Hoofdstuk 2: De Middellandse Zee: Een bewogen gebied

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 2

De Middellandse Zee: een bewogen gebied 

Wat leerde ik vorig hoofdstuk?

• 3 kenmerken van jagers en verzamelaars 
• de indeling van het klimaatsysteem van Köppen 
• waarom het ontstaan van de landbouw de grootste en belangrijkste ontdekking is van de mensheid 
• hoe de eerste steden ontstaan 
• wat functies zijn van geld 
• wat symbolen van macht waren in de oudheid

Ik leerde...

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• over verstedelijking, besturen, bestuursvormen, cultuur en handel in het oude Griekenland
• wat het begrip 'hellenisme' betekend 
• 4 soorten klimaten 
• over platentektoniek en 3 typen vulkanisme 
• wat het begrip 'romanisering' betekend 
• over verstedelijking, besturen, bestuursvormen, cultuur en religie in het Romeinse Rijk 
• over grenzen, migratie en volksverhuizingen in het Romeinse Rijk
• over het verval van het Romeinse Rijk

Ik leer...

Een bekend verhaal uit de oudheid: de strijd om Troje. 

Hoe eindigt het verhaal van
'het paard van Troje'?

...1 Het Oude Griekenland 

...1 Het Oude Griekenland 

Hoe eindigt het verhaal van

'het paard van Troje'? 

§1 Het Oude Griekenland 

Verstedelijking 

Een geleidelijke uitbreiding van intensief bewoonde gebieden

Polis 

 Een stad uit het oude Griekenland met een eigen bestuur en cultuur

Locatiefactoren

De redenen/ factoren waarom mensen zich ergens

 vestigen of juist niet vestigen 

Welke voorbeelden van

locatiefactoren

kun je bedenken?

Welke voorbeelden van
locatiefactoren
kun je bedenken?

Een filmpje over Griekse bestuursvormen. 

Bestuursvormen in een polis

Monarchie 

Tirannie/ alleenheerschappij

Democratie 

Aristocratie  

Polytheistische godsdienst

Er werd geloofd in meerdere goden 

Bekende Griekse goden waren bijvoorbeeld: Zeus, Hera, Hades, Poseidon, Demether en Athena

Een filmpje over de Griekse goden. 

Indirecte ruil

Het verkopen van goederen of diensten tegen geld om vervolgens dit geld te gebruiken voor het kopen van nieuwe

 goederen en/of diensten. 

Intrinsieke waarde van een munt

Iedere munt had zijn eigen waarde. Die werd gekoppeld aan de hoeveelheid goud die in de munt zat.

Handel in de oudheid

Import 

Export 

Invoerrechten 

 Invoeren

Uitvoeren

Belastingen die een overheid op de

ingevoerde producten kan leggen

Klik op de hotspot om een kaart te zien van de handelroutes in de oudheid. 

• https://www.worldhistory.org/image/14421/trade-routes-in-the-ancient-mediterranean/

§2  Klimaten in het Hellenistische rijk 

Hellenisme 

Alexander de Grote verspreidde de Griekse cultuur

Een filmpje over de laatste jaren van het rijk van Alexander de Grote. 

Het rijk van Alexander de Grote. 

Afbeelding: 

https://www.britannica.com/biography/Alexander-the-Great

Welke van deze klimaten zouden er voorkomen in het rijk van Alexander de Grote?

Welke van deze klimaten zouden er voorkomen in het enorme rijk van Alexander de Grote? 

1. Mediterraan klimaat
2. Steppe klimaat
3. Woestijnklimaat
4. Tropisch klimaat

Klimaten in het rijk van Alexander de Grote

•  Ligt vooral rond de Middellandse Zee
• Warme droge zomers en milde natte winters
• Door de grote watermassa is er een gematigde werking op de temperatuurverschillen
• Er is plantengroei met dikke ‘bladeren’ die lang tegen droogte kunnen 

•  Een subtropisch klimaat met weinig neerslag ca. 200-400 mm per jaar 
• Er valt vooral neerslag in de zomer 
• De begroeiing bestaat uit grassen en er komen geen bomen voor

Mediterraan klimaat

Steppe klimaat

Klik op de hotspots om een voorbeeld te zien van de soorten klimaten. 

Klimaten in het rijk van Alexander de Grote

• Een droog klimaat met enkele begroeiing in de buurt van een oase
• Er valt minder dan 200 mm neerslag per jaar
• Er zijn grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht
• De bodem bestaat uit zand en/ of rotsen

• Enkel op en rond de evenaar met een temperatuur niet lager dan 18°C
• Er valt gemiddeld 60 mm neerslag per maand
• Er is een vruchtbare bodem met veel begroeiing (etages).

Woestijnklimaat

Tropisch klimaat

Klik op de hotspots om een voorbeeld te zien van de soorten klimaten. 

Vulkanisme: Santorini

Zoals je geleerd hebt, was Griekenland onderdeel van het

rijk van Alexander de Grote. Een van de eilanden die bij

Griekenland hoort is Santorini. Het eiland Santorini was onderdeel van de Minoïsche

beschaving. Dit volk leefde in Griekenland van ongeveer 3000 v.Chr. tot 1200 v.Chr. Rond 1600 v.Chr.

gebeurde er iets vreselijks. Eén van de grootste vulkaanuitbarstingen die de aarde ooit gekend, vond

hier plaats.

Klik op de hotspot om meer informatie te krijgen over vulkanisme op Santorini (Griekenland). 

Platentektoniek

Vulkanen ontstaan als gevolg van platentektoniek 

Platentektoniek is de wetenschap die de bewegingen van aardplaten verklaart

De aarde bestaat uit bewegende 

grote platen, die drijven op een ‘vloeibare’ laag

Platenbeweging 

De platen kunnen  naar elkaar toe bewegen (convergentie)

De platen kunnen  uit elkaar bewegen (divergentie)

De platen kunnen langs elkaar schuiven (transversaal)

De hotspot op de kaart laat zien waar Santorini ongeveer ligt. 

Bij wat voor plaatgrens ligt
Santorini in de buurt?

Bij wat voor plaatgrens ligt

Santorini? 

1. Convergente plaatsgrens
2. Divergente plaatgrens
3. Transversale plaatgrens

Typen vulkanisme

Schildvulkanen: 

Ontstaan bij divergentie

Stratovulkanen: 

Ontstaan bij convergentie

Caldeira: 

Ontplofte stratovulkaan

Wat voor vulkaan was
de vulkaan die uitbarstte
bij Santorini?

Wat voor vulkaan was de vulkaan die uitbarstte bij Santorini? 

1. Schildvulkaan
2. Stratovulkaan

§3  Romeinse Samenleving 

Romanisering

Volkeren namen delen van de Romeinse cultuur over, zoals de taal en de religie. 

Verstedelijking in het Romeinse Rijk 

Infrastructuur

Schaakbordpatroon

De Romeinen legden nieuwe infrastructuur aan

in de veroverde gebieden.

§4 Verval en volksverhuizingen

Bestuursvormen in het romeinse rijk

 Romeins Koninkrijk: Ca. 753 - 509 v.Chr.

 Romeinse Republiek: Ca. 509 - 27 v.Chr.

Een republiek is een land bestuurd

door meerdere personen (de aristocraten). De Romeinse republiek eindigde met de moord op Julius Caesar. 

De opkomst van het Christendom

• Keizer Theodotius 
• Christendom Staatsgodsdienst
• Polytheïstische godsdienst verboden

• Polytheïsme 
• Monotheïsme / Christendom verboden

Romeinse Keizerrijk: 27 v.Chr. - 395 n.Chr.

• Keizer Constantijn
• Verbod op Christendom ingetrokken

Pax Romana

27 v. Chr. (Keizer Augustus) - 180 n. Chr. (Dood keizer Aurelius)

• 'de Romeinse Vrede'
• Politieke stabiliteit
• Sterk leger
• Tolerantie 

Grenzen

Natuurlijke Grenzen

Gemaakte grenzen

Een grens die wordt bepaald door bijvoorbeeld bergen of rivieren. Deze natuurlijke obstakels waren namelijk

makkelijker te verdedigen 

Grenzen door mensen zelf gemaakt

De muur van Keizer Hadrianus 

Klik op de hotspot om een voorbeeld van een gemaakte grens uit de Romeinse tijd te zien.

Kun je een hedendaags voorbeeld bedenken van een door mensen gemaakte grens?

Kun je een hedendaags voorbeeld
bedenken van een door
mensen gemaakte grens?

Migratie

Pullfactoren

Pushfactoren 

Redenen waarom mensen naar een gebied gaan

Redenen waarom mensen een gebied verlaten 

Volksverhuizingen

De massale migratie van volkeren vanuit het oosten van Europa richting het Romeinse Rijk rond de 4e eeuw

Christenen werden eerst vervolgd in het Romeinse Rijk
en besloten vaak om te vluchten. Deze situatie is een ...

Christenen werden eerst vervolgd in het Romeinse Rijk en besloten vaak om te vluchten. 

Deze situatie is een...

1. Pullfactor
2. Pushfactor

Splitsing en einde van het romeinse rijk

West-Romeinse Rijk : 395 - 476

Oost-Romeinse Keizerrijk: 395 - 1453

De splitsing van het romeinse rijk was vooral bedoeld om de volksverhuizingen beter onder controle te krijgen

Bij een republiek wordt een land bestuurd

door meerdere personen, in het geval van

de Romeinen door de aristocraten.

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat leerde ik dit hoofdstuk?

• over verstedelijking, besturen, bestuursvormen, cultuur en handel in het oude Griekenland
  
• wat het begrip 'hellenisme' betekend 
• 4 soorten klimaten 
• over platentektoniek en 3 typen vulkanisme 
• wat het begrip 'romanisering' betekend 
• over verstedelijking, besturen, bestuursvormen, cultuur en religie in het Romeinse Rijk 
• over grenzen, migratie en volksverhuizingen in het Romeinse Rijk
  
• over het verval van het Romeinse Rijk    n in het Romeinse Rijk
  
• over het verval van het Romeinse Rijk

Ik leerde...

Waar komen de afbeeldingen vandaan?

• Cristina Gottardi - https://unsplash.com/photos/3qPfYTosbWE
  
• Ravi Pinisetti - https://unsplash.com/photos/ySQXoZLAsmc
• Spencer Davis - https://unsplash.com/photos/ilQmlVIMN4c
• Constantinos Kollias - https://unsplash.com/photos/yqBvJJ8jGBQ
• Hert Niks - https://unsplash.com/photos/NoMw13fAlW0
• Dimitris Kiriakakis - https://unsplash.com/photos/Zy58SPXW_jE
• Simeon Netchev - https://www.worldhistory.org/image/14421/trade-routes-in-the-ancient-mediterranean/
• Mac McDade - https://unsplash.com/photos/2ph9YyP0p8k
• Nick Vlachos - https://unsplash.com/photos/nfSsyAkYgcs
• Frank W. Walbank - https://www.britannica.com/biography/Alexander-the-Great 
• Jonathan Gallegos - https://unsplash.com/photos/_vA2q0-NroU

Waar komen de afbeeldingen vandaan?

• greecehighdefinition - https://www.greecehighdefinition.com/blog/2019/1/17/scientists-solve-mystery-surrounding-catastrophic-volcanic-eruption-that-wiped-out-ancient-civilisation
  
• Shawn Appel - https://unsplash.com/photos/FBAIKjVLHag
  
• David Libeert - https://unsplash.com/photos/CzKI2-nejUk
  
• Vek Labs - https://unsplash.com/photos/KOWfa6aX1E8
  
• Nils - https://unsplash.com/photos/kaEhf0eZme8
  
• Joseph Barrientos - https://unsplash.com/photos/xO5tGY1NgCU
  
• Will Francis - https://unsplash.com/photos/Rm3nWQiDTzg
  
• Elizabeth Nix - https://www.history.com/news/what-is-hadrians-wall
  
• Julia Craice - https://unsplash.com/photos/faCwTallTC0
• https://www.odysseytraveller.com/articles/roman-roads-in-the-british-isles/
• Will Truettner- https://unsplash.com/photos/0fueMyff_uE
  
• Benjamin Behre- https://unsplash.com/photos/ArfMjDiF2sY
  
• Ganapathy Kumar- https://unsplash.com/photos/L75D18aVal8
• Rolands Varsbergs- https://unsplash.com/photos/miKmVyq3qhE