H4 - thema 3 - BS5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

BS5 - speciale manieren van overerving

leerdoelen BS5

begrippen BS5

multiple allelen

letale factoren

gekoppelde genen

manieren van overerven BS5

multiple allelen

letale factoren

gekoppelde overerving

multiple allelen

kenmerken:

• meerdere varianten van het allel
• voorbeeld bloedgroepen

bloedgroep A -> I^AI^A of I^Ai

bloedgroep B -> I^BI^B of I^Bi

bloedgroep AB -> I^AI^B

bloedgroep 0 -> ii

multiple allelen

kenmerken:

• meerdere varianten van het allel
• voorbeeld bloedgroepen

bloedgroep A -> I^AI^A of I^Ai

bloedgroep B -> I^BI^B of I^Bi

bloedgroep AB -> I^AI^B

bloedgroep 0 -> ii

manieren van overerven BS6

multiple allelen

letale factoren

gekoppelde overerving

crossing-over

mitochondriaal DNA

letale factoren

kenmerk:

• als de eigenschap of combinatie ervan niet leidt tot een levensvatbare nakomeling
• reken deze niet mee bij de overlevenden
• geef aan met een kruis

manieren van overerven BS6

multiple allelen

letale factoren

gekoppelde overerving

crossing-over

mitochondriaal DNA

dihybride kruisingen

X

dihybride  

overerving van meerdere

eigenschappen

- of op 1 chromosoom =

gekoppeld

- of op verschillende 

chromosomen = niet gekoppeld = onafhankelijke (VWO)

X

gekoppelde genen

gekoppelde genen

AB

ab

gebruik: 

AB 

ab 

gekoppelde dihybride

noteer als breuk

-> boven = 1 chromosoom

-> onder = 1 chromosoom  

gekoppelde dihybride 

tabel verder 

hetzelfde 

als monohybride

overervingen

Bij bloedgroepen bestaan:

1. 3 allelen maar iedereen heeft maar 2
2. 3 verschillende genen maar iedereen heeft er maar 2
3. 2 allelen maar je hebt 3 genen
4. 2 allelen en 2 genen

Een man met bloedgroep A en een vrouw met bloedgroep 0 hebben een kind met bloedgroep 0. Hoe groot is de kans dat een tweede kind ook bloedgroep 0 heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

het kind heeft bloedgroep 0, dus ii. Van vader én moeder moet het dus allel i hebben gekregen, vader heeft dus genotype IAi. Moeder heeft ii (bloedgroep 0). De kans dat vader i doorgeeft is 0,5, de kans dat moeder i doorgeeft is 1. De kans op ii is dus 0,5 x 1 = 0,5. Het feit dat het eerste kind bloedgroep 0 heeft is niet van invloed op de bloedgroep-kans voor het tweede kind.

Sikkelcelanemie

Sikkelcelanemie is een van de zeventien aandoeningen waarop het bloed van een pasgeborene wordt gescreend. Het is een erfelijke vorm van bloedarmoede. Uit het bloedonderzoek kan blijken dat een kind sikkelcelanemie heeft, ook als beide ouders het niet hebben. Ook kan blijken dat de zoon of dochter drager is van de aandoening.

Wat kun je uit bovenstaande gegevens afleiden over de overerving van sikkelcelanemie?

1. De ziekte erft autosomaal over en is dominant
2. De ziekte erft autosomaal over en is recessief
3. De ziekte erft X-chromosomaal over en is dominant
4. De ziekte erft X-chromosomaal over en is recessief

Bij intermediaire overerving is sprake van meer dan twee..........

1. allelen
2. genen
3. fenotypen
4. eigenschappen

Welke vorm van onvolledige overerving zie je hiernaast?

1. Intermediair
2. Co-dominant
3. Multipele allelie
4. Dihybride kruising

Wat is een typisch kruisingsschema voor een letale overerving?

1. 
2. 
3. 
4. 

7) Gekoppelde genen 

 

1. 0
2. 1/8
3. 1/4
4. 1/2

Wat kan het genotype van iemand met bloedgroep A zijn?

1. IA IA
2. Ia i
3. IA IA en i i
4. IA IB en IA IA

Men kruist AABB x aabb. De genen erven gekoppeld over. De ligging van de genen in de chromosomen is juist weergegeven bij: (De strepen stellen chromosomen voor.)

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat is er als er een letale factor is?

1. veel nakomeling sterven
2. hier worden allelen omgewisseld
3. dieren met deze allelcombinatie zijn niet levensvatbaar
4. deze combinatie van allelen bestaan niet

Bij de mens komen twee gekoppelde genen voor: A en B. Hoe groot is de kans dat een vader en een moeder met een chromosoompatroon zoals hiernaast een kind krijgen met genotype aaBb?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Welke bloedgroep kunnen de kinderen van een man met bloedgroep A en een vrouw met bloedgroep AB hebben?

1. alleen AB
2. alleen A of B
3. alleen A of B of AB
4. A of B of AB of O

moeder heeft bloedgroep A
vader heeft bloedgroep B
wat zijn mogelijke bloedgroepen van hun kinderen?

1. alleen A of B
2. A, B of AB
3. Alleen bloedgroep AB
4. alle bloedgroepen zijn mogelijk

Een letale factor

Het allel B is X-chromosomaal en dominant. Wanneer het recessieve allel b ontbreekt, is er sprake van een letale factor. Wanneer het dominante allel enkelvoudig voorkomt, is het niet dodelijk. Een mannetjesmuis met dit dominante allel wordt gekruist met een vrouwtjesmuis met deze dominante eigenschap.

Welke geslachtsverhouding vrouw : man kun je verwachten bij het grote aantal jongen dat ze krijgen? 

1. 1 : 1
2. 1 : 2
3. 2 : 1
4. 3 : 1

huiswerk

opdracht 53 t/m 63

interesse in meer verdieping? opdracht 62 en 63

lees BS6