BBL LE7 Verpleegkunde Oncologie les 1 2020

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Oncologie

BBL LE7 mbo-verpleegkundige, leerjaar 4

2020

Feit of Fabel??

• Huidkanker is de meest voorkomende soort kanker
• Een tumor betekent kanker
• Ongeveer 1 op de 5 mensen krijgt kanker in zijn of haar leven
• Röntgenstraling kan kanker veroorzaken

Kanker aan de spijsverteringsorganen (vooral dikkedarmkanker) was in 2017 de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland met ruim 23.000 nieuwe gevallen (21% van de totale incidentie). gevolgd door huidkanker (16.000; 15%) en borstkanker (15.000; 13,5% van de totale incidentie aan kanker in Nederland). 

5 jaars overleving gestegen

Tumor

1. Benigne = goedaardig
2. Maligne = kwaadaardig (carcinoom/sarcoom)

Opdracht 1: Wat hoort waar bij Benigne/Maligne?

Benigne

• cellen tumor lijken op weefsel waaruit het is ontstaan
• langzame groei
• houden zich aan anatomische grenzen
• meestal gemakkelijk te verwijderen
• zaaien niet uit

Maligne

• cellen tumor lijken niet meer op weefsel waaruit het is ontstaan
• groeien vaak snel
• houden zich niet aan anatomische grenzen
• moeilijker te verwijderen door onzichtbare uitlopers
• zaaien vaak uit

Oorzaken

• erfelijkheid
• leefstijl: roken/alcohol/voeding/bewegen
• chemische stoffen (asbest/cytostatica)
• milieuverontreiniging
• straling
• chronische ontstekingen

Wat zijn de meest voorkomende plaatsen van kanker?

• huid
• spijsverteringsstelsel
• luchtwegen
• geslachtsorganen
• beenmerg

al het weefsel met veel celdeling

https:

Onderzoeken

• anamnese/lichamelijk onderzoek
• bloedonderzoek
• radiologische onderzoek (röntgen/ct/mri/echo)
• nuclaire onderzoek (PET scan/botscan)
• biopt afnemen (PA-diagnose)

Negen signalen van kanker

1. gewichtsverlies, vermoeidheid, slecht uit zien
2. veranderingen bij plassen
3. verandering ontlasting
4. verdikking/knobbel in lichaam
5. blijvende heesheid of hoest, bloed ophoesten
6. slikklachten
7. moedervlekken en huidplekjes die veranderen
8. een plekje dat schilfert of bobbeltje op de huid
9. vrouw > ongewoon bloedverlies/afscheiding, man> pijn of verandering zaadballen 

TNM systeem

T = Tumor (T1-T4)

N = aan lymfekliermetastasen (N0- N2)

M = metastasen op afstand (M0- M1) 

Dit geeft het stadium van de ziekte aan.

Tumor

De T categorie in TNM biedt informatie over de tumor, zoals de grootte en hoe sterk hij is ingegroeid in het orgaan waar hij is ontstaan en of hij zich heeft verspreid naar andere lichaamsweefsels. 

Tx betekent dat er wel een lymfeklier met tumorcellen of een uitzaaiing op afstand is gevonden, maar er is nog geen tumor zichtbaar.

Tis betekent dat de kanker alleen groeit in de meest oppervlakkige weefsellaag.

T1-T4 beschrijft de grootte tumor en de mate van verspreiding naar omringende weefsels. Hoe groter het getal na de T, hoe groter de tumor is.

Nodes (lymfeklieren)

De N-categorie beschrijft of dat de kanker zich heeft verspreid naar de lymfeklieren.

Nx betekent dat het niet te beoordelen is of er uitzaaiingen zijn in de lymfeklieren.

N0 betekent dat er geen lymfeklieren zijn aangetast.

N1-N3 beschrijven de uitbreiding van uitzaaiingen naar de regionale lymfeklieren (lymfeklieren die het dichts bij de tumor zitten).

Metastasen

De letter M staat voor metastasen of uitzaaiingen en laat zien of de kanker zich naar andere delen van het lichaam heeft verspreid.

MX betekent dat de uitzaaiingen niet kunnen worden gemeten.

M0 betekent dat er geen uitzaaiingen zijn gevonden.

M1 betekent dat de kanker zich heeft verspreid naar andere organen of lichaamsweefsels.

Opdracht:  https://www.kanker.nl/algemene-onderwerpen/uitzaaiingen/wat-is/plaats-van-uitzaaiingen

Zet de juiste primaire tumor bij de juiste locatie van de hematogene (via bloedvaten) metastase.

• primaire tumor = maag/darmen
• primaire tumor = kleine bekken/lever
• primaire tumor = longen

Opdracht 

Zet de juiste primaire tumor bij de juiste locatie van de hematogene (via bloedvaten) metastase.

• Metastase: lever > primaire tumor = maag/darmen
• Metastase: longen > primaire tumor = kleine bekken/lever
• Metastase: botten/hersenen > primaire tumor = longen

Verspreiding via> Metastasen

- lymfebanen (lymfogene metastasen)

- bloedvaten (hematogene metastasen)

- uitzaaien naar vrije buikholte of pleuraholte

TNM https://www.oncoline.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=40075&richtlijn_id=1014

Metastase = een uitzaaiing

Secudaire tumor is een tumor ontstaan a.g.v. de behandeling

Behandeling

• Curatief = genezend
• Palliatief = verlichtend
• adjuvant = aanvullend op curatief (bestraling na operatie)
  
• neo-adjuvant = voorafgaand (aan bijvoorbeeld een operatie)

Meest voorkomende behandeling

• Operatie
• Chemotherapie (met cytostatica)
• Radiotherapie (bestraling) in of uitwendig

Chemotherapie

• Behandeling van kanker met cytostatica
• Cytostatica zijn cel deling remmende en celdodende medicijnen
• Meestal via infuus, soms via tabletten of subcutaan
• M.n. snel delende cellen worden getroffen > ook haarcellen, bloedcellen, slijmvliescellen, huidcellen
• Monotherapie > meest combinatietherapie

Bijwerkingen chemotherapie

• problemen spijsvertering: misselijkheid/braken/diarree/obstipatie/stomatitis
• dun of uitvallend haar
• vermoeidheid
• beenmergsupressie (tekort bloedcellen en bloedplaatjes)
• invloed op vruchtbaarheid
• huidveranderingen

Hoofdhuidkoeler tijdens de chemotherapie

Verpleegkundige aandachtspunten

• Pijnbestrijding
• Ondersteuning bij voeding
• Zorg voor en na behandelingen
• Ondersteunen bij gevolgen van de behandelingen zoals:
• Kleine porties eten/pruik/zachte tandeborstel/prothese
• Bescherming bij uitscheidingsproducten 
• Psychische en sociale ondersteuning

Palliatieve sedatie: Opzettelijk verlagen van het bewustzijn vanwege symptomen die niet onder controle te krijgen zijn in de laatste levensfase

• levensverwachting minder dan 1 a 2 weken
• andere mogelijkheden tot verzachting van het lijden zijn uitgesloten
• wens client en naasten
• arts neemt op medische gronden het besluit en legt dit vast in dossier
  
• Zie verder lessen Verpleegkunde

Evalueren

• Begrijp je alles of heb je nog vragen?
• Hoe was de les?

Volgende week

• Vervolg kanker specifieke typen