3.3 kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Iemand gaat zijn haren verven. Verandert ze hierdoor haar genotype of fenotype

1. Fenotype
2. Genotype

Op welk moment wordt het genotype van iemand bepaald?

1. Tijdens de celdelingen
2. Bij bevruchting
3. Tijdens innesteling
4. Bij de geboorte

Hoeveel chromosomen bevat de kern van een cel in je oog? En hoeveel paren chromosomen bevat de kern van een cel in je huid?

Bevat ieder chromosoom 1 of meerdere genen?

1. 1 gen
2. meerdere genen
3. dat is per chromosoom verschillend
4. dat is niet te zeggen

In een lichaamscel komen genen komen voor in paren.

1. Waar
2. Niet waar

Welke genen kom je tegen in een levercel?

1. Alleen genen die te maken hebben met de lever
2. Alle genen die een mens heeft
3. Helft van de genen
4. Kwart van de genen

In de afbeelding hiernaast zijn vier chromosomen schematisch getekend.

Welk chromosoom vormt een paar met chromosoom 1? Leg je antwoord uit.

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Allelen

Wat is een allel?

1. Dit is een andere benaming voor een gen
2. Dit is een erfelijke ziekte
3. Dit is een mutatie in en geslachtschromosoom
4. Dit is een variant van een gen

Dominant betekent bij erfelijkheid

1. Zwak. Kleine letter gebruiken
2. Zwak. Grote letter gebruiken
3. Sterk. Kleine letter gebruiken
4. Sterk. Grote letter gebruiken

Homozygoot zijn voor 1 erfelijke eigenschap betekent 2 gelijke allelen.

1. juist
2. Onjuist

3.3 Kruisingen

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kan je zelfstandig een kruisingsschema maken.
• Je kunt uitrekenen wat de kansen zijn dat een nakomeling een bepaald kenmerk krijgt.

Belangrijk: gebruik deze basisstof een schrift om vaardigheden (kruisingen maken) in te oefenen!

Homozygoot

homo = hetzelfde

de 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde.

AA

aa

Heterozygoot

Verschillend

de 2 allelen voor één erfelijke eigenshap zijn verschillend.

Aa

Dominant of recessief

Het allel wat bij een heterozygoot genotype tot uiting komt is dominant.

Dominant allel = Bruin haar: hoofdletter

Recessief allel = Blond haar: kleine letter

Hoe noteren we dit?

Letter naar keuze, met duidelijk verschil tussen hoofdletter en kleine letter.

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Afkortingen die je moet kennen voor het maken van kruisingen

P = De ouders (komt van parents)

F1 = 1e generatie nakomelingen (kinderen van de P) 

F2 = 2e generatie nakomelingen (kinderen van de F1)

Stappenplan kruisingen

• Stap 1: bepaal het genotype van de ouders en schrijf de (hoofd)letters op. Bijv. AA x aa

• Stap 2: bedenk welke allelen in de geslachtscellen van de ouders kunnen voorkomen en schrijf dit op. bijvoorbeeld: moeder A of A, vader a of a.

• Stap 3: maak een schema en stel daarmee vast welke genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben --> F1 (1e generatie nakomelingen).

• Stap 4: stel vast welk genotype en fenotype de dieren in de F2 (2e generatie nakomelingen) kunnen hebben door stap 1, 2 en 3 te herhalen, met de kinderen van de F1 als ouders (p).

te maken schema:

doen we samen op bord

te maken schema:

te maken schema:

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

zwart en blond in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Oefenen: kruisingsschema

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur Dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur Dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. 

Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Oefen de kruising in je schrift

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier.

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Antwoord

Kijkend naar dit kruisingsschema, wat is dan de kans op homozygoot dominant?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Bij welke van deze kruisingen hebben alle nakomelingen hetzelfde genotype?
Maak de schema's in je schrift.

1. RR x rr
2. Rr x rr
3. RR x Rr
4. Rr x Rr

Lesafsluiting: leerdoel behaald?

Losse wenkbrauwen is een dominante eigenschap. Een vrouw met doorlopende wenkbrauwen krijgt een kind met een man die heterozygoot is voor deze eigenschap.

Hoeveel procent kans heeft het kind op het fenotype 'doorlopende wenkbrauwen'?

Schrijf alle tussenstappen op in je schrift:

P(arents) - G(eslachtcellen) -  Schema - Kans op genotypen - Kans op fenotypen - Conclusie (eindantwoord).

50% kans op dit fenotype.

Aan de slag!

Thema 3, basisstof 3

- Opdrachten 1 t/m 6

- Bladzijde 181 t/m 187

- In stilte