7.3 Verlichte ideeën in de praktijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6: Verlichting en revoluties (1650 - 1848)

• Kenmerkende aspecten:
• Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
• Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
• De democratische revoluties in westerse landen als gevolg van discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
• Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
  

Franse Revolutie (1789)

• directe aanleiding: dreigend bankroet Franse staat >
• Lodewijk XVI roept de Staten-Generaal bijeen: 
• drie standen: geestelijkheid  
• adel  
• burgerij  >
• 'cahiers de doléances'

Oorzaken problemen:

• ontevredenheid over:
  
• - misoogsten
• - hoge belastingen
• - privileges 1e en 2e stand
• - absolutisme

Lodewijk XVI

2. Kritiek op de ordening in de samenleving

• Verlichte denkers tegen de standenmaatschappij:
• ipv erfelijke rechten en religieuze ideeën: natuurrechten o.a
• recht op vrijheid, leven en bezit
• pas eind 18e eeuw idee van universele vrijheid / volledige gelijkheid
• 'Droit Divin' werd verworpen:
• John Locke (1632-1704): sprake van een 'sociaal contract' en volk het 'recht op verzet'
• Rousseau(1712-1778): idee van 'permanente volkssoevereiniteit':
• 'de regering is de uitvoerder van de gezamenlijke wil van de burgers'

Derde stand geïnspireerd door:

• revolutionairen in Amerika
  
• Rousseau
• Voltaire
• Montesquieu >
• Trias Politica:
• scheiding der machten

Montesquieu

Escalatie situatie (1e fase)

• standenvergadering mislukte >
• 'Eed op de Kaatsbaan' >
• wetgevende vergadering 3e stand >
• erkennning door de vorst
• 'Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger' >
• einde standenmaatschappij en
• absolutisme
• 1791: nieuwe grondwet:

Eed op de Kaatsbaan

grondwet 1791

• wetgevende macht bij parlement
• censuskiesrecht
• uitvoerende macht bij vorst 
• geen rust door:
• prijsstijgingen
• dreiging oorlog tegen Oostenrijk
• vlucht koning > arrestatie > onthoofd (1793)
• Republiek uitgeroepen (1792) 
• begin 2e fase

radicale fase

• olv de Jacobijnen
• verkiezingen opgeschort ('oorlog')
• totale breuk met 'Ancien Régime'
• vele executies
• Robespierre
• Schrikbewind tot 1794 > 
• Directoire 1795 - 1799 (3e fase)
• geen controle, inzet leger belangrijker 

4e fase: Napoléon

• 1799: Napoléon zet Directoraat af
  


• 1799 - 1804: 'eerste consul'
• 1804 - 1815: keizer van Frankrijk
• acties o.a.
• hervorming bestuursapparaat
• 'Code Napoléon'
• vele veroveringen
• 1815: Slag bij Waterloo

Franse invloeden in Nederland:

patriotten belangrijk

• In de Republiek ook veel onvrede over:
• - macht regentenfamilies + 
• - stadhouder Willem V (meer een vorst)
• - militair + economische achteruitgang
• 1795: Fransen veroveren Republiek >
• 'Bataafse Republiek' met:
• - grondwet en parlement
• - godsdiensvrijheid
• - een belastingsysteem
• - nationaal onderwijssysteem

Na de revoluties:

• 1799: staatsgreep Napoleon
• 1804: kroning Napoleon tot keizer: 
• alleenheerser + verlichte ideeën:
• - grondwet en 
• - Code pénal (eenheid rechstspraak)
• Einde bestuur patriotten in  Republiek:
• Koninkrijk Holland olv broer Napoleon >
• provincie van Frankrijk (1810 -1813)
• 1812: mislukt veldtocht naar Rusland >
• 1815: nederlaag Napoleon bij Waterloo

Europa na de Franse Tijd

• 1814 - 1815: Congres van Wenen (Eng, Oostenrijk, Pruisen en Rusland) Doelen:


• - vredesverdrag en stabiliteit door:


• 1. Restauratie:
• - herstel monarchieën, grondrechten werden ingeperkt, maar:
• - grondwetten bleven bestaan
• - adel kreeg privileges terug
• 2. Frankrijk omringd door sterke staten oa:
• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815 - 1839) olv:
• Koning Willem I (zoon van stadhouder Willen V)

0

0

0