren van rondom de stad verkochten er olijven, honing en ander voedsel. Bakkers stonden er met brood, slagers met vlees en ook vishandelaren met vis. Er waren ook handelaren met producten uit allerlei andere streken van rond de Middellandse Zee.

Tempel van Hephaistos 

Deze tempel was voor Hephaistos, de god van het vuur en de smeedkunst. Hij werd vereerd door pottenbakkers en metaalbewerkers. De tempel stond dicht bij de wijk waar deze ambachtslieden woonden en werkten.

Agora

 Iedere stadstaat had een agora: plein met markt en regeringsgebouwen.

Rond de agora werkten en woonden de ambachtslieden.

Zij deden aan nijverheid: producten maken.

Kolonisatie

               Griekenland heeft een landbouwsamenleving

               8ste eeuw v. Chr: samenleving groeit

               Tekort aan landbouwgrond

               Emigratie rondom Middellandse- en Zwarte Zee

               Ontstaan Griekse kolonies met poleis

               Grieken komen in contact met andere volkeren

Kolonies 

• Kolonies in Spanje, Italië en Turkije

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond een bloeiende handel

• Gevolgen: verspreiding van de  Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

De Griekse wereld omstreeks 500 v.chr.

Elke stadstaat had haar eigen bestuur

1. Juist
2. Onjuist

De Grieken handelden door het hele Middellandse zee gebied. Dit is een oorzaak/gevolg van de kolonisatie

1. Oorzaak
2. Gevolg

Grieken en andere volkeren

Door de kolonisatie groeide de Griekse economie. 

Griekse handelaren vervoerden hun handelswaar over de Middellandse en Zwarte Zee:

            Papyrus en graan uit Egypte

            Timmerhout en bont uit Italië

            Glaswerk en hout uit Libanon

Door de handel groeiden de contacten tussen volken. De culturen hadden invloed op elkaar. 

           Letterschrift van de Feniciërs 🡪 Griekse alfabet

           Muntgeld van de Lydiërs 🡪 geldeconomie 

De samenleving van Athene

De samenleving van Athene

1. Vrije, volwassen mannen die in Athene geboren waren (meeste rechten)
2. Vrije, volwassen mannen die buiten Athene geboren waren 
3. Vrouwen (weinig rechten)
4. Slaven (geen rechten) 

Slavernij

• Slaven waren erg belangrijk voor de Grieken (werk in zilvermijnen, land, werkplaatsen van ambachtslieden, huishouden, leraar, ambtenaar)
  
• Slavernij was heel normaal
• 1/3 van de Griekse bevolking was slaaf
  
• Slaven waren meestal krijgsgevangen uit oorlogen 

           Ook kon men door een schuld slaaf worden, geboren worden als kind                 van een slaaf, of als vondeling (meisjes!) opgroeien als slaaf.

Spartaanse grondgebied (Pelloponnesos)

SPARTA

Sparta is anders dan andere stadstaten:

• Heersten over Peloponnesos (grootste schiereiland van Griekenland)
• Geen akropolis door het vlakke landschap
• Open vlakte 🡪 dus erg sterk leger nodig om je gebied te kunnen verdedigen!

‘Spartaanse opvoeding’: militaire opvoeding

De samenleving van Sparta

1. Spartanen: jongens én meisjes werden getraind om Sparta te dienen.
   
2. Overwonnenen: zij waren door Spartanen onderworpen en werden als slaaf behandeld.
   
3. Omwonenden: zij woonden niet in Sparta, ze moesten soldaten leveren en belasting betalen.

Noem drie dingen die iedere Griekse stadstaat in de Oudheid op een eigen manier had geregeld.

Griekenland had in de Oudheid (..1..) landbouwdgrond. Toen de bevolking (..2..), leidde dit tot voedseltekorten.

1. 1: veel
2. 1: weinig
3. 2: toenam
4. 3: afnam

Welke zin over de samenleving van de oude Grieken is onjuist?

1. De Grieken vonden het heel normaal dat een deel van de mensen niet vrij was, maar bezit van een ander.
2. De meeste mensen verdienden hun brood in de landbouw.
3. Er werden koloniën gesticht omdat de Griekse grond niet genoeg voedsel opbracht.
4. De belangrijkste plek binnen een polis was de Agora.

Welke bewering over de Griekse stadstaat is niet juist?

1. Een stadstaat is een stad met omliggend gebied.
2. Een stadstaat was in de Oudheid de belangrijkste stad in een staat.
3. Grieken noemden een stadstaat een polis.
4. Iedere stadstaat had zijn eigen wetten.

Gebruik de bron

Dit is een afbeelding van het Parthenon in Athene. Zoals je ziet staat een groot gedeelte van dit gebouw nog overeind.

⇒Waarom zal dit gebouw op een berg, de Acropolis, zijn gebouwd?

Huiswerk

Maken van intro: 1 t/m 3

Maken van 3.1: 1 t/m 10

Lezen: 3.2

Leren: begrippen 3.1

Na deze les, 

wil ik...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

de leerstof thuis nog even bekijken

overgaan naar nieuwe leerstof

nog meer te weten komen over de leerstof

niet meer te weten komen over de leerstof

nog iets anders (vul de vraag op de volgende slide in)

Nog iets anders, namelijk...