Anton de Kom VO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Aardappeloproer

1917

Enkele Amsterdamse vrouwen zagen dat er een schip vol aardappelen in een van de grachten lag. Ze gingen erop af en plunderden het schip: hun schorten vol aardappelen. De dag erna waren er meer plunderaars. Pas nadat zes mensen door het leger werden doodgeschoten, keerde de rust terug

Dit weet je al

Dit leer je nu

Doen!

Terugkijken

Afbeelding vergroten

Klik op de hotspot

Navigeren door de les

Kijken

Anton de Kom 

Hoe werkt deze les?

De code van de les: deze kunt u met uw leerlingen delen als zij gebruik maken van een device (zoals telefoon of tablet). Zij kunnen nu interactief deelnemen aan de les.

Devices in de klas: vink aan als uw leerlingen gebruik maken van een device (zoals telefoon of tablet), vink uit als u klassikaal gebruik wilt maken van de les.

Wat weet jij over Anton de Kom?

In deze slide: 

Voorkennis activeren d.m.v. de werkvorm Bekend, benieuwd, bewaard. 

Bij deze werkvorm, een zogenaamde Thinking Routine van Visible Thinking (Project Zero, Harvard University), laat je leerlingen eerst aangeven wat ze al weten, daarna wat ze graag willen weten. Het laatste onderdel, bewaard, komt als exit ticket aan het einde van de les terug. 

Met bekend zou je natuurlijk ook kunnen terugwijzen op een eerdere les. Wat heb je toen ook alweer behandeld?

Na deze les weet ik...

• wie Anton de kom was 
• waarom hij bekend staat als vrijheidsstrijder, schrijver en verzetsheld
• waarom hij zijn beroemde boek 'Wij slaven van Suriname' schreef

1. Weten de leerlingen wie Anton de Kom was.
2. Weten de leerlingen waarom Anton de Kom bekend staat als vrijheidsstrijder, schrijver en verzetsheld.
3. Weten de leerlingen waarom hij zijn beroemde boek 'Wij slaven van Suriname' schreef.

In deze dia: Informatie over het leven van Anton de Kom a.h.v. vensterplaat. Overige afbeeldingen worden later toegelicht.

-informatiebutton 1a: introductie Anton de Kom en kolonialisme

informatiebutton 1b: Het gezin de Kom

-informatiebutton 2: Geboortehuis Anton de Kom. Hier groeit hij op als zoon van een voormalige slaaf.

- informatiebutton 3: Anton groeit op me verhalen over slavernij

informatiebutton 4: Anton de Kom gaat naar Nederland. Door racisme kan hij in Suriname geen baan vinden.

Belangrijk om te weten:

De informatie wordt telkens op de volgende manier aangeboden:

• de hotspot 'het nummer': een afbeelding die past bij de info en een tekstuele versie van de info.

In verschillende dia's worden verschillende informatiebuttons behandeld. Deze opzet dient als 'routekaart'; de leerlingen bestuderen gericht de stof en het biedt de mogelijkheid om gericht vragen te stellen.  

Wat viel je op?

In deze slide: 

Voorkennis activeren en interesse opwekken voor het onderwerp

1

Dit is Anton de Kom. Een Surinaamse antikoloniale schrijver, activist en verzetsheld. Anton de Kom wordt geboren in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Het land was van 1667 tot 1975 een kolonie van Nederland. Een kolonie is een gebied of land dat onder dwang van een ander land bestuurd wordt.

2

Dit is het geboortehuis van Anton de Kom in Paramaribo. Het staat in de wijk Frimangron ( 'vrij-mans-grond'). De slavernij werd afgeschaft in 1863. Anton werd in 1898 geboren en groeide op in een land waar slavernij niet meer was toegestaan. Toch leerde en wist hij hoe het geweest moest zijn om als slaaf op te groeien. Zijn oma en vader vertelden daarover vaak verhalen aan Anton.

3

Anton haalt zijn boekhouddiploma in Suriname en had een baan. Maar hij kan niet het werk krijgen dat hij graag wil. De betere banen in Suriname zijn voor witte Nederlanders, niet voor mensen met een donkere huidskleur. Daarom vertrekt Anton in 1920 uit Suriname naar Nederland, om daar werk te zoeken. 

4

In 1920 arriveert De Kom in Nederland. In Den Haag vindt hij een baan bij een handelaar in koffie en thee. Hier leert hij Petronella Borsboom kennen. In 1926 trouwen ze. Zo’n gemengd huwelijk wordt in die tijd nog als ongewoon beschouwd in het overwegend witte Nederland. Ze kregen vier kinderen: Ad, Cees, Antoine (Ton) en Judith. 

5

Uit ongenoegen dat er in Nederland en in Suriname zo weinig bekend is over de geschiedenis van Suriname en het slavernijverleden geeft hij hierover lezingen. Geïnspireerd door de strijd tegen racisme in de Verenigde Staten en de gelijkheidsidealen van communistische organisaties in Nederland publiceert hij kritische politieke artikelen. Hij krijgt communistische vrienden en voelt zich verwant met Indonesische studenten die streven naar de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië.

In deze dia: Informatie over het leven van Anton de Kom a.h.v. vensterplaat. Overige afbeeldingen worden later toegelicht.

-informatiebutton 1a: introductie Anton de Kom en kolonialisme

informatiebutton 1b: Het gezin de Kom

-informatiebutton 2: Geboortehuis Anton de Kom. Hier groeit hij op als zoon van een voormalige slaaf.

- informatiebutton 3: Anton als schrijver

informatiebutton 4: Anton schrijft als vrijheidsstrijder over het slavernij verleden in Suriname

De leerlingen kunnen tijdens de les eventueel een vraag stellen via hun mobiel/tablet/computer.

9

Hij keerde per boot terug naar Nederland. Deze gebeurtenis verwerkte hij ook in zijn boek 'Wij slaven van Suriname'. Op de laatste pagina's van het boek beschrijft de Kom hoe hij op het schip de 'Rensselaer' over het blauwe water richting Nederland vaart. 

Sranang (=Suriname) mijn vaderland (=geboorteland)

Eenmaal hoop ik u weer te zien

Op de dag waarop alle ellende uit u weggewist zal zijn

'Alle ellende' verwijst hier naar de uitbuiting van Surinamers door Nederlanders. 

8

Het koloniale bestuur was bang dat Anton de Kom ervoor ging zorgen dat de mensen in opstand zouden komen. De gouveneur liet hem daarom gevangen nemen. Veel Surinamers waren het hier niet mee eens en protesteerden voor de gevangenis voor zijn vrijlating. Om verdere onrust in het land te voorkomen, werd Anton de Kom verbannen uit Suriname. Hij moest terugkeren naar Nederland.

7

Vervolgens besluit Anton een adviesbureau op te richten. Hier kunnen Surinaamse arbeiders advies krijgen over welke rechten zij hebben. Veel Surinamers met verschillende etnische achtergronden weten Anton de Kom hier te vinden. Hij krijgt de bijnaam ‘papa De Kom’. Als een soort vader probeert hij namelijk iedereen te helpen.

10

In 1934 verscheen zijn boek Wij slaven van Suriname. Het was het eerste geschiedenisboek over Suriname dat geschreven was door een Surinamer. Het boek is een protest tegen kolonialisme en racisme.

6

Als zijn moeder eind 1932 op sterven ligt, vertrekt hij met zijn gezin naar Suriname. Op 4 januari 1933 komt hij met zijn familie aan in Suriname. Hij is op dat moment bekend vanwege zijn felle kritiek tegen racisme en de koloniale overheersing. In Suriname ging hij daarmee door. Het koloniale gezag (het Nederlandse bestuur in Suriname) is bang dat hij mensen aanmoedigt om in verzet te komen. Zij besluiten de lezingen te verbieden. 

Foto van menigte bij het huis van Anton de Kom in de Pontewerfstraat, Paramaribo, Suriname, 1933.

Familiearchief Els de Kom

Citaat is opgenomen in 'Wij slaven van Suriname' en in zijn biografie. 

Bron: Alice Boots en Rob Woortman,  Anton de Kom. Biografie (Amsterdam/Antwerpen,  2009) 176.

In welk tijdvak schreef Anton de Kom zijn boek Wij slaven van Suriname? Sleep zijn afbeelding naar het juiste tijdvak.

Doel: van deze dia is dat leerlingen Anton de Kom binnen het chronologisch referentiekader kunnen plaatsen. 

https://www.youtube.com/watch?v=9KN8PvEMx2c

12

In zijn boek schrijft De Kom dat hij hoopte Suriname ooit terug te zien. Dit zou echter niet meer gebeuren. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland sluit hij zich aan bij het verzet. Hij schrijft onder meer voor de illegale communistische krant De Vonk, voor de bezetters de reden om hem op 7 augustus 1944 te arresteren. 

13

Hij werd gevangengezet in de gevangenis van Scheveningen (Oranjehotel). Via verschillende kampen kwam hij uiteindelijk terecht in concentratiekamp Sandbostel, waar hij op 24 april 1945 stierf aan tubercolose. Pas in 1960 wordt zijn lichaam in een massagraf geïdentificeerd.

14

In de jaren zestig herontdekken Surinaamse studenten zijn boek. Na de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 wordt De Kom steeds meer vereerd als held. Zijn boeken en zijn gedachtegoed zijn zowel in Nederland als Suriname nog steeds een inspiratiebron. 

11

Anton de Kom bleef verlangen naar zijn vaderland Suriname. Hij schreef er een gedicht over in het in het poëziealbum van zijn dochter Judith. 

Monumenten voor Anton de Kom (Bijlmer)

Vaarwel, Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, vaarwel!

Strijden ga ik!
Eerst nà d’overwinning kom ik terug …

Nu sta je hier voor mij, jij dappere vrouw!

Beproef me, ‘k ben sterk en sterk ga ik henen.

‘k Ben dubbel zoo moedig, Akoeba door joù.

Zie, deze vuisten zijn hard als de steenen

Anton de Kom over dit gedicht:

‘Het is een oud, oud liedje dat ik in mijn jeugd bij de raison
(Surinaams snareninstrument) hoorde zingen.

Ik heb me altijd verbeeld dat het uit die tijd stamde, toen deze Surinamers tegen de Hollanders streden. De naam van de dichter kennen we niet, wij kennen immers ook niet de namen dier voorvaders, die hun Akoeba verlieten om voor de vrijheid te vechten’.

Uit: Wij slaven van Suriname

Monument voor Anton de Kom. Locatie Anton de Komplein, Amsterdam-Zuidoost. 

Bij het monument is ook een muurschildering te vinden, gemaakt door Hedy Tjin.

Wat vind jij van het monument?

😒🙁😐🙂😃

Leerlingen dit laten invullen.

Probeer het gesprek met hen aan te gaan zodat zij hun meningen onderbouwen.

In 'Wij slaven van Suriname' (1934) schreef Anton de Kom over het koloniale onderwijs en hoe dat de ongelijkheid en het racisme in Suriname in stand hield. Dit beschreef hij als volgt:

'Wanneer wij, kleine negerjongens, kinderen of kleinkinderen van slaven, op school les In de Vaderlandse Geschiedenis kregen, den was dat natuurlijk de geschiedenis der blanke krijgslieden.
Wij, zwarte kinderen op de achterste banken (de voorsten waren bestemd voor zoons en dochters van Europeanen), martelden onze hoofden om de jaartallen van Hollandse huizen te onthouden.
Wij, die met de stok geslagen werden als wij onze eigen 'Surinaamse' taal spraken. 
Wij die voor het examen de namen en jaartallen moesten leren van de Nederlandse gouverneurs, onder wier bewind men onze vaders als slaven ingevoerd heeft.

En het systeem werkte.  Geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ras aan te kweken, dan dit geschiedenisonderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen.
Het heeft lang geduurd voor ik mijzelf geheel van de obsessie bevrijd had, dat een neger altijd en onvoorwaardelijk de mindere zijn moest van iedere blanke.'

In de tijd dat Anton de Kom zijn boek schreef, was het nog normaal om neger uit te spreken. Deze term is niet meer van deze tijd. Het herinnert velen aan het koloniale verleden en wordt als beledigend ervaren.

Uit: Wij slaven van Suriname, pagina 82. Fragment is voor de leesbaarheid iets ingekort en een paar oud-Nederlandse woorden zijn vervangen.

Gesprek aangaan met leerlingen over deze tekst. Je kan als docent de DDU inzetten. Laat de leerlingen dit zelf rustig lezen en ga met hen over deze tekst en/of de keuzes van woorden in gesprek.

Bokoesam x Anton de Kom - Canon van Nederland

Fragment uit: NTR: Bokoesam tips: Het Anton de Komplein- Must #9

"Op school krijg ik les over mensen die mij inspireren"
0= niet, 5 = soms, 10 is vaak

010

De resultaten met de groep bespreken; vragen als: ‘waarom heb je dit cijfer gegeven en wat betekent dit voor je?’ 

De filmpjes en tekst die de leerlingen eerder gezien of gelezen hebben kunnen als informatie dienen om een cijfer te kunnen geven en dit te onderbouwen.

Draai aan het rad en bespreek de vraag samen je buurman of buurvrouw.

Wat is jouw mening?

In deze slide: 

Exit ticket. Klik op het rad en bespreek de vragen met de leerlingen.

Aan het eind van het onderwerp of de lessenserie kijk je terug. Het is een mooie manier om terug te blikken, maar geeft je daarnaast ook input om vooruit te kijken naar de volgende les. Het geeft namelijk mede inzicht in wat is onthouden of waar nog meer aandacht voor nodig is.

Jullie weten nu….

• wie Anton de kom was
• waarom hij bekend staat als vrijheidsstrijder, schrijver en verzetsheld
• waarom hij zijn beroemde boek 'Wij slaven van Suriname' schreef

1. Weten de leerlingen wie Anton de Kom was.
2. Weten de leerlingen waarom Anton de Kom bekend staat als vrijheidsstrijder, schrijver en verzetsheld.
3. Weten de leerlingen waarom hij zijn beroemde boek 'Wij slaven van Suriname' schreef.