7.2 - Bouwstoffen voor je lichaam

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Ga op je plek zitten (klassenplattegrond)

Pak je schrift, pen, HB en OB (en log indien mogelijk in op lessonup)

Doe je tas van tafel

Doel van deze les

• (Verder) uitleggen welke stoffen belangrijk zijn om via ons eten en drinken binnen te krijgen.
  
• Uitleggen hoe we deze stoffen opnemen.
  
• Uitleggen waarom we deze stoffen nodig hebben.
  

Planning

10 min - 'Herhalen' vetten

15 min - Bespreken eiwitten, aminozuren en enzymen

  5 min - Zelfstandig werken

10 min - Bespreken vitamines, vezels en mineralen

20 min - Eindopdracht + zelfstandig werken

Eiwitten

• Ook wel proteïnen genoemd.
  
• Bouwmateriaal van cellen.
• Macromoleculen (polymeer van aminozuren).

Van aminozuur naar peptidebindiding naar eiwit.

Schematische weergave aminozuurhelix.

(enkele helix)

Detailweergave eiwit

Afbraak eiwitten

Afbraak eiwit in losse aminozuren (monomeren).

Van de aminozuren worden nieuwe eiwitten gemaakt.

Afbraak = chemische reactie genaamd hydrolyse.

(hydrolyse = knippen met water)

Wat gebeurt er bij "hydrolyse"

1. Een H2O molecuul maakt zich vrij van een molecuul, waardoor het molecuul zich splitst.
2. Een H2O molecuul maakt zich vrij van twee moleculen, waardoor de twee moleculen zich samenvoegen.
3. Een H2O molecuul maakt een binding aan tussen twee moleculen, waardoor de twee moleculen zich samenvoegen.
4. Een H2O molecuul maakt een binding aan met een molecuul, waardoor het molecuul zich splitst.

Aminozuren

20 verschillende aminozuren

• 8 kan je lichaam zelf maken
• 12 moet je uit je eten halen. Deze 12 heten essentiële  aminozuren.

Van losse aminozuren kan je nieuwe eiwitten maken.

Enzymen

enzymen zijn eiwitten.

enzymen zijn biologische katalysatoren.

Naam enzym = stof die afgebroken wordt plus -ase

Voorbeeld: lipase = enzym dat lipiden (vetten) afbreekt

Zs

Lees blz. 138 t/m "Enzymen".

Maak de vragen 14, 15 en 19.

Er is maar 1 vitamine die we zelf kunnen maken. Welke is dat?

Vitamines

Vitamines leveren geen energie.

Vitamines ondersteunen bepaalde chemische processen in het lichaam, maar zijn geen enzymen (sommigen wel co-enzymen).

Zs

Lees "Vitamines, vezels en mineralen op blz. 138 en 139.

Maak de vragen 14, 15 en 19.

Lees blz. 138 en 139

Klaar? Maak dan de opgaven uit het werkboek.

Vezels

• Je neemt ze niet op, maar ze zorgen er voor dat je darmen het eten goed af kunnen breken.
  
• Plantaardige vezels: voornamelijk cellulose.
• Cellulose is een koolhydraat dat veel op zetmeel lijkt.

Als cellulose zo veel op zetmeel lijkt, waarom kan je lichaam het dan niet opnemen?

Mineralen

Officieel: verbindingen die uit de bodem afkomstig zijn.

In de praktijk: Metaalbevattende zouten.

Voorbeeld: keukenzout (NaCl).

Wanneer is iets een zout?

Zout

• metaalatoom + metaalatoom = gewoon metaal, of legering
• niet-metaalatoom + niet-metaalatoom = molecuul

• metaalatoom + niet-metaalatoom = zout

Vraag 17

Eindopdracht

• Schrijf op een blaadje alle belangrijke voedingsstoffen.
• Schrijf bij elke voedingsstof  in je eigen woorden waarom je het nodig hebt.

• Schrijf bij elke voedingsstof in je eigen woorden waar het uit bestaat/hoe het is gemaakt.
• Schrijf bij elke voedingsstof in je eigen woorden hoe het door je lichaam wordt opgenomen.

Welke voedingsstoffen zijn gezond?

Volgende les

Waarom bederft voedsel?

Hoe kan je dit bederf tegengaan?

Hoe wordt voedsel geproduceerd?

Huiswerk: opgaven 14 t/m 19

Schematische weergave eiwit