5.4 1TH De macht van vorsten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

5.4 De macht van vorsten

Planning

• Terugblik 5.3
• Uitleg 5.4
• Woordweb Filips de Goede

5.3 De machtige kerk

Leerdoelen

Aan het einde van de les kan ik...

• ... uitleggen hoe Duitse koningen minder machtig werden
• ... uitleggen hoe Engelse en Franse vorsten meer macht kregen
• ... uitleggen hoe vorsten samenwerken met de drie standen

Het Duitse rijk

Graaf Willem II

In 1247 wordt graaf Willem II van Holland door de Duitse edelen en bisschoppen gekozen tot koning van het Duitse rijk.

Graaf Willem II

Nadat een Duitse koning werd verkozen, ging hij naar Rome om zich door de paus tot koning te laten kronen.

Graaf Willem II

Maar nog voordat Willem de reis naar Rome kon maken, werd hij tijdens een veldtocht vermoord door Friezen.

Het Duitse rijk: het bestuur

• De koning stond aan het hoofd, maar...
• De gewesten werden door hertogen, graven en bisschoppen bestuurd.
  
• De koning werd door vier hoge edelen en drie bisschoppen (keurvorsten) gekozen

Het Duitse rijk: het bestuur

Omdat de koning werd gekozen, was het Duitse koningschap niet erfelijk.

Hierdoor was de Duitse koning heel erg afhankelijk van de lagere machthebbers (bijv. hoge edelen).

Investituurstrijd

Vanaf de 10e eeuw hadden de Duitse koningen hun macht willen vergroten.

Na de dood van een bisschop koos en benoemde de koning de nieuwe bisschop = investituur

Investituurstrijd

De pausen waren tegen de benoeming van bisschoppen door koningen.

In 1075 maakte de paus bekend dat alleen bisschoppen door pausen benoemd mochten worden.

Er ontstond een conflict tussen kerk (paus) en staat (koning) = Investituurstrijd

Investituurstrijd

De Investituurstrijd werd in 1122 gewonnen door de paus.

Vanaf nu werd afgesproken dat alleen de paus de bisschoppen mocht benoemen.

Hierdoor verloor de Duitse koning veel macht.

Het Duitse rijk bleef bestaan uit een groot aantal zelfstandige steden, hertogdommen, graafschappen en bisdommen.

Drie vorsten

Ook de Engelse en Franse koningen wilden meer macht in hun land.

De koningen gingen hun land steeds meer als eenheid besturen = staatsvorming

De koningen deden dit door het invoeren van wetten en koninklijke rechtbanken voor het hele land.

Drie vorsten

De koningen gingen hun staat ook meer besturen vanuit één centrale plek = centralisatie

In hun hoofdstad hadden de koningen een mooi paleis met een uitgebreide huishouding en bedienden = hofhouding

De macht van de koningen werd groter terwijl die van de edelen kleiner werd.

De hertogen van Bourgondië

In de Nederlanden hadden de hertogen van Bourgondië veel macht. 

Door huwelijken, erfenissen en oorlogen kregen zij steeds meer gebieden onder hun heerschappij.

Filips de Goede

Vanaf 1419 was de Bourgondische hertog Filips de Goede de hertog of graaf van negen gewesten in de Nederland.

Filips de Goede

Filips bevorderen de staatsvorming en centralisatie door de instelling van één rechtbank voor alle gewesten en de invoering van belasting die betaald moest worden aan de centrale regering.  

Drie standen

Burgers betaalden vorsten voor stadsrechten, maar ze wilden meer.

Ze wilden inspraak: hun mening mogen geven als een besluit werd genomen.

Drie standen

Vorsten gingen de burgerij behandelen als derde stand om aan de wens te voldoen.

Eerste stand: De geestelijken

Tweede stand: De adel

Derde stand: De burgers

Drie standen

Als vorsten geld of advies nodig hadden, riepen zij vertegenwoordigers van de drie standen bijeen.

Engeland: parlement

Nederland en Frankrijk: Staten-Generaal

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je...

• hoe Duitse koningen minder machtig werden
• hoe Engelse en Franse vorsten meer macht kregen
• hoe vorsten samenwerken met de drie standen

Filips de Goede

Opdracht: zoek uit wie Filips de Goede is en maak een woordweb over hem.

Hoe: in tweetallen

Hulp: lesboek, internet

Tijd: 10 minuten, daarna nabespreken

Wanneer riepen de vorsten vertegenwoordigers van de drie standen bijeen?
Er zijn twee juiste antwoorden.

1. Als de koning geld nodig had.
2. Als de vorst advies wilde inwinnen.
3. Als er een nieuwe koning gekozen moest worden.
4. Als er oorlog dreigde.

Noteer twee oorzaken die de macht van de Duitse koning beperkten

Leg uit hoe vorsten door meer belastingopbrengsten en door verkoop van stadsrechten hun macht groter maakten.

Aan de slag

Wat: maak een tekening van het begrip 'centralisatie'

Hoe: individueel

Tijd: 10 minuten

Klaar: lees 5.4 in het lesboek