2.1: opbouw van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 2: Opbouw van de aarde

Leerdoelen par. 2.1

• Je kent de opbouw van de aarde.
• Je weet dat de aardkorst bestaat uit verschillende soorten korst.
• Je begrijpt hoe platentektoniek wordt aangedreven 

Hoofdstuk 2: Opbouw van de aarde

Geologische tijdschaal; Samenvatting van de 4,6 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde. 

Actualiteit beginsel

Zoals fysische processen nu plaatsvinden hebben ze ook in het verleden plaatsgevonden.

	Endogeen (van binnenuit de aarde)	Exogeen (van buitenaf)
Kracht	Stromend magma Aardwarmte	Wind Bewegend ijs Stromend water Zon (straling)
Proces	Vulkanisme Aardbevingen Platentektoniek Gebergtevorming	Verwering Erosie Sedimentatie

Aardkern 

• Zeer warm (5000 graden C)
• Bestaat vooral uit nikkel en ijzer
• Bestaat uit een binnen- en buitenkern
• Binnenkern is vast, buitenkern is “vloeibaar”
• Zorgt voor gedeeltelijk smelten van de aardmantel
• Veroorzaakt magnetisme van de aarde

Aardmantel 

• Warm waardoor een deel gesmolten is
• Gesmolten gesteente = magma
• Bestaat uit een binnen- en buitenmantel
• Binnenmantel is vast, buitenmantel is gedeeltelijk “vloeibaar”
• Gesmolten deel = asthenosfeer

Aardkorst 

• Relatief dun
• Onder oceanen dunste delen (4-8 km), onder gebergtes op continenten dikste (40-80 km)
• Bestaat uit een oceanische en continentale aardkorst
• Is verdeeld in stukken: aardplaten
• Aardplaten kunnen botsen (convergent), uit elkaar drijven (divergent) of langs elkaar schuiven (transform) (par 2.2)
• Langs plaatranden treden veel aardbevingen op
• Ook vind je daar bijna alle vulkanisme

Wat zijn verschillen tussen continentale en oceanische korst?

• Oceanische korst: relatief dun, relatief zwaar, groeit vanuit mid-oceanische rug, verdwijnt bij een trog onder de continentale plaat, bijna altijd onder water
• Continentale korst: relatief dik, relatief licht, min of meer constante grootte, kan omhoog komen (gebergtevorming) of dalen, of lager worden door afslijting, meestal ligt hier land, maar ook het continentaal plat ligt er op

Bewijs:

- Fossielen

- Zeebodem

Het deel bij a is diep, doordat de oceanische plaat door subductieschuin de mantel in wordt getrokken (en er een langgerekte diepte opde oceaanbodem ontstaat)

Het deel bij b is diep, doordat het een oud stuk oceanische korst is (datdoor afkoeling een hogere dichtheid heeft) en is weggezakt in demantel

De Tuamoturug (c in bron 1) is een rug in de Grote Oceaan met een noordwest-zuidoostoriëntatie. In de Grote Oceaan liggen meer van dit soort ruggen.Beschrijf het ontstaan van deze ruggen.

C Uit de beschrijving moet blijken dat de Pacifische Plaat (in noordwestelijke richting) over hotspots / mantelpluimen beweegt 1 waarbij steeds nieuwe vulkanische eilanden ontstaan die vulkanische ruggen (met een noordwest-zuidoostoriëntatie) vormen

D:het uit elkaar bewegen / divergeren van de platen bij de Oost-Pacifische Rug sneller gaat dan bij de Midden-Atlantische Rug (oorzaak) 1 waardoor bij de Oost-Pacifische Rug meer jonge / nieuwe oceanische korst wordt gevormd die nog niet diep is weggezakt in de mantel (en de Oost-Pacifische Rug dus breder is) (gevolg)

Alfred Wegener: Platentektoniek

slabpull = convectiestromen trekken de plaat onder eigen gewicht de diepte in waardoor een diepzeetrog ontstaat 

Hoe herken je die gesteentes?

Basalt: meestal zwart/bruin, weinig structuur in steen te zien, vaak zeshoekige vorm door krimp bij afkoeling vulkanisch gesteente (vulkanisme > uitvloeiingsgesteente) (veel gebruikt voor dijken)

Graniet: allerlei kleuren, gekleurde vlekjes, ontstaan door afkoeling (kristalvorming) ondergronds (vulkanisme > dieptegesteente) (veel gebruikt voor aanrechten, vloeren)

Gesteentes herkennen:
continentale korst > vooral graniet oceanische korst > vooral basalt