3HV Pincode H3

• Economie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

01

Planning van deze les. 

1. Introductie thema markten                         (15 min) 
2. Uitleg en oefenen met vraag naar                                                                              producten en berekenen vraaglijn              (30 min) 

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je kan uitleggen wat vraag en aanbod is. 
• Je kan uitleggen wat betalingsbereidheid en consumentensurplus binnen een vraag naar producten. 
• Je kan een vraaglijn berekenen en tekenen. 

3HV Pincode H3

Boek blz. 72 & 73

• Wat zijn goederen en wat zijn diensten? 
• Op een markt komen vraag en aanbod bij elkaar. 
• Er zijn twee soorten markten 

1. Concrete markt. Een zichtbare markt met een koper en verkoper. 
2. Abstracte markt. Koper en verkopers zijn niet tegelijk op een plek. 

• Betalingsbereidheid. Hoeveel jij wil betalen voor een product. 
• Consumentensurplus. Het verschil tussen de waarde van een product en wat jij bereid bent te betalen (consumentensurplus) Denk aan een huis (overbieden) 
• Bekijk opdracht 3a en tabel 1 op blz. 74. 

• Gezamenlijk vraag 5a 
• Maak vraag 10a (Qv = -0.3p) 

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

02

Planning van deze les. 

1. Oefenen en herhalen vraaglijn tekenen    (25 min) 
2. Uitleg prijselastisteit                                  (20 min) 

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je kunt een vraaglijn tekenen 
• Je kunt een consumentensurplus uitrekenen en intekenen in een grafiek. 
• Je kan uitleggen wat prijselastiteit is. 
• Je kunt prijselastiteit uitrekenen. 

3HV Pincode H3

Boek blz. 74 & 75 

• Consumentensurplus. Het verschil tussen de waarde van een product en wat jij bereid bent te betalen (consumentensurplus) Denk aan een huis (overbieden) 
• Berekenen van het consumentensurplus: Hoogte x Breedte : 2. 
• Vraag 5b Bereken het consumentensurplus van figuur 1. 
• Vraag 5b (375 - 250) x 35 : 2 = € 1562.50 

• Bereken nu zelf het consumentensurplus bij vraag 10b. 

• Nog meer oefenen. Maak opdracht 8a & 8b. 

3HV Pincode H3

Boek blz. 76 & 77 

• Prijselasticiteit: De reactie van de vraag op een prijsverandering. Wanneer brood duurder wordt zal de vraag minder snel afnemen dan wanneer een auto duurder wordt. 
• Drie varianten 

1. Elastisch: De vraag naar het product reageert sterk op een prijsverandering. Waarde ligt dan onder -1 
2. Inelastisch: De vraag naar het product reageert zwak op een prijsverandering Waarde ligt dan tussen 0 & -1 
3. Inelatisch. De vraag naar het product reageert niet op prijsverandering. Waarde ligt dan op 0. 

• Opdracht 15 gezamenlijk maken. 

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

03

Planning van deze les. 

1. Zelfstandig oefenen met par 1              (20 min) 
2. Bespreken oefeningen                           (15 min) 
3. Uitleg en oefenen aanbodlijn                (10 min)  

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je kunt een vraaglijn tekenen 
• Je kunt een consumentensurplus uitrekenen en intekenen in een grafiek. 
• Je kan uitleggen wat prijselastiteit is. 
• Je kunt prijselastiteit uitrekenen. 
• Je weet wat aanbodlijn is. 

3HV Pincode H3

Je maakt de volgende opdrachten 

1. Teken een vraaglijn bij de formule die bij opdracht 11a wordt gegeven. Geef je volledige berekening weer in je schrift. 
2. Maak opdracht 10 geheel opnieuw als oefening. 
3. Maak opdracht 16b

Boek blz. 78/79 

• Aanbodlijn: Geeft de verkoopbereidheid weer van een producent. 
• Aanbodlijn geeft de minimale en maximale prijs weer voor een producent. 
• Maak opdracht 20 

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

04

Planning van deze les. 

1. Uitleg en oefenen aanbodlijn.              (45 min) 

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je weet wat aanbodlijn is. 
• Je kunt een aanbodlijn tekenen. 

3HV Pincode H3

Boek blz. 79. Bekijk het voorbeeld in het formuleblok. 

• Hoe teken je een aanbodlijn 

• Gezamenlijk maken opdracht 24 

• Maak opdracht 25a, opdracht 28 en rekenen blz. 101 opdracht 12. 

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

05

Planning van deze les. 

• Vraag & aanbodlijn combineren             (45 min) 

*Toets economie H3 Maandag 5 febr. 

9B 5de uur. 9D 6de uur. 

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je kunt uitleggen wat marktevenwicht is, evenwichtprijs en evenwichthoeveelheid is. 
• Je kunt een vraaglijn & aanbodlijn combineren en aan elkaar gelijk stellen.  

3HV Pincode H3

Boek blz. 81 

• Marktevenwicht: het punt waarop vraag en aanbod in evenwicht zijn. 
• Binnen een vraaglijn en aanbodlijn is het snijpunt van beide het marktevenwicht (zie figuur 9 blz. 81) 
• Evenwichtprijs: de prijs die bij het marktevenwicht hoort 
• Evenwichtshoeveelheid: de hoeveelheid die bij marktevenwicht hoort. 
• Maak opdracht 30 in je schrift. 

• Vraaglijn en aanbodlijn met elkaar samenvoegen. 
• Maak opdracht 32 & 34a t/m c. Lees ook de 2 begrippen op blz. 82. 

3HV Pincode H3

3HV H3 Vraag & aanbod 

06

Planning van deze les. 

• Uitleg en opdr. bij par 3 & 4.                    (45 min) 

*opgeven toets H3 par 1, 2 en deels 3/4 ma 5 febru 

9B: 5de uur 9D: 6de uur. 

Lesdoelen. Wat kan/weet je aan het einde van deze les? 

• Je kunt uitleggen wat een monopolie is. 
  
• Je kunt de begrippen arbeidsmarkt, beroepsbevolking, fulltime, parttime uitleggen en mee rekenen in een voorbeeld. 
• Je kunt gegevens overnemen en indelen in een cirkeldiagram of staafgrafiek. 

Hoeveel verschillende treinbedrijven zijn er in Nederland?

3HV Pincode H3

In Nederland zijn er in totaal 4 aanbieders van treindiensten. 

• NS heeft een monopolie op het hoofdrailnetwerk. Zij alleen mogen daarop rijden van de Overheid. Monopolie = alleenrecht. (boek blz. 85) 

3HV Pincode H3

Boek par 3.4 blz. 88 & 89. 

• Arbeidsmarkt: Het totaal van vraag naar arbeid en aanbod van arbeid (mensen die willen werken en mensen die werk aanbieden) 
• Beroepsbevolking: alle mensen die betaald werk verrichten vanaf 15 jaar en ouder. 

1. Fulltime werken: 40 uur per week werken. Een volledige baan hebben 
2. Parttime werken: minder dan 40 uur werken. Een deeltijdbaan hebben. 

• Een fulltime baan is ongeveer 1800 uur per jaar. 

www.cbs.nl

3HV Pincode H3

Opdracht: 

Bekijk de pagina van het CBS. Geef antwoord in je schrift op de volgende vragen. 

Verwerk jouw antwoorden van vraag 1, 2 en 4 in één cirkeldiagram. 

1. Hoeveel werkenden waren er in totaal in 2023 volgens de tekst/grafiek? 
2. Hoeveel % van de werkenden had een fulltime baan? 
3. Bereken hoeveel uren alle fulltimers in totaal werken. 
4. Bekijk de tekst bovenaan de pagina. Hoeveel % van de beroepsbevolking werkt niet? 
5. Hoeveel mensen hebben een vaste arbeidsrelatie (vast contract), hoeveel hebben een flexibel contract en hoeveel mensen zijn zzp'ers?  Maak een verdeling in een staafdiagram. 

• Maak opdr 42a, 42b & 51