LES 3: Tekststructuren

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 4

les 4 Schrijven

• Herhalen kennis over tekstverbanden en signaalwoorden.
• Voorbeelden van een goede inleiding, middenstuk en slot
• Formuleren en Fouten voorkomen: congruentie en zinsbouw
• Spellingsregels: Aan elkaar of los?

Tekststructuren

inleiding

middenstuk

slot

Algemene opbouw van een tekst

Inleiding

middenstuk 

slot

De inleiding

• De schrijver introduceert het onderwerp: een verschijnsel of een probleem. 
• De schrijver probeert de aandacht te trekken van de lezer. Dat kan door middel van: een vraag te stellen, een herkenbare situatie te beschrijven, een anekdote te vertellen of de aanleiding van een probleem/verschijnsel te beschrijven.
• Het doel is de aandacht van de lezer te krijgen.

Voorbeelden van inleidingen

Titel en Inleiding: aspectenstructuur

Inleiding: aankondiging van het onderwerp

Kern: diverse aspecten belichten

Slot: Samenvatting

Vraag-antwoordstructuur

Inleiding: Vraag

Kern: Antwoorden/Zoektocht naar de oplossing

Slot: Conclusie/Antwoord

Argumentatiestructuur

Inleiding: Standpunt (van de burgerorganistatie Meten = Weten)

Kern: argumenten voor de bevindingen, standpunten door uitleg en voorbeelden, weerlegging met tegenargumenten.

Slot: Herhaling standpunt

Het middenstuk of de kern

• In het middenstuk/kern staat de feitelijke informatie, zoals kenmerken, voorbeelden, oorzaken en gevolgen van het verschijnsel of probleem.
• De kern is langer dan de andere tekstdelen. Elk deelonderwerp in het middenstuk vormt een aparte alinea. Hierdoor bestaat de kern uit meerdere alinea's. 

Voorbeelden van een middenstuk

Aspectenstructuur

Kern:  diverse aspecten van het onderwerp. Hier het aspect: hoe de werkt het?

De kern: deelonderwerpen

Het slot

Het slot is de laatste alina('s) van een tekst. Dat inhoud kan zijn:

• Een samenvatting: de schrijver herhaalt in het kort de middenstuk.
• Een conclusie:  De schrijver geeft in het kort zijn mening.
• Een oplossing: de schrijver geeft de oplossing voor het probleem.
• Een aansporing: de schrijver spoort de lezer aan iets te gaan doen.

Voorbeeld van een slot

Introductie

Middenstuk

Slot

Het KNMI heeft code rood afgekondigd voor het westen van Nederland. Er worden daar gevaarlijke situaties verwacht door storm Eunice.

In het hele land zijn al voorzorgsmaatregelen genomen. Zo rijden vanmiddag de treinen niet en zijn ook veerdiensten uit de vaart gehaald. Bussen van regionale vervoerders rijden alleen nog op bepaalde trajecten. Scholen gaan eerder dicht zodat leerlingen op tijd veilig thuis kunnen komen.

Bij verzekeraars zijn gisteren al honderden schademeldingen binnengekomen. Dat worden er na vandaag waarschijnlijk nog veel meer, want Eunice is veel krachtiger en dus verwoestender.

Hoe herken je de start van een nieuw 'deelonderwerp'?

Maak een inleiding bij het onderwerp: ALCOHOLCONSUMPTIE BIJ JONGEREN.

Wat zou een mogelijk deelonderwerp zijn bij het onderwerp ALCOHOLCONSUMPTIE BIJ JONGEREN?

Hoe zou je een slot kunnen eindigen bij het onderwerp: ALCOHOLCONSUMPTIE BIJ JONGEREN.

Schrijffouten voorkomen: congruentie

Je moet het juiste getal (enkelvoud/meervoud gebruiken voor de persoonsvorm.

Voorbeelden van congruentiefouten

Het onderwerp lijkt meervoud, maar is enkelvoud. (of andersom)

• De politie van Rotterdam proberen de orde te handhaven tijdens de anti-coronademonstratie in de stad. (fout)
• De politie van Rotterdam probeert ....... (goed)
• De politie is enkelvoud.

Enkelvoud

Meervoud

een groep studenten

de schoenen zonder logo

de Taliban

de bougies van mijn auto

de media

de afgestudeerde technici

Een aantal dieren

Nog een voorbeeld van een congruentiefout

Het meewerkend voorwerp wordt aangezien voor het onderwerp.

Voor deelname aan de workshop worden de bezoekers een bijdrage van 150 euro  gevraagd. (fout)

wie/wat wordt gevraagd (onderwerp): een bijdrage = enkelvoud

aan wie (meewerkend voorwerp): de bezoekers

Goed/Fout?
Dat paar schoenen kan ingeleverd worden bij de kringloopwinkel.

1. goed
2. fout

Goed/fout?
De beste studenten van dit schooljaar krijgen een studiebeurs aangeboden.

1. goed
2. fout

Goed/fout?
De media heeft zich massaal op de Marc Overmars gestort.

1. goed
2. fout

Goed/Fout?
De lening van 9 miljoen van o.a. de gemeente, de Rabobank en een private investeerder mochten niet baten.

1. goed
2. fout

Aan elkaar of los?

Een woord dat uit meerdere woorden bestaat noem je een samenstelling.

Maar schrijf je nu ontwikkelings samenwerking, ontwikkelingssamenwerking of ontwikkelings-samenwerking ?

Aan elkaar of los?

Als een samenstelling lees- of uitspraakproblemen oplevert, dan plaats je een koppelteken:

• rente-inkomsten
• diploma-uitreiking
• mbo-niveau

De regel (1)

Woorden schrijf je aaneen, zolang het niet voor lees- of uitspraakproblemen zorgt. 

Let op:

• rode wijnflessen (flessen die rood van kleur zijn).
• rodewijnflessen (flessen waar rode wijn in zit/gezeten heeft)

De regel (2)

Woorden schrijf je aaneen:

• zodra het gecombineerd wordt met: er-, hier-, daar- en waar- + voorzetsel.
• Als een werkwoord begint met een voorzetsel.

Wat is de goede schrijfwijze?
Cacaobonen worden door machines .............

1. fijn gestampt
2. fijngestampt

Wat is de goede schrijfwijze?
Elk jaar doe ik mee aan de
....................................

1. goede doelenactie
2. goededoelenactie

Wat is de goede schrijfwijze?
Je mag niet rechts
............................

1. in halen
2. inhalen

Wat is de goede schrijfwijze?
........................ wordt niet verkocht aan jongeren onder de achttien jaar.

1. Sterke drank
2. Sterkedrank

Wat is de goede schrijfwijze?
Voor de .......................... wordt een bedrijfsbezoek georganiseerd.

1. eerste jaars studenten
2. eerstejaars studenten
3. eerstejaarsstudenten

Wat is de goede schrijfwijze?
Supermarkten introduceren vaak .................... om klanten te trekken.

1. korte termijn acties
2. korte termijnacties
3. kortetermijnacties