H5 - TH6 - BS4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 6 - afweer

BS4 - transplantatie en bloedtransfusie

Leerdoelen B4

Na deze les kun je:

• beschrijven welke problemen door antigenen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies

Begrippen BS4

transplantatie

acceptor

donor

afstotingsreactie

major histocompatibility complex

(MHC)

human leukocyte antigen (HLA)

acute afstoting 

donorverklaring

donorregister

AB0-systeem

resusfactor

hemolyse

resusantigeen

resusfactor

antiresus

resuskindje

transplantaties

vervanging van een 

• orgaan
  
• weefsel 
  

transplantaties

donor 

• is gever van het orgaan of weefsel

acceptor

• is persoon waarbij het orgaan 
  

       wordt vangen 

een orgaan kan niet zomaar van worden uitgewisseld... 

eisen 

donor en acceptor moeten een match zijn

MHC & HLA 

major histocompatibility complex

= bij mensen:

human leukocyte antigen

MHC & HLA 

major histocompatibility complex

human leukocyte antigen

lichaamscel

HLA

10 verschillende eiwitten

-> antigenen van de mens

-> dus vele combinaties 

mogelijk

-> antigeen aanwezig zou

 geen antibody ervan moeten zijn

HLA/MHC-matching

Als er een orgaantransplantatie noodzakelijk is wordt er naar veel meer gekeken dan alleen naar de bloedgroep. Er zijn ontzettend veel verschillende eiwitten aan het oppervlak van cellen die allemaal anders kunnen zijn.

Het uitgangspunt is ALLE eiwitten moeten lichaamsEIGEN zijn als er geen reactie van het immuunsysteem gewenst is.

Alle eiwitten die hierin een rol spelen worden HLA eiwitten genoemd.

donatie 

donatie is alleen mogelijk

bij een match

anders kans op afstoting

-> immuunssysteem  gaat

     donororgaan aanvallen 

donatie 

donatie is alleen mogelijk

bij een match

anders kans op afstoting

-> immuunsysteem  gaat

     donororgaan aanvallen 

afstoting

medicatie tegen afstoting

immuunsupressors

onderdrukken het 

immuunsysteem

-> ook vatbaarder 

    voor ziektes 

wat wanneer te doneren?

+ bloed

het vinden van een match:

grote kans binnen 

families

-> anders vooral op

toeval

bloedgroepen AB0-systeem

De bloedgroep wordt bepaald door de aan- of afwezigheid van eiwitten op het oppervlak van rode bloedcellen. 

Het afweersysteem, met name de lymfocyten, reageren op alle eiwitten die LICHAAMSVREEMD zijn. 

bloedgroepen bepaling

bij het mixen van bloedgroepen

gaan ze samenklonteren

-> effect wordt gebruikt bij de 

bloedgroepen bepaling 

resusfactor 

ander eiwit op de 

rode bloedcellen

-> resus aanwezig is

geen antilichamen er tegen

-> resus afwezig

= na blootstelling ontwikkeling van antilichamen ertegen

resusfactor - zwangerschap

-> resus afwezig

-> kind wel resus = 

1e kind geeft de bloodstelling

-> ontwikkeling antilichamen

= antiresus

-> gevaar bij 2e zwangerschap

immuunsysteem valt baby aan 

Er is een duidelijke volgorde toe te kennen als het gaat om kans op een HLA match bij familieleden. Zet deze familieleden op volgorde. Zet het familielid met de grootste kans op een match op 1.

1

2

3

4

ééneiige tweelingbroer/zus

twee-eiige tweelingbroer/zus

broer/zus

ouder

Welke bloedgroep kan goed doneren?

1. A
2. B
3. AB
4. 0

Er is een duidelijke volgorde toe te kennen als het gaat om kans op een HLA match bij familieleden. Zet deze familieleden op volgorde. Zet het familielid met de grootste kans op een match op 1.

1

2

3

4

ééneiige tweelingbroer/zus

twee-eiige tweelingbroer/zus

broer/zus

ouder

Iemand heeft Resus negatief bloed .
Welk bloed kan hij krijgen ?

1. Selecteer om teknippen, kopiëren ofte verwijderen 5 1 Stel het aantal punten invoor deze vraag. Dit wordt getoondin de klassikale leswanneer je op'geef les' klikt. Dit wordt getoondin de gedeelde les dieleerlingen zelfstandigkunnen doen. Differentiëer Differentiëer Instellingen Bij kinderen die worden ingeënt met de dktp-prik (difterie, kinkhoest, pokken en tetanus) en de BMR-prik(Bof, rode hond en mazelen)worden verzwakte ziekteverwekkers ingespoten.. Worden bij een vaccinatie antigenen ingespoten? En worden antistoffen ingespoten? A Alleen antigenen B Alleen antistoffen C Zowel antigenen als antistoffen Quizvraag Resus positief bloed
2. Resus negatief bloed
3. Resus positief en resus negatief bloed
4. Kan je zo niet zeggen

Patiënt X heeft bloedgroep B. Welk donor bloed kan deze patiënt WEL of juist NIET ontvangen?

WEL

NIET

Donorbloed met bloedgroep A

Donorbloed met bloedgroep B

Donorbloed met bloedgroep AB

Donorbloed met bloedgroep 0

1 donor kan maximaal 2 levens redden

1. Ja
2. Nee
3. Weet niet

Wel 

Niet

Antistoffen

Hieronder staan 4 situaties genoemd waarbij bij de mens weefsels worden overgebracht.

Bepaal voor elke situatie of de kans bestaat dat het immuunsysteem van de acceptor antistoffen tegen het overgebrachte weefsel of tegen de overgebrachte cellen gaat geproduceerd en sleep naar het bijbehorende vak:

een harttransplantatie

een transfusie waarbij iemand met bloedgroep AB zonder resusantigeen voor de eerste keer bloed krijgt van bloedgroep AB met resusantigeen

een bypassoperatie, waarbij een stukje bloedvat uit een been van patiënt wordt overgebracht naar zijn hart

bij een beenmergtransplantatie waarbij een broer donor is voor zijn zus (acceptor)

Wat is een donor?

1. Iemand die een orgaan wil kopen.
2. Iemand die een orgaan moet hebben.
3. Iemand die geld doneert aan het donorregister.
4. Iemand die een orgaan wil afstaan.

Wat is een transplantatie?

1. Het overbrengen van een donororgaan naar een dokter.
2. Het overbrengen van een donororgaan naar een donor.
3. Het overbrengen van een donororgaan in een koelkist.
4. Het overbrengen van een donororgaan naar een nieuw lichaam.

Welk genotype hoort bij welke bloedgroep?

Bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Bloedgroep O hebben

1. Genotype
2. Fenotype

Welke 2 mensen hebben de best mogelijke match op basis van MHC-I receptoren (HLA-gen)?

1. Broers en zussen
2. Ééneiige tweelingen
3. Twee-eiige tweelingen
4. Geen van deze opties

Transplantaties gaan soms mis, het orgaan wordt afgestoten. Welke van de onderstaande beweringen klopt niet?

1. De HLA combinatie van de donor niet overeenkomt met dat van de ontvanger
2. De MHC I moleculen van de donor niet overeenkomen met die van de ontvanger
3. De B- en T- lymfocten van de ontvanger die 'aanvallen' zijn bij het rijpen niet weggefilterd
4. Het immuunsysteem van de ontvanger herkent de antistoffen van het donororgaan niet.

Klontert

Zonder gevaar mogelijk

Bloedgroep A ontvangt van bloedgroep AB

Bloedgroep B ontvangt van bloedgroep 0

Bloedgroep AB ontvangt van bloedgroep A

Bloedgroep 0 ontvangt van bloedgroep AB

In 1954 lukte het voor het eerst een nier te transplanteren. Een man kreeg een nier van zijn broer. Zijn afweersysteem reageerde NIET met afstoting. Wat is een juiste verklaring?

1. De broer had bloedgroep O-
2. Zij hadden beide dezelfde bloedgroep
3. Zij hadden beide hetzelfde HLA-systeem
4. Niercellen hebben geen antigenen

moeder heeft bloedgroep A
vader heeft bloedgroep B
wat zijn mogelijke bloedgroepen van hun kinderen?

1. alleen A of B
2. A, B of AB
3. Alleen bloedgroep AB
4. alle bloedgroepen zijn mogelijk

aan de slag:

nu:  ga naar... zie bord

         meld je aan bij examensite: klassen code EVQOU

huiswerk:

maak de opdrachten 26 t/m 32

intressant? maak opdracht 33+34

lees BS4