H2 Tijdvak van Grieken en Romeinen. Les 1: Grieken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H2 Tijdvak van Grieken en Romeinen. Les 1: Grieken

2.1: Leerdoelen

1. Waarom was de Griekse wereld op bestuurlijk gebied verdeeld, maar op cultureel gebied verenigd?

2. Wat waren vier bestuursvormen die in Griekenland voorkwamen?

3. Hoe werkte de Atheense democratie?

4. Wat hield de ontwikkeling in van het wetenschappelijk denken van de Grieken?

5. Waar en waardoor verspreidde de Griekse cultuur zich ook buiten Griekenland?

De Griekse wereld omstreeks 500 v.chr.

De Tijd van Grieken en Romeinen

3000 v. Chr. -  500 n. Chr. 

we noemen deze periode ook wel de oudheid

Stadstaten:

• Het landschap van Griekenland bestaat uit een deel vaste land en honderden eilanden. Ook zijn er vlaktes, steile bergen en heuvels.
• Door dit versnipperde landschap was contact tussen steden moeilijk.

Stadstaten:

Steden blijven door het moeilijke contact zelfstandig, ze zorgen voor zichzelf. Met een eigen regering en een eigen leger.

Stadstaat:

Een zelfstandige stad met het landbouwgebied eromheen noemen we een stadstaat.

Middelen van bestaan van de oude Grieken:

• Handel
• nijverheid, (ambachten)
• visserij
• landbouw.

Samenleving van de oude Grieken:

De Griekse stadstaten hadden een landbouwstedelijke samenleving. De meeste mensen leefden van de landbouw, maar er waren ook steden met handel en ambachten.

Kolonies:

Kolonies: gebieden van een Griekse stadstaat buiten Griekenland

Waarom? Oorzaken van kolonisatie:

• maar 20% van de grond is geschikt voor landbouw.
• de bevolking groeide, boeren konden daardoor niet meer genoeg voedsel voor iedereen produceren.

Gevolgen van kolonisatie:

• Grieken vertrekken per schip uit hun stadstaten om zich op andere plaatsen te vestigen.
• Er ontstaan Griekse kolonies langs de kusten van de Middellandse en Zwarte Zee.
• Contacten met andere volkeren. (bijv. de Romeinen)

Verschillende bestuursvormen:

Een staat kan op verschillende manieren bestuurd worden. Je gaat deze les 4 verschillende manieren leren.

Het bestuur van een staat noemen we ook wel: politiek.

1. Monarchie

staat met aan het hoofd een vorst (koning of koningin)

2. Aristocratie

regering van een groep aanzienlijke (belangrijke) mannen

3. Tirannie:

Iemand die alleen de staat bestuurd en vaak door geweld aan de macht is gekomen.

4. Democratie

Het volk bestuurt de samenleving

Welke vorm van bestuur is dit?

Bestuurders en onderdanen

De Griekse stadstaten waren onafhankelijk, de Grieken bestuurden en beslisten over zichzelf

De meeste stadstaten waren tot de 8e eeuw v.chr (-800/-700) een monarchie: een staat met een vorst (koning) met erfopvolging. De koningen regeerden alleen. 

Bestuurders en onderdanen

Groot grondbezitters (rijke onderdanen) met aanzien namen de macht over in de 8e eeuw v.chr. 

Dit waren edelen die het niet eens waren met de monarchie. Aristocratie: een regering met een groep aanzienlijke mensen

Goede en slechte tirannen

Soms slaagde één van de edelen er door middel van geweld in alle macht naar zich toe te trekken. 

Zo iemand, die op een alleen het gebied bestuurd en vaak door geweld aan de macht gekomen is noemen we een tiran.

Democratie

Een nieuwe manier van besturen werd bedacht. Dingen die te maken hebben met bestuur noemen we Politiek. 

Democratie: het systeem waarbij het volk (deel) beslist

Democratie in Athene

Iedere vrije, volwassen man waarvan beide ouders in Athene geboren waren (burgers) mochten meebeslissen over het bestuur van de stadstaat. 

Het systeem waarbij het volk beslist heet een democratie. 

 

Democratie in Athene:

Democratie in Athene:

Atheense burgers kwamen veertig keer per jaar bijeen in de volksvergadering op een heuvel bij de agora. Hier moesten bij belangrijke beslissingen 6000 burgers aanwezig zijn.

Beschermen van de democratie:

Om te voorkomen dat er in Athene nieuwe tirannen aan de macht zouden komen bedachten de Atheners 

een systeem om zich te beschermen tegen 

mensen die te veel macht zouden kunnen krijgen. 

Het Ostracisme

Onafhankelijk

Tiran

Democratie

Aristocratie

De Grieken bestuurden en beslisten over zichzelf

Een regering met een groep aanzienlijke mensen

Het systeem waarbij het volk (deel) beslistt

Iemand, die op een onwettige manier de alleenheerschappij krijgt

Goden en Mensen

De Grieken hadden Polytheistische godsdienst. Net als de Egyptenaren geloofden de Grieken in meerdere goden. 

Voor elk (natuurs)verschijnsel was een god

Poseidon --> God van de zee

Aphrodite --> Godin van de liefde 

Culturele Eenheid

De Grieken vonden zichzelf heel wat. Andere culturen die geen Grieks spraken werden barbaren genoemd. 

Ook al waren de Griekse stadstaten onafhankelijk en verschillend, de Grieken voelden zich toch één volk. 

Ze spraken dezelfde taal, aanbeden dezelfde goden en hadden hetzelfde schrift. 

Tempels en orakels

Orakel: plaats waar je de goden om advies kunt vragen.

tempel: gebouw waar je de goden kunt vereren. (bijv. door te offeren op het altaar)

Onderzoekers en Denkers

Door logisch nadenken en onderzoek te doen proberen de Grieken natuursverschijnselen te verklaren. 

De Grieken noemen deze wetenschappers Filosofen . 

Filosofie: alle wetenschappen in de tijd van de Grieken

Liefde voor de wetenschap:

• Grieken willen de wereld om zich heen verklaren.
• In mythen vinden ze niet alle antwoorden.
• heel precies dingen bestuderen en goed nadenken.
• wetenschap

Liefde voor de wijsheid:

• Nadenken over grote levensvragen.
• Filosofie : vriend (filos) van de wijsheid (sofia)
• Sokrates, Plato, Arestoteles.

Filosofie: alle wetenschappen in de tijd van de Grieken

Liefde voor de kunsten:

• Beeldhouwkunst: Perfect en gespierd, naakt
• Bouwwerken: Perfecte vormen: Rechthoeken, driehoeken       en zuilen.  Symmetrisch (beide kanten zijn gelijk)
• toneelstukken
  :1. Komedie: een toneelstuk met een vrolijk einde 2. Tragedie: een toneelstuk dat slecht afloopt 
  doel: je moet iets leren van het toneelstuk

Bouwkunst

Beeldhouwkunst

Soorten zuilen:

Dorische zuil: dikke vorm, geen voetstuk en aan de bovenkant een eenvoudig kapiteel (bekroning)

Ionische zuil: slanke vorm, een eenvoudig voetstuk en een kapiteel met een krulvormige versiering.

Korintische zuil: uitgebreid voetstuk en een kapiteel met sierlijk gekrulde bladeren.

Dorische

 zuil

Ionische zuil

Korintische zuil

Filippus II (koning van Macedonië):

• dwingt de Grieken om hem als koning te accepteren.
• één rijk van alle stadstaten maken (behalve Sparta)
• Samen de Perzen aanvallen en het rijk uitbreiden.
• vermoord voordat hij zijn plannen uit kan voeren.

Alexander de Grote:

• enorm rijk
• Wil heersen 'tot het einde van de wereld'
• valt India binnen maar zijn leger wil niet meer vechten.
• Gewond trekt hij terug.
• plotseling overleden op 32 jarige leeftijd.
• Na zijn dood willen zijn generaals allemaal een eigen koninkrijk en valt het rijk in vier delen uiteen.

Hellenisme:

•  Overwonnen volken namen Griekse kunst, filosofie en wetenschappen over.
• Generaals trouwden met vrouwen uit veroverde gebieden.
• Alexander stichtte steden naar Grieks voorbeeld om zo eenheid in het rijk te krijgen.

Hellenisme: De verspreiding van de Griekse cultuur over een groot gebied buiten Griekenland

Beeld Lacoön-groep, hellenisme