Nucleaire (strijd)middelen

• Veiligheid en vakmanschap
• MBO
• Studiejaar 1

Nucleaire (strijd)middelen

Leerdoelen

• Je kunt de soorten kernwapenexplosies benoemen.
  
• Je kunt de mogelijke verschijnselen van kernwapenexplosies benoemen.
  
• Je kunt de maatregelen benoemen die je voor, tijdens en na inzet van een kernwapenexplosie kunt nemen.

Nucleaire (strijd)middelen

Met nucleaire strijdmiddelen bedoelen we kernwapens. Splitsing of fusie van atoomkernen zorgt voor de energie die vrijkomt. Dit kan in de vorm van een lichtflits, hitte, luchtdruk, ioniserende straling en elektromagnetische puls (EMP).

Soorten explosies

De mate waarin de explosieverschijnselen zich voordoen, is afhankelijk van het wapenvermogen en de hoogte waarop de explosie plaatsvindt. Er bestaan verschillende soorten kernwapenexplosies.

• Luchtexplosie
• Maaiveldexplosie
• Ondergrondse of onderwaterexplosie
• Exo-atmosferische explosie

Luchtexplosie

Dit is een kernwapenexplosie op een zodanige hoogte dat de vuurbol de grond (of het wateroppervlak) niet raakt.

Maaiveldexplosie

Dit is een kernwapenexplosie op een zodanige hoogte dat de vuurbol de grond (of het wateroppervlak) wél raakt.

Ondergrondse of onderwaterexplosie:

 Dit is een kernwapenexplosie waarbij het middelpunt van de vuurbol beneden het aard- of wateroppervlak ligt.

Exo-atmosferische explosie

Dit is een kernwapenexplosie die buiten de atmosfeer plaatsvindt.

Lichtflits

Het eerste kenmerkende verschijnsel van een lucht- of maaiveldexplosie is een grootschalig verblindend licht. Dit licht is vele malen feller dan het zonlicht. Als je naar de explosie kijkt, kan er korte blindheid ontstaan. Daarnaast kunnen de ogen blijvend beschadigd raken door netvliesverbranding. Bij een ondergrondse of onderwaterexplosie zal er nauwelijks sprake zijn van een lichtflits.

Hitte

De hittestraling is zeer intens bij een luchtexplosie. Bij een maaiveldexplosie is de hittestraling minder sterk,. Daarbij wordt een deel van de hitte opgenomen door de bodem of het water. Bij de ondergrondse en onderwaterexplosie is het effect van de hittestraling klein. Hittestraling kan brandwonden veroorzaken als de huid onvoldoende is bedekt.

Ook kan de hittestraling ontvlambaar materiaal laten ontbranden. Bij de atoombom in Japan (1945) kwamen brandwonden voor tot op vier kilometer van het explosiepunt. Het doordringingsvermogen van hittestraling is laag. Alles wat schaduw geeft, biedt bescherming tegen hittestraling.

Luchtdruk

Vooral bij lucht- en maaiveldexplosies zal de luchtdruk over een uitgestrekt gebied verwoestingen veroorzaken. Deze luchtdruk wordt ervaren als een orkaanachtige windstoot ook wel ‘drukgolf’ genoemd. Deze drukgolf plant zich voort met een iets hogere snelheid (± 350 m/sec) dan die van het geluid.

Naarmate de afstand tot het explosiepunt groter wordt, neemt de kracht van de drukgolf af. De drukgolf oefent eerst vanuit het explosiepunt een enorme overdruk uit. Dit wordt gevolgd door een krachtige onderdruk (zuiging) in tegenovergestelde richting. Materieel, gebouwen, enzovoort worden dus tweemaal getroffen.

Hierdoor wordt de verwoesting aanzienlijk vergroot. Pas na het passeren van de drukgolf wordt het explosiegeluid (gerommel als van een hevig onweer) gehoord. Bij ondergrondse en onderwaterexplosies veroorzaakt de drukgolf een (lichte) aardbeving. Ook kunnen ze een onderwaterdrukgolf (springvloed) veroorzaken en weinig luchtdrukeffecten.

Straling

Bij elke kernwapenexplosie ontstaat ioniserende straling. Deze straling is niet met de zintuigen waar te nemen. Deze straling kan direct en nablijvend zijn.

• Directe straling doet zich voor op het moment van de explosie en gedurende de eerste minuut daarna. De grote stijgsnelheid van de vuurbol en de beperkte reikwijdte van de ioniserende straling verhinderen dat de ioniserende straling daarna de grond nog bereikt. Directe straling kan in een fractie van een seconde een dodelijke dosis geven.

• Nablijvende straling doet zich voor vanaf één minuut na de explosie. Deze zal vooral optreden bij explosies waarbij de vuurbol de grond of het wateroppervlak raakt. Bij deze explosies worden grote hoeveelheden bodemmateriaal en/of water met de vuurbol omhoog gezogen. Zo ontstaat de voor een maaiveldexplosie typerende donkere paddenstoelvormige wolk met stam. In deze wolk en stam bevindt zich radioactief geworden bodemmateriaal. Dit op aarde terugvallend materiaal (fall-out) kan een groot gebied besmetten (fall-out gebied). Luchtexplosies zijn herkenbaar aan de witte paddenstoelvormige wolk, al dan niet met een op een stam gelijkend verschijnsel. Zij veroorzaken veel minder fall-out dan een maaiveldexplosie.

Elektromagnetische puls (EMP)

De inwerking van de directe straling op lucht heeft het ontstaan van een EMP tot gevolg. Deze wekt een krachtige piekstroom op in geleidende voorwerpen. Radioverkeer wordt daardoor verstoord of enige tijd onmogelijk.

De ontstane piekstroom slaat ook via antennes en bekabeling in elektronische apparatuur. Hierdoor wordt deze apparatuur onherstelbaar beschadigd.
De meeste militaire elektronische apparatuur is hiertegen beveiligd. Civiele apparatuur is dat meestal niet. Civiele elektronische apparatuur, variërend van polshorloges tot computers, gaat tot op grote afstanden van de kernwapenexplosie kapot.

Reactiedrill tijdens een kernwapenexplosie

Reactiedrill na een kernwapenexplosie

Beschermende maatregelen in fall-out gebied

Fall-out is radioactieve neerslag dat wordt gevormd door neerdalend stof. Deze daalt als radioactieve stof neer in de minuten tot dagen na een kernwapenexplosie. Het komt in de atmosfeer of op het aardoppervlak. Neem de volgende beschermende maatregelen als je in een fall-out gebied bent. Het AAT-principe is hier belangrijk.

• Verbind open verwondingen.
  
• Sluit kleding stofdicht af. Zet een capuchon op en trek handschoenen aan.
  
• Bescherm de luchtweg.
  
• Benut zoveel mogelijk dekking die afscherming bieden.
  
• Voorkom onnodig contact met besmette grond, begroeiing en materieel.
  
• Houd noodzakelijke werkzaamheden buiten bescherming biedende objecten zo kort mogelijk.
  
• Voorkom stofontwikkeling. Eet of drink alleen na toestemming.
  

AAT (Afstand, Afscherming, Tijd)

• Vergroot de afstand.
  
• Benut de best afgeschermde plaatsen.
  
• Beperk de blootstellingsduur aan ioniserende stralingnut zoveel mogelijk dekking die afscherming bieden.

Persoonlijke ontsmetting

Indien detectie besmetting met fall-out vaststelt, zal opdracht worden gegeven tot het uitvoeren van de persoonlijke ontsmetting. Ontsmetten gebeurt door de fall-out te verplaatsen. De heftigheid ofwel intensiteit van de nablijvende straling uit de fall-out is niet te beïnvloeden. Deze intensiteit neemt vanzelf af met het verstrijken van de tijd (in het begin sterk). Fall-out draagt de nablijvende straling niet over aan andere materialen. Als de fall-out van de besmette objecten is verwijderd, is het object stralingsvrij! Voorkom bij het ontsmetten dat fall-out wordt ingeademd door het CBRN-masker te plaatsen. Persoonlijke ontsmetting voer je uit door het volgende te doen.

Besmette lichaamsdelen te wassen of af te vegen: besteed daarbij speciale aandacht aanplaatsen waar fall-out gemakkelijk blijft zitten, zoals haren, oorschelpen, nagels en huidplooien.

Besmette kleding en uitrusting uit kloppen, afvegen of afborstelen. Natte kleding en uitrusting moeten eerst drogen.

Bij gebruik van water voor het afspoelen van materiaal en/of personeel, dient men er rekening mee te houden dat het stralingsniveau rondom het verzamelde ‘afvalwater’ steeds verder zal toenemen.

ZHKH 

Heb je de persoonlijke reactie uitgevoerd? Dan ga je over op ZHKH conform het geldende ZHKH-

protocol. Daarnaast heb je extra aandacht aan het volgende.

Maak en houd de luchtweg vrij. Plaats het CBRN-masker, als dat nog niet is gebeurd.

Dek verwondingen af.

Evacueer het slachtoffer zo snel mogelijk. Meld bij de volgende behandelaar dat de patiënt mogelijk radioactief besmet is.

Persoonlijke reactie na een kernwapenexplosie

Blijf na de explosie tenminste 90 seconden in dekking.

Meld schade in de omgeving.

In geval van fall- out: voorzichtig afkloppen, uitschudden en afborstelen

Leerdoelen

• Je kunt de soorten kernwapenexplosies benoemen.
  
• Je kunt de mogelijke verschijnselen van kernwapenexplosies benoemen.
  
• Je kunt de maatregelen benoemen die je voor, tijdens en na inzet van een kernwapenexplosie kunt nemen.

Vragen?