13.4 Kou en Hitte

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

13.4 Kou & Hitte

Heeft een insect een open of een gesloten bloedsomloop?

1. open
2. gesloten

Open bloedsomloop

• Verschillende kamers achter elkaar.
  
  
• Vervoert geen zuurstof, wel voedingsstoffen en afvalstoffen.
  
  
• Bloed=hemolymfe stroomt vrij door het lichaam.

Wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Gesloten bloedsomloop

Bloed stroomt in gesloten bloedvaten

Bij de vis:

1. Hart pompt bloed naar kieuwen
2. In de kieuwen gaat zuurstof vanuit water naar het bloed
3. Bloed met zuurstof stroomt naar alle organen
4. Voedingsstoffen komen in verteringsstelsel in het bloed
5. Het bloed komt weer in het hart

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Vervoer bij planten

• Water met mineralen gaat door vaten (dunne buisjes).
  
  
• Vaten liggen in groepen (vaatbundels) bij elkaar.
  Door houtvaten gaat water en mineralen.
  
• Door bastvaten gaat glucose en andere voedingsstoffen.
  

Leerdoelen 13.4

• Je leert hoe dieren warm of koel blijven, afhankelijk van het gebied waar zij in leven.
  
  
• Je leert hoe planten erg droge gebieden overleven.

Bescherming tegen kou

• Warmbloedige dieren zijn dieren waarbij de lichaamstemperatuur redelijk constant is. Hun lichaam is zo gemaakt dat ze niet teveel opwarmen of afkoelen.  
• Vogels doen dat met hun veren, daarin zit stilstaande lucht waarmee ze zichzelf isoleren. 

Aanpassingen aan kou

• Dieren overleven in koude gebieden door zich te isoleren.
• Net als je een huis isoleert om de warmte binnen te houden.
  
  
• Dit doen ze door een dikke vetlaag(spek) te hebben, of lucht in hun vacht of veren stil te zetten

Waarom zal een vogel er in de winter dikker uit zien dan in de zomer?

1. Hij heeft meer veren tegen de kou.
2. Hij houd een laagje lucht vast tussen zijn veren voor isolatie.
3. Hij heeft meer gegeten om een vetlaag te hebben.
4. Hij is gewoon te dik.

Egel

Gaat in winterslaap

slaapt de hele winter door

De lichaamstemperatuur daalt naar zo'n 5 graden en blijft tijdens de hele winter zo laag.

Bij beide: daling hartslag, ademfrequentie en  lichaamstemperatuur

Eekhoorn

Gaat in winterrust

wordt af en toe wakker, als het wat minder koud is in de winter

De lichaamstemperatuur daalt en hoe langer hij in rust is, hoe lager hij wordt. als hij wakker is, gaat de temperatuur weer omhoog.

Egels en eekhoorns verzamelen allebei een voorraad voedsel.
Waarom heeft de eekhoorn meer voedsel nodig?

Wat is niet waar over de winterslaap van de egel?

1. De lichaamstemperatuur stijgt.
2. De activiteit blijft hetzelfde
3. Het lichaamsgewicht neemt af.
4. De ademhaling en de hartslag dalen

Wat doen dieren om af te koelen?

Wat doen dieren tegen de hitte?

1. Veren/vacht/ vetlaag neemt af. 
2. Zweten 
3. Warmte afgeven via bloed aan lucht= in de wind te staan, hijgen, wapperen met oren
4. Warmte overgeven aan koude oppervlakken

Filmpje

Waarom koelt een klein dier sneller af dan een groot dier?

Oppervlakte = 6 x 1 x 1 = 6

Inhoud = 1 x 1 x 1 = 1

Ratio Opp : Inhoud = 6 : 1

Oppervlakte = 6 x 2 x 2 = 24

Inhoud = 2 x 2 x 2 = 8

Ratio Opp : Inhoud = 24 : 8

                                     = 3 : 1

Hoe is dit dier goed aangepast aan de kou. Noem 2 dingen

Hoe is dit dier aangepast aan de warmte? noem 1 ding

Poolvos

Woestijnvos

• Groot => kleine opp : inhoud ratio. Koelt niet af en houdt warmte vast
• Kleine uitsteeksels bijv. oren/poten

• Klein => grote opp : inhoud ratio. Koelt goed af en verliest warmte
• Grote uitsteeksels bijv. oren

Hoe leeft een koudbloedig dier?

• Nemen de temperatuur van hun omgeving aan. 
• Ze hebben vaak wel lichaamswarmte nodig en liggen daarom vaak in de zon om warm te worden. 
• Te koud worden dan gaat hun verbranding langzamer en kunnen ze zich minder snel bewegen. 

koudbloedig

vissen, amfibieën, reptielen, alle ongewervelde dieren

kunnen lichaams T niet constant houden

lichaam neemt T aan van omgeving

kouder: beweging en verbranding langzamer

minder voedsel nodig dan warmbloedige: energie alleen nodig voor korte activiteit: voor voortplanting en voedselopname

warmbloedig

vogels en zoogdieren

constante lichaams T

door verbranding wordt dit op peil gehouden

sneller dan koudbloedige: biochemische processen werken sneller bij hogere T

bepaalde minimale grootte nodig (muis) 

(opp moet in bep verhouding versus inhoud, om warmte kwijt)

verschil?

verschillende vormen van thermoregulatie

koudbloedigen kunnen wel T en metabolisme opvoeren

warmbloedigen kunnen wel T en metabolisme verlagen (vleermuizen, muizen, egels)

https:

Hoe overleven planten droogte?

Woestijnplanten: 

Houden verdamping tegen door

• Vetlaagje rond de bladeren
  
• Kleine blaadjes, weinig/verzonken huidmondjes
  
• Behaarde bladeren;lucht staat stil

Opnemen en opslaan van water

• Lange wortels of breed vertakt en oppervlakkig
  
• Water opslaan in de stengel/bladeren

Hoe overleven planten kou?

Poolplanten:

• Kleine blaadjes => weinig fotosynthese => groeien langzaam => blijven klein.
• Bladeren vormen een rozet: ze liggen op de grond rondom de stengel: minder wind 
• Bladeren behaard; stilstaande lucht=  minder verdamping.

hw 13.4 weektaak

maak opdr 1 t/m 21