2.1 het communisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

De Tijd van Wereldoorlogen

Hoofdstuk 2: De Sovjet- Unie en de Verenigde Staten

Deze les:

Introductie hoofdstuk 2

Leerdoelen

Wat weet je al/nog?

§1.4 Het communisme

Controlevragen

Zelfstandig werken

 Afsluiting

Tsaar Nicolaas II met zijn vrouw en kinderen.

Introductie hoofstuk 2

Lees/ bekijk de oriëntatie op blz. 60 en 61

Maak daarna opdracht 2, 3a en 5

in je schrift

Leerdoelen:

Je kan aan het einde van de les uitleggen:

1. wat de belangrijkste ideeën van Karl Marx waren.

2. wat enkele indirecte oorzaken waren voor Russische revolutie.

3. Een beschrijving geven van het verloop van de revolutie.

 

In welk jaar trok Rusland zich terug uit de Eerste Wereldoorlog?

1. 1914
2. 1917
3. 1900
4. 1918

Waarom neemt Rusland vanaf 1917 niet langer deel aan de Eerste Wereldoorlog?

1. Onbeperkte duikbotenoorlog
2. Onderschept telegram
3. Ruzie met Duitsland
4. Russische Revolutie

§2.1 Het communisme

De Russische piramide (neem over in schrift!)

De Tsaar (absolute macht)

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen géén belastingen 

De Russische piramide
(bojaren = mensen van adel)

De bojaren helpen de tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren.

De tsaar en bojaren werden door de kerk beschermd: verzet is daarom onmogelijk.

Houden vast aan het oude systeem. Laten hun vrouwen wel Westerse boeken en mode kopen, maar zien niks in modernisering (in de landbouw).

De Russische piramide (boeren)

De boeren (90% van de Russen) wonen in de mir (= dorpgemeenschap) .

Het lijfeigenschap (= soort horigheid) is officieel in 1861 afgeschaft maar heeft weinig veranderd: nog steeds bestaan er herendiensten, betaald de derde stand de belastingen en vragen bojaren hoge pacht.

De boeren worden steeds ontevredener.

Géén lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander II (voorganger Nicolaas II):

• 1861: afschaffing lijfeigenschap zodat de boeren los zouden komen van de bojaren (modernisering d.m.v. staatsleningen). Mislukte.
  
• Bouwde fabrieken, mijnen en spoorlijnen (heel vooruitstrevend).
• Werkomstandigheden in fabrieken even slecht als ervoor als boer. 
  Alexander II is uiteindelijk vermoord door tegenstanders.

-Zelfstandige marktgerichte boeren: koelakken. Dit werd door de tsaar gestimuleerd.

-Tsaar probeert de misstanden in de fabrieken te verbeteren.

-Tsaar stimuleert handel, industrie en infrastructuur, (modernisering dmv mijnbouw, spoorwegen en fabrieken)

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander III (directe voorganger Nicolaas II):

• Verbood nachtarbeid van vrouwen en kinderen.
• Werkdagen van maximaal 11,5 uur.
• Veel productie bedoeld voor de export (inkomsten voor de staat). Zelfs graan, waardoor een misoogst grote gevolgen had (hongersnood).

Sterft in 1894, opgevolgd door Nicolaas II

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Nicolaas II:

• 1905: staat na verlies in Russisch-Japanse oorlog toe de Doema (= parlement) op te richten. Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Stimuleert de ontwikkeling van zelfstandige en marktgerichte
  boeren: de koelakken.

Sociaal-revolutionairen

Socialisten-revolutionairen = Partij die boerensocialisme nastreeft.
Boeren zijn volgens hen de motor van een socialistische revolutie (met geweld).

Aanhangers: o.a. Aleksandr Kerenski: 

Zijn erg tegen modernisering (kapitalisme), willen kleinschalig socialisme (mir). Zij vormen later deel van de mensjewieken (tegenstanders Marxisten).

Marxistisch socialisme 

Marxistisch socialisme = Socialisme met gemeenschappelijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse.

Aanhangers: o.a. Karl Marx (onder), Vladimir Lenin (boven), Josef Stalin: 

> Richten Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op.
De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in
1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen.

Voorstanders = bolsjewieken (meerderheid)
Tegenstanders = mensjewieken (minderheid)

Russische Revolutie 1917

De Russische Revolutie kent 

3 fasen:

1. Februarirevolutie

2. Oktoberrevolutie

3. De burgeroorlog

Oorzaken Russische Revolutie

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand (privileges 1e en 2e stand),
   
2. Het absolutistisch bestuur van de tsaar,
3. Het verlies in de Russisch-Japanse Oorlog (nooit eerder verloor een
     Europees land van een Aziatisch 'minderwaardig' land),
4. En de mislukking van de Doema,
   ...worden de tsaar zeer zwaar aangerekend onder
   de groeiende oppositie. Het is wachten op een
   laatste (grote) misstap van de tsaar...

Fase 2: De Oktoberrevolutie

Besluit om door te vechten vergroot de invloed van de bolsjewieken (Russische communisten) --> leider Vladimir Lenin, stelde radicale eisen:

1. Alle grond aan de boeren

2. Alle fabrieken aan de arbeiders 

3. Vrede met Duitsland

Het land moest bestuurd worden door 'Arbeidersraden'  --> Regering wordt afgezet

Fase 1: De Februarirevolutie

Soldaten en het parlement kiezen de kant van de demonstranten (burgers)

Tsaar Nicolaas II trad af

Voorlopige regering -- wil ook vrede sluiten met Duitsland

De Vrede van Brest- Litovsk

3 maart 1918: Einde aan de Eerste Wereldoorlog aan het oostelijke front. 

Veel Russen blij met de vrede, MAAR ze wilden absoluut geen communistisch land

Fase 3: De burgeroorlog 

De Witten (grotendeels mensjewieken) tegen de Roden (bolsjewieken)

In 1922 werden de Witten definitief verslagen

Wie was de laatste tsaar van Rusland?

Karl Marx is de belangrijkste grondlegger van het socialisme

1. waar
2. niet waar

Karl Marx was tegen een revolutie

1. waar
2. niet waar

In 1917 werd Rusland.....

1. Kapitalistisch
2. Democratisch
3. Communistisch
4. Socialistisch

Noem een oorzaak van de Russische Revolutie.

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand
2. Afschaffing van de lijfeigenschap
3. Het privéleven van Lenin
4. Het moeten leven in de mir

Zelfstandig werken

Maak de opdrachten op blz. 68 t/m 70 in je schrift! 

Klaar? Kijk het huiswerk na + lees paragraaf 2.2 De Sovjet- Unie (blz. 72 t/m 75) 

Met z'n tweetjes

Met je buurman/ buurvrouw schrijf je 3 dingen in je schrift die jullie geleerd hebben deze les. 

Je hebt 5 minuten de tijd, daarna gaan we jullie antwoorden nabespreken. 

Jaartallen uit deze les

1. 1861: Afschaffing lijfeigenschap
   
2. 1881: Narodniki vermoord  
   Alexander II
3. 1894: Nicolaas II wordt Tsaar
   
4. 1903: Partijvergadering RSA (Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij) over het begin van de arbeidersrevolutie (splitsing in boljewieken / mensjewieken)