VWO Tijdvak 4 en KA 13, KA 14 en Historisch Context Lage Landen H1 1.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Deze les:

• Bespreken WelkWoordWeg Vroege Middeleeuwen
• Uitleg + vragen Late Middeleeuwen/HC 1.1.

Rij 1

1. West-Romeinse Rijk
2. volksverhuizingen
3. Franken
4. Constantinopel

Rij 2

1. horige
2. leenheer
3. domein
4. herendiensten

Rij 3

1. missionarissen
2. jihad
3. islam
4. Mekka

Rij 4

1. agrarisch-urbaan
2. vroege middeleeuwen
3. hofstelsel
4. agrarisch

Rij 5

1. feodalisme
2. leenstelsel
3. leenheer
4. centralisatie

Door welke verbeteringen in de landbouw kwam de agrarisch-urbane samenleving langzaam weer terug?

Europese handelscontacten (Hanze)

hogere voedselopbrengst

bevolkingsgroei

voedseloverschot

handel

ontstaan nijverheid

Wat zijn voordelen en nadelen van het gilde-systeem?

Vraag 1. Leg het verband uit tussen de opkomst van de steden en de achteruitgang van het hofstelsel. 

Doordat steden weer tot bloei kwamen (handel) leidde dat uiteindelijk tot het verlenen van stadsrechten. De vrijheid die hiermee gepaard ging leidde tot een ´leegloop´ van het platteland. Om dit tegen te gaan werden de levensomstandigheden van de horigen verbeterd (kregen zij te maken met minder verplichtingen) 

Vraag 1. Het stadsrecht van Alkmaar past bij de opkomst van de stedelijke burgerij in de late middeleeuwen. Toon dit aan met twee gegevens uit de bron (en leg dit uit). 

Enkele artikelen uit het stadsrecht van Alkmaar uit 1254: 

Daarom willen wij (graaf Willem van Holland) dat het allen ter kennis komt dat 

wij, uit liefde voor de vrijheid van de stad Alkmaar, het verzoek van de 

poorters1) van deze stad welwillend (zijn) toegenegen (en) hen vrijstellen van 

alle tol en tolbetaling op de wateren en in de landen in het graafschap 

Holland. 

Bovendien geven wij de genoemde poorters zodanig voorrecht dat, als 

iemand een klacht tegen een poorter van Alkmaar wil indienen, hij alleen 

rechtspraak door schepenen2) behoort te krijgen, en wij noch ons nageslacht 

zullen dienaangaande andere rechtspraak eisen. 

        noot 1 Poorters zijn burgers van een stad. 

       noot 2 Schepenen zijn poorters van een stad die belast zijn met de rechtspraak                      van die stad.  

Voorbeeld van een juist antwoord is:  

Dit stadsrecht past bij de opkomst van de stedelijke burgerij, want de burgerij heeft bedongen dat zij:  

• eigen rechtspraak mag houden, wat tot dan toe het voorrecht van de heer was / wat de burgerij meer macht geeft 2

• vrijstelling van tol krijgt, waarvan de kooplieden kunnen profiteren (omdat dit de handel bevorderde) 2   

HC.1.1 De Lage landen

Leidende vraag 1: Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk (1050-1302)?

Vraag

Beredeneer hoe de opkomst van de steden in de tweede helft van de middeleeuwen leidde tot een verzwakking van het feodale stelsel en dus van de macht van de adel.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

 

De opkomst van de steden zorgde voor het ontstaan van een geldeconomie, waardoor steden in staat waren vrijheden (privileges) te kopen / zichzelf te verdedigen, waarmee de positie t.o.v. de adel werd versterkt. 

Wat zijn voorwaarden voor urbanisatie?

Een gegeven: In 1122 kreeg de stad Utrecht het stadsrecht van de Duitse keizer. De burgers van de stad kregen daarin toestemming voor de instelling van een eigen rechtbank. De Utrechtse burgers hadden, vanwege de groei van de handel, aangedrongen op een eigen rechtspraak.

2p Leg uit dat de groei van de handel de eigen rechtspraak:

- noodzakelijk maakte,

- maar ook mogelijk maakte.

Om twee punten te krijgen, moet je uitleggen waarom de rechtspraak noodzakelijk was voor de handel en waarom de handel rechtspraak mogelijk maakte.

(zoek dus twee keer naar een verbindende schakel) 

DUS:

- Door de groei van de handel ontstonden er conflicten over levering, kwaliteit, geldzaken. Hierdoor was het noodzakelijk dat handelaren naar de rechter konden stappen om handelsconflicten te berechten.

- Door de groei van de handel, werd er goed verdiend in de steden, waardoor er geld beschikbaar kwam om rechters en advocaten te betalen.

Edpuzzle Tijdvak 5 maken