H6 Contra-indicatie & intolerantie

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

FPZ

2-10-2023

Contra-Indicatie

Definitie 

Eigenschappen, ziektebeelden of andere kenmerken van een patiënt die niet of slechts onder bepaalde voorwaarden verenigbaar zijn met het gebruik van bepaalde geneesmiddelen.

Ook wel

Een patiëntgebonden reden om bepaalde geneesmiddelen niet te gebruiken

Geef een voorbeeld van een contra-indicatie (zoek eventueel op in Farmalect)

Aandoeningen als contra-indicatie

Bij sommige ziektebeelden zijn bepaalde geneesmiddelen gecontra-indiceerd

 

Astma/ COPD	Diabetes
Glaucoom	Hart- en vaatziekten
Jicht	Lever- en nierfunctiestoornis
Prostaathyperplasie	Psoriasis
Ulcus pepticum	Zwangerschap/ borstvoeding
Stofwisselingsziekten	Neurologische aandoeningen

Absolute of relatieve contra-indicatie?

Absolute contra-indicatie

Het geneesmiddel mag onder geen enkele voorwaarde door de patiënt worden gebruikt

Relatieve contra-indicatie

Onder bepaalde voorwaarden kan het geneesmiddel wel 

gebruikt worden door de patiënt, eventueel onder controle van de arts

Astma/ COPD

Over het algemeen een contra-indicatie voor het gebruik van NSAID’s en sommige geneesmiddelen tegen een hoge bloeddruk en hartritmestoornissen zoals bètablokkers

NSAID’s

20% ontwikkeld benauwdheidsklachten na het slikken van een NSAID

Ibuprofen, naproxen

Soms wordt het voor kort gebruik toch afgeleverd

In dit geval spreken we dus van een relatieve contra-indicatie!

COPD (chronische obstructive pulmonary disease)

Astma/ COPD

Bètablokkers 

Kunnen ervoor zorgen dat de luchtwegverwijdende medicatie minder goed werkt!

Wat is het gevolg bij een CI astma/COPD i.c.m. beta-blokkers?

Diabetes mellitus

Diabetes mellitus = Suikerziekte

Corticosteroïden

Kunnen de glucosestofwisseling ernstig ontregelen

Bètablokkers

Maskeren de gevolgen van een te laag bloedsuikergehalte

Diabetes mellitus 

Bètablokkers kunnen bepaalde symptomen van een hypoglykemie (= te laag bloedsuikergehalte) maskeren zoals:

Beven

Snelle hartslag

Let dus goed op de andere symptomen van een hypo!

Daarnaast kunnen bètablokkers ervoor zorgen dat iemand minder snel herstelt van een hypo

Welke symptomen van een te lage bloedglucose weet je nog meer?

Glaucoom

Glaucoom = Verhoogde oogboldruk

Dit geeft problemen met het zicht de oogzenuw kan beschadigd raken

Contra-indicatie voor het gebruik van corticosteroïden omdat deze ook de oogboldruk kunnen verhogen

Hart- vaatziekten

Bij hartfalen en hoge bloeddruk mogen bij voorkeur geen geneesmiddelen worden gebruikt die vocht vasthouden in het lichaam zoals: NSAID’s

Gevolg: Het hart moet harder werken terwijl het hart dit niet kan

• Kortademig
  
• Dikke enkels
  
• Toename gewicht
  
• Hogere bloeddruk
  

Kortdurend gebruik <14 dagen is wel toegestaan

De leverfunctie kan de afbraak/uitscheiding van geneesmiddelen beïnvloeden. Zorgt een verminderde leverfunctie voor hogere of lagere bloedspiegels?

1. Hogere bloedspiegels
2. Lagere bloedspiegels

Hogere bloedspiegels, meer bijwerkingen

Leverfunctiestoornis

Het kan ook zijn dat iemand een bepaald leverenzym mist

 

Gevolg: minder goede of juist te snelle afbraak

Enzymafwijkingen zijn aangeboren en 

genetisch bepaald

Nierfunctiestoornis 

Ander woord voor: nierinsufficiëntie

Om nierfunctie vast te stellen is er een meting van het ‘creatininegehalte’ nodig.

Creatinine is een afbraakproduct van het spierweefsel dat met een continue snelheid via de nieren wordt uitgescheiden.

Het creatininegehalte wordt aangeduid met eGFR of MDRD

 

Nierfunctiestoornis

Wat doe je bij geneesmiddelen die voornamelijk via de nieren worden uitgescheiden?

• Dosisverlaging
  
• De tijd tussen twee innamemomenten verlengen (= frequentie verminderen)
  

Vanaf 70 jaar is er een groot risico dat de nierfunctie zo ernstig verminderd is dat aanpassing van de dosering van geneesmiddelen nodig kan zijn

Wat is een ulcus pepticum?

Ulcus pepticum

NSAID’s mogen niet gebruikt worden en zijn gecontra-indiceerd

Een andere naam voor NSAID’s is prostaglandinesynthetaseremmers

Ze zorgen dus voor minder prostaglandines

Corticosteroïden mogen niet gebruikt worden

Kunnen een ulcus pepticum verergeren en de genezing vertragen

 

Oplossing?

Afgeleide contra-indicatie

Mensen die inhalatiepreparaten gebruiken

AIS geeft een melding:

Afgeleide contra-indicatie: astma en COPD

Wat is een andere naam voor een gluten intolerantie?

Stofwisselingsziekten

Coeliakie 

Inname van gluten leidt tot ernstige darmproblemen

Gluten zit in tarwezetmeel

Tarwezetmeel wordt soms gebruikt als hulpstof in tabletten

Intolerantie

Intolerantie:

een geneesmiddel wordt niet verdragen doordat iemand overgevoelig is voor dit geneesmiddel of last heeft van (heftige) bijwerkingen

intolerantie: reactie in het lichaam waarbij het immuunsysteem geen rol speelt.

Intolerantie

Het zou best kunnen dat een patiënt een geneesmiddel slecht verdraagt, zonder dat er een overgevoeligheid kan worden vastgesteld

Probeer erachter te komen of het over een bijwerking gaat of over een allergie

Bekende voorbeelden van allergieën:

• Penicilline-allergie
  
• Overgevoeligheid voor NSAID’s
  
• Contactallergie voor bijvoorbeeld bestanddelen van zalven of crèmes
  

Bij overgevoeligheid voor geneesmiddelen komt het vaak voor dat mensen ook overgevoelig zijn voor geneesmiddelen uit dezelfde of aanverwante groep, hoe noemen we dit?

Intolerantie

Antwoord: kruisovergevoeligheid

Voorbeeld:

Mensen die een allergische reactie hadden op amoxicilline hebben meestal ook een overgevoeligheid voor flucloxacilline of feneticilline

Penicilline-allergie

Afhandeling van contra-indicaties
Hoe los je een absolute contra-indicatie op?

1. Altijd overleggen met de apotheker
2. Medicijn al eerder gehad: meestal kan het dan gewoon afgeleverd worden
3. Medicijn nog niet eerder gehad: overleggen met de apotheker

Afhandeling van contra-indicaties
Hoe los je een relatieve contra-indicatie op van een patiënt die het geneesmiddel al langer gebruikt?

1. Altijd overleggen met de apotheker
2. Medicijn al eerder gehad: meestal kan het dan gewoon afgeleverd worden
3. Medicijn nog niet eerder gehad: overleggen met de apotheker

Een contra indicatie is een wisselwerking tussen twee of meer verschillende geneesmiddelen?

1. Juist
2. Onjuist