Marga Klompé VO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Marga Klompé

Marga Klompé was in 1956 de eerste vrouwelijke minister in Nederland. Ze werkte mee aan de ontwikkeling en uitbreiding van Nederland als verzorgingsstaat. Onder haar leiding kwam de Algemene bijstandswet van 1965 tot stand, die Nederlanders een uitkering garandeert.

Aan het einde van deze les kan ik....

- in eigen woorden omschrijven wie Marga Klompé was.

- uitleggen waarom Marga Klompé een vrouwelijke pionier voor de Nederlandse politiek was

- begrijpen waarom de benoeming van Marga Klompé, als eerste vrouwelijke minister, in de jaren '50 erg bijzonder was.

- een definitie geven van de verzorgingsstaat en kan ik een voorbeeld geven van enkele wetten die daaruit voortgekomen zijn.

•  Kunnen leerlingen in eigen woorden omschrijven wie Marga Klompé was.
• Kunnen leerlingen uitleggen waarom Marga Klompé een vrouwelijke pionier voor de Nederlandse politiek was
• Leerlingen begrijpen waarom de benoeming van Marga Klompé, als eerste vrouwelijke minister, in de jaren '50 erg bijzonder was.
• Leerlingen kunnen een definitie geven van de verzorgingsstaat en kan ik een voorbeeld geven van enkele wetten die daaruit voortgekomen zijn.

Wat weet jij over Marga Klompé?

Het doel is hier inzicht te krijgen in de voorkennis van de leerlingen. Wat voor kennis komt er naar boven? Wat weten zij al van Marga Klompé? 

te vragen naar (en vooral feedback te geven op) voorkennis raakt de leerstof beter ingebed. De voorkennis wordt naast de nieuwe informatie, als het ware, in het ‘werkgeheugen’ van de leerling geplaatst (Ausubel, 1968).

Verder is het belangrijk de verkregen antwoorden te gebruiken om verbanden te leggen met het onderwerp van deze les: de verzorgingsstaat.  

Kijk naar de vensterplaat. Waar ben je benieuwd naar?  

De eerste vraag over de vensterplaat: 

'Kijk goed naar deze afbeelding...

Wat valt je op? Waar wil je meer over weten?'

Doel: de leerlingen maken kennis met de vensterplaat Marga Klompé. Zij kijken gericht naar de vensterplaat en de details. De bedoeling is interesse op te wekken voor de verschillende beeldelementen. 

Dit is Marga Klompé (1912-1986). Zij zit achter haar bureau in haar werkkamer. In 1956 wordt zij de eerste vrouwelijke minister van Nederland.   

2. Studie

Marga Klompé was oorspronkelijk niet van plan om de politiek in te gaan. Zij koos ervoor om in Utrecht scheikunde te studeren. In het derde jaar, in 1932, ging Marga lesgeven om haar studie te kunnen betalen.

3. Oorlog

In mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen. Tijdens deze meidagen hielp Marga Klompé mee om de gewonden te verzorgen. Ze ging langs apotheken in Arnhem en omgeving om morfine te verzamelen. Deze pijnstiller gebruikte zij om samen met andere mensen soldaten bij de Grebbeberg te verzorgen. Zij waren gewond geraakt bij het verdedigen van Nederland.

1. Jeugd

In 1912 wordt Marga Klompé geboren in Arnhem. Zij groeit op in een Katholiek gezin met vijf kinderen. In de jaren 1930 ontstaat er een wereldwijde financiële crisis. Het bedrijf van Marga's vader gaat failliet en hij wordt ziek. Niet werken = geen inkomen. Het gezin krijgt daarom hulp van familieleden en Klompé weet hoe het is om op te groeien met weinig geld.

Minister

Een minister is een persoon die helpt het land te regeren door plannen te maken om Nederland op een bepaald gebied te verbeteren.

4. Verzetsvrouw

Tijdens de bezetting kon het verzet op haar rekenen. Onder meer door haar rol als koerierster. Ze bezorgde geheime berichten voor het verzet. Haar schuilnaam was Dr. Meerbergen. In het verzet maakte ze kennis met de latere premier Willem Drees.  

In deze dia: 

-Informatiebutton: Marga's jeugd

-Informatiebutton: Marga's studie

-Informatiebutton: Slag om de Grebbeberg

-Informatiebutton: verzet

Allen hebben te maken met de ontwikkeling van de persoon Marga Klompé.

Doel: interesse wekken en de leerlingen krijgen een eerste indruk van de hoofdpersoon in deze vensterplaat: Marga Klompé. 

Let op: de hotspots van de informatie over het ene beeldelement moeten worden gesloten, voordat de informatie over een ander beeldelement wordt geopend. : de hotspots van de informatie over het ene beeldelement moeten worden gesloten, voordat de informatie over een ander beeldelement wordt geopend. 

De Grebbeberg

de Vaalserberg

=

Marga Klompé werd geboren in...

Zij ging studeren in...

Waar hielp zij tijdens de eerste bezettingsdagen gewonde soldaten?

Sleepvraag over Marga's jeugd, studie en periode in het verzet. 

Doel: op speelse manier verwerken van de eerder verkregen informatie.

Direct na de oorlog wordt ze politiek actief. Ze stoort zich eraan dat haar partij, de Katholieke Volkspartij, geen vrouwelijke parlementariërs heeft. In 1948 wordt ze gekozen in de Tweede Kamer. In haar dagboek schrijft zij: 

'Beëdigd in de Tweede Kamer. Dit moment zal mij bij blijven.  Hoop dat God mij de kracht zal geven om mijzelf te blijven en in deze sfeer iets uit te dragen van de liefde en rechtvaardigheid' 

-Informatie over Marga Klompé als politica voor de Katholieke Volkspartij (KVP). Inclusief citaat uit haar dagboek en foto van Marga op het Binnenhof.

Doel: informeren en amuseren, met vervolgens het kunnen beredeneren in de volgende dia. Introductie op de verdere politieke carrière Klompé. 

Foto: Marga Klompé op het Binnenhof

Dagboek fragment van Marga Klompé, bij beëdiging in de Kamer. uit:

Klompé Marga, Borgman, E., & Plessius, I. (2012). In liefde en rechtvaardigheid : het dagboek van Marga Klompé 1948-1949. bladzijde 8.

Dit is Willem Drees, minister als de Tweede Wereldoorlog net voorbij is. Er was veel vernield wat weer hersteld moest worden. Deze tijd noemen we de wederopbouw. Om deze reden werden er veel nieuwe huizen gebouwd, begonnen de fabrieken weer te draaien en werd er aan de Nederlandse bevolking gevraagd om zuinig te zijn. Ook werd afgesproken dat de mensen moesten werken voor een laag loon.

Klompé gaat in de jaren '50 de politiek in. Hoe zag Nederland er toen uit?

In deze tijd waren er veel grote gezinnen. Het was normaal dat de man werkte en de vrouw voor de kinderen en het huishouden zorgde. Veel gezinnen gingen op zondag naar de kerk.

Dit is een heel handige spaarpot waarmee je kan 'budgetteren'. Een budget is het geld dat ergens aan besteed mag worden. Op die manier weet je zeker dat je niet meer geld uitgeeft dan je hebt. Op deze spaarpot staat bijvoorbeeld gas & licht en kleding.

Een vrouw die in deze tijd trouwde, verloor door haar huwelijk automatisch haar baan en had wettelijk niets te zeggen over haar kinderen of haar geld. Op papier werd alles bepaald door haar man, 'het hoofd van het gezin'. Vrouwen kregen dan ook 'huishoudgeld' van hun man om boodschappen van te doen.

Bronnen: 

1e: Willem Drees, 

2e: Nederlands jaren '50 gezin

3e: Zuinige periode

4e: Krantenartikel De nieuwe courant

08-08-1917

 

2. Mejuffrouw Klompé

Marga Klompé is nooit getrouwd. Om deze reden kan zij al in de jaren 1940 in de politiek werken. In deze tijd werden ongetrouwde (jonge) vrouwen aangesproken met 'mejuffrouw'. 

1. Corry Tendeloo

Mede dankzij Tweede Kamerlid Corry Tendeloo wordt de regel van handelingsonbekwaamheid afgeschaft, waardoor getrouwde vrouwen vanaf 1957 zonder toestemming van hun man beslissingen mogen nemen over geldzaken, werk en de opvoeding van de kinderen.

3. Minister Marga Klompé

In 1948 kwam Marga Klompé in de Tweede Kamer en in 1952 wordt ze de eerste vrouwelijke parlementariër voor de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, de voorloper van de Europese Unie. In 1956 wordt ze de eerste vrouwelijke minister in de Nederlandse geschiedenis. Ze krijgt het departement Maatschappelijk Werk in het kabinet-Drees IV.

In deze dia: 

-Informatiebutton: Corry Tendeloo, motie om vrouwen handelingsbekwaam te maken

-Informatiebutton: Klompé als ongetrouwde vrouw in de politieke arena

-Informatiebutton: Haar verdere carriére

Allen hebben te maken met de ontwikkeling van de persoon Marga Klompé.

Doel: informeren en amuseren en een indruk krijgen van de manier waarop Klompé sprak.

Hier is een optie tot het tonen van een video over de formatie van een nieuw kabinet Drees en met een interview met de nieuwe minister van Maatschappelijk Werk Marga Klompé. De video is groter te maken.

Quote: Bron: Historiek, ’60 jaar vrouwelijke ministers in Nederland’, https://historiek.net/60-jaar-vrouwelijke-ministers-in-nederland/64094/ 

Wat viel jou in het filmpje op?

Kijkvraag. Helpen leerlingen gericht te kijken.

Eerste vrouwelijke minister

In 1956 werd Marga Klompé de eerste vrouwelijke minister van Nederland. Pas halverwege de jaren tachtig begint het aantal vrouwelijke ministers te stijgen. In 2022 is er voor het eerst een regering waarin de helft van de ministers vrouw is.

Nederland heeft nog geen vrouwelijke minister-president gehad. Wat vind je daarvan?

😒🙁😐🙂😃

Ga het gesprek met de leerlingen aan! Het is belangrijk dat zij hun mening kunnen onderbouwen.

Leg je vorige antwoord uit.

Klompé heeft geholpen om de verzorgingsstaat op te bouwen. Maar wat is dat precies?

Leerdoel: verzorgingsstaat, introductie.

Leg in eigen woorden uit wat volgens jou een verzorgingsstaat is.

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Ze zijn goedkoper dan mannen en vrouwen

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

Marga Klompé heeft geholpen met het opbouwen van de verzorgingsstaat.

In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor de burgers. Via de belasting zorgt de regering dat zieke, werkloze of arme mensen toch geld hebben om van te leven. De verzorgingsstaat blijft in beweging; hij verandert door de tijd heen.

Draai aan het rad voor voorbeelden van wetten die bij de verzorgingsstaat horen.

AOW

Willem Drees kwam in 1947 met de 'Noodvoorziening voor ouden van dagen' omdat veel mensen moesten doorwerken tot hun dood. Willem Drees zorgde ervoor dat die mensen vanaf dat moment wel een uitkering kregen. Sinds 1956 heet dit de AOW.

Abw

Als minister voerde Marga Klompé in 1965 de Algemene bijstandswet in. Wie geen andere inkomsten of mogelijkheden had, kon voortaan een uitkering aanvragen. Dankzij deze wet waren mensen niet langer afhankelijk van hulp van familie en maatschappelijke organisaties.

Verzorgingshuis

Ouderen woonden in die tijd vaak in ‘rusthuizen’, een soort bejaardenhuizen. Maar de omstandigheden waarin ze woonden waren vaak slecht. Marga Klompé zorgde voor een wet met strengere regels voor deze tehuizen. Zo ontstonden verzorgingshuizen.

In deze dia: verzorgingsstaat. In het rad zijn een aantal wetten opgenomen (A t/m D). Deze corresponderen met de informatiebuttons aan de rechterzijde. 

Optioneel filmpje over de bijstandswet

Toen

Nu

Uiteindelijk is de Algemene bijstandswet vervangen. De overheid eist nu de actieve deelname van burgers aan arbeid of onderwijs voordat ze in aanmerking komen voor bijstand. Zo blijft de verzorgingsstaat in beweging.

De vernieuwing van de Abw naar de participatiewet bespreken. Hiermee duidelijk maken dat de verzorgingsststaat altijd in beweging is en veranderd waar nodig.

Eventueel leuk om beide cartoons/afbeeldingen met de leerlingen te bespreken.

Waar of niet waar?  

Sleep naar het juiste vak.

Waar

Niet waar

De noodvoorziening van 1947 is later de Algemene Bijstandswet geworden.

Tegenwoordig krijgt iedereen vanaf 67 jaar een AOW-uitkering.

De Algemene bijstandswet van Marga Klompé is onveranderd gebleven.

Door de Algemene Bijstandswet is financiële hulp geen liefdadigheid meer, maar een recht.

Dolle Mina's

In de jaren zestig van de vorige eeuw laten nieuwe feministen van zich horen: 'dolle mina's'. Ze willen gelijke rechten voor vrouwen. Ze willen zelf kunnen beslissen of ze een kind willen krijgen of niet. Daarom schrijven ze 'baas in eigen buik' op hun buik.

In de jaren '60 en '70 had Marga Klompé tijdens haar werk vaak te maken met protesten door jongeren. Zij wilde het anders aanpakken dan hun ouders. De jongeren riepen om liefde, vrijheid en geluk. Klompé stelde zich begripvol naar hen op.

Protesten Vietnamoorlog

In 1973 protesteren mensen tegen de Vietnamoorlog. Dit was een oorlog tussen Vietnam en de Verenigde Staten.

Ook Marga Klompé is tegen deze oorlog. Zij zegt: 'niets maar dan ook niets rechtvaardigd dat er opnieuw bruut geweld in Vietnam is losgebarsten.' 

In deze dia wordt een beeld geschetst van de jaren de 'protestjaren'. 

Belicht worden: de actiegroep Dolle Mina en de massale demonstratie in 1973 tegen de Vietnamoorlog, waar Marga Klompé aan deelnam.

Doel: contextualiseren. Marga Klompé wordt hier in de tijd geplaatst. 

Optioneel: toespraak Marga Klompé bij de massale protesten tegen de Vietnam-oorlog in 1973

Heb jij ooit geprotesteerd?

Ja

Nee

Optioneel: link met persoonlijke leefwereld leerlingen

Ga het gesprek met de leerlingen aan over dit onderwerp.

+/- 1918

jaren '30

1965

1971

1973

1948

1956

1944

Financiële problemen in het gezin Klompé

Ontvangst eretitel 

'minister van staat'

Koerierster in het verzet

Komst in Tweede Kamer

Algemene Bijstandswet

In deze dia koppelen de leerlingen een aantal jaartallen aan een beeld, geluidsfragment of zin. 

Doel: kennis testen maar ook het beredeneren: wat komt eerder/later en waarom? 

Deze sleepvraag biedt een samengevat overzicht van de informatietekstjes.

Tip: het verslepen van de zinnen/afbeeldingen/geluidsfragmenten is wellicht eenvoudiger bij het horizontaal draaien van mobiel/tablet. 

Vandaag heb je geleerd wie Marga Klompé was:

• Geboren in Arnhem
• Verzetsheld
• Eerste vrouwelijke minister van Nederland
• Meegeholpen bij opbouw verzorgingsstaat
• Minister tijdens de jaren ‘60 en ‘ 70

Herhalen van de leerdoelen en bespreken wat de leerlingen weten na deze les.

Schrijf drie dingen op die je deze les hebt geleerd

Doel: exit ticket. Het toepassen van een exit ticket is een duidelijk voorbeeld van formatief evalueren in LessonUp, waarbij wordt ingezet op het leerproces. Met een exit ticket geef je leerlingen de mogelijkheid om te reflecteren op de les, zowel op de inhoud als hun eigen rol en/of de opgedane kennis.

Het is handig de leerlingen erop te wijzen dat zij één antwoord kunnen geven. Dus dat de leerlingen de drie dingen in een antwoord verwerken.