KA 24, 25 en 26

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Bijzonderheid Republiek en Handelskapitalisme

Ka 24 en 25

leerdoelen

Je kunt uitleggen waarom de Republiek in politiek opzicht een bijzonderheid was in Europa

Je kunt de economische bloei van de republiek verklaren mbv een aantal voorbeelden

Val van Antwerpen en blokkade van de schelde

gevolg

groei Amsterdam

Groei commerciële landbouw

Groei ambachten

Moedernegotie

- Nederland was dus onafhankelijk en rijk geworden (moedernegotie)

- Moedernegotie --> Graan handel met de Oostzee waardoor Nederland zich kon specialiseren ten behoeven van de handel. 

- Geld maakt geld -> KA25 laat zien hoe Nederland het geld van de Moedernegotie gebruikt om een wereldmacht te worden. 

Spanje en Portugal hebben de wereld

Handelscompangieën 

- De handelaren die rijk zijn geworden van de moedernegotie investeren hun geld in Handelscompangieën. 

Samen investeren in één schip dat naar Azië of Afrika vaart. Door dit te doen wordt het betaalbaar en zijn de verliezen minder groot als een schip nooit meer terugkeert. 

Handelskapitalisme

vorm van kapitalisme waarbij kooplieden hun kapitaal opnieuw investeren binnen de handel en bedrijfstakken. Daarmee verbeteren ze het productieproces en vergroten ze hun kapitaal.

Handelscompangieën

Om te zorgen dat het winstgevend blijft besluit de Nederlandse staat alle handelscompangieën in één compangie samen te voegen:

1602: Verenigde Oostindische Compangie (VOC) 

VOC voor de handel met Azië

1621: West-Indische Compangie (WIC) 

WIC voor de driehoekshandel 

Handelscompangieën 

Handelscompagnieën hadden veel macht

- Kaperbrieven 

- Ze mochten forten bouwen

- Ze hadden soldaten in dienst

- ze mochten oorlog voeren 

Stel je voor dat Phillips of Shell een eigen leger had. 

VOC

• VOC alleenrecht 'Oost': Indië. 
  
• Vaste route, forten- en handelsposten systeem: factorijen 
  
• Toestemming verovering gebieden: koloniën  
  

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

WIC

• Alleenrecht 'West' o.a. Zuid-Amerika
  
• Plantageproducten en slaven
  
• Kaapvaart: toestemming aanvallen schepen ‘andere’ landen (piraterij)
  

Waarom Renaissance?

KA 26 - Wetenschappelijke revolutie en de Republiek

Lesdoelen

1. Je kunt uitleggen wat de wetenschappelijke revolutie is?

2. Je kunt uitleggen waarom de wetenschappelijke revolutie in de Republiek (Nederland) tot bloei kwam?

wetenschappelijke revolutie

• Periode van grote wetenschappelijke doorbraken; natuurkunde, wiskunde, geneeskunde en biologie (17e eeuw).
• Voortkomend uit renaissance KA19 -> zelf onderzoeken, niet kritiekloos overnemen. Veranderd mens- en wereldbeeld.
• Mede mogelijk gemaakt door uitvinding drukpers (ideeën verspreiden zich sneller)
• basis modern wetenschappelijk denken: observeren, experimenteren, redeneren (oer-methode)
• Meten is weten! (empirisme)
• logisch redeneren (rationalisme)
• Gods creatie doorgronden, dus niet tegen de kerk!

Zoek de definitie van het humanisme (blz. 54) en van de wetenschappelijke revolutie (blz. 73) op in GS compact. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?

Humanisme

Een humanist is een leraar die klassiek geschoold was in grammatica, welsprekendheid, Poëzie, geschiedenis en filosofie.

Focus op bestaande kennis!

Wetenschappelijke revolutie

Onderzoekers richten zich op waarnemen en experimenteren in plaats van te vertrouwen op reeds bestaande kennis (religieus, klassiek).

Focus op nieuwe kennis!

'De wetenschappelijke revolutie kon niet plaatsvinden zonder het humanisme.'

Verdedig deze stelling met een argument

Wetenschappelijk revolutie en de republiek

Gedachtegoed komt uit Italië, maar de wetenschappelijke revolutie komt in een stroomversnelling in de republiek (17e eeuw)

Oorzaken

• Rijkdom
• Tolerantie

Wetenschap in Frankrijk en Italië

In republiek vooral individuele burgers die de wetenschap vooruithielpen (kleine rol overheid)

In Engeland en Frankrijk vooral onder leiding van de koningen

Royal Society
Académie des Sciences

1. Wat is de wetenschappelijke revolutie?

2. Waarom kwam de wetenschappelijke revolutie in de Republiek (Nederland) tot bloei?

In 1628 publiceert de Engelse bioloog en arts William Harvey zijn werk “De motu cordis” (over de beweging van het hart). Hierin beschrijft hij de experimenten waarmee hij aantoont dat de mens een gesloten bloedsomloop heeft. Over zijn onderzoek schrijft Harvey: Wat ik beschrijf is zo nieuw en nog nooit vermeld, dat door erover te spreken ik niet alleen vrees dat enkelen, maar dat allen zich tegen mij zullen keren. Want zo is de natuur van iedereen: de al geaccepteerde dingen te volgen, zodanig zijn de mensen begrijpelijk onder de indruk van de schrijvers uit de Oudheid. Ik heb herhaaldelijk (…) mijn nieuwe ideeën over de beweging en functie van het hart gepresenteerd in mijn lessen over anatomie. Ik heb ze reeds meer dan negen jaar bewezen door verschillende demonstraties (…) maar nu heb ik ze ook opgeschreven, omdat ik graag de anatomie wil doorgronden, niet alleen uit boeken maar ook door het verrichten van secties.

Gebruik de bron. Twee beweringen: 

1 In de tijd van William Harvey is in Engeland de invloed van de renaissance groot.
2 De werkwijze van William Harvey past bij de wetenschappelijke revolutie van zijn tijd.

Toon de juistheid van beide beweringen met deze bron aan. 4p

Het standbeeld van JP Coen in Hoorn