Herhalingsles 1.3 en 1.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

1.3 Europa en de wereld

Je kunt uitleggen...:

- Hoe de handel tussen alle werelddelen groeide in de 17e eeuw

- Hoe Europeanen hun activiteiten in Azië uitbreidden

- Hoe Europeanen hun activiteiten in Amerika en Afrika uitbreidden

Handel op de wereld

•  In 1665 werd in Amsterdam een groot pakhuis gebouwd voor de opslag van goederen uit Zuidoost-Azië. De Portugezen waren rond 1500 begonnen met handel in dat gebied. 
• De Spanjaarden en Portugezen waren toen ook begonnen met de verovering van Amerika: daardoor nam de handel over de Atlantische Oceaan toe. 
• Andere Europese landen wilden ook meedoen aan deze Europese expansie. 

Ontstaan wereldeconomie

•  Engelse, Franse en Nederlandse handelaren richtten compagnieën op en rustten schepen uit om naar Amerika en Zuidoost-Azië te zeilen. 
•  Overal waar het mogelijk was, gingen Europese landen handelen met de inheemse bevolking. Zo ontstond een wereldeconomie.
•  Wereldeconomie: wereldwijd economisch systeem met wereldwijde handelscontacten. 
• Vraag en aanbod kregen invloed: wilde men in Europa meer suiker, dan ging men in Amerika de suikerplantages uitbreiden

Europese expansie in Azië

•  In 1602 gingen alle bestaande compagnieën samen in de VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie). Alleen de VOC mocht handeldrijven met Oost-Indië, ze kregen het monopolie.
•  De VOC had dus geen concurrentie en ze konden dus zorgen voor hoge prijzen en veel winst. 
• De VOC werd in Azië geleid door een gouverneur-generaal. 

VOC in Oost-Indië

• Er werden handelsposten, kantoren en pakhuizen neergezet aan de kusten in Oost-Indië. 
• Vaak gebruikte de VOC geweld om de inheemse bevolking met hen te laten handelen. Op veel plekken werd het inheemse vorsten verboden om met anderen dan de VOC te handelen. 
• Het overheersen van een kolonie om eraan te verdienen noemen we kolonialisme. De Nederlanders haalden grondstoffen uit Indië waarmee ze producten maakten en veel geld verdienden. 

WIC in Afrika en Amerika

• Er werden Spanjaarden en Portugezen bezaten veel koloniën in Amerika en handelsposten in Afrika. Andere Europese landen volgden al snel in die gebieden.  
•  In Afrika werden handelsposte gesticht en in Amerika koloniën met plantages. 
• Er werden slaven uit West-Afrika gehaald en vervoerd naar Amerika, om op de plantages te gaan werken. 

Vanuit Europa kwamen Europeanen met producten om in West-Afrika te verhandelen voor slaven. De slaven gingen werken op de plantages in Amerika en de producten die verbouwd werden op de plantages werden vanuit Amerika naar Europa gebracht (driehoekshandel/trans-atlantische slavenhandel)

producten naar Europa

Zij varen vanuit Nederland

Dit land verovert dit  gebied

Deze landen veroveren dit gebied

In 1602 wordt de ________opgericht

Dit bedrijf heeft _________________ (dit betekent __________) in Indië

Het was een winstgevend bedrijf, maar gebruikt vaak _______________

Het was het ______________ bedrijf ter wereld en ze handelden ________________

Zet de begrippen op de juiste plek in de tekst

Monopolie

mooiste

Alleenrecht

over de hele wereld

VOC

grootste

geweld

in Europa

Zet de begrippen op de juiste plaats

West-Indië

Oost-Indië

Slaven

VOC

Tabak, katoen, suiker

WIC

Specerijen

1.4 Stedelijke cultuur van Nederland

Je kunt uitleggen ...:

- Hoe de welvaart in Nederland leidde tot een bloeiende cultuur

- Hoe Europeanen hun kennis van de wereld gebruikten

- Welke religieuze vrijheid er was in Nederland

Welvaart en cultuur

• Burgers in NL betaalden veel geld om schilderijen te laten maken. Dat was bijzonder: in andere landen in Europa deden vorsten, edelen en geestelijken dit alleen. De burgers in Nederland waren namelijk rijk en machtig
  
• De Republiek had geen koning, de katholieke kerk was verboden en calvinisten wilden geen schilderijen in de kerk
  
• Rijke burgers lieten hun dagelijks leven schilderen, en dat was dus ook heel bijzonder! Dit gebeurde in andere landen niet. 
  

Koning geeft opdracht

rijke burgers geven opdracht

afbeeldingen van normaal dagelijks leven

afbeeldingen van vorsten of van katholieke voorstellingen voor in de kerk.

kunst buiten de Republiek

kunst uit de Republiek

Calvinisten

•  De calvinisten noemden zichzelf gereformeerden. 
• Het calvinisme was de staatsgodsdienst in de Republiek, waardoor alleen gereformeerden regent mochten zijn. Een ander woord voor calvinisten zijn protestanten
•  Om Gods bedoelingen te laten weten aan de inwoners, liet de Staten-Generaal de Bijbel opnieuw vertalen. Veel uitdrukkingen uit die tijd gebruiken we nu nog (zondebok)

Hiernaast zie je de Statenbijbel. Leg uit hoe de gereformeerden invloed wilden uitoefenen op de Nederlandse bevolking met deze bijbel.

Dominees versus regenten

•  Dominees hadden invloed op het dagelijks leven, maar mochten niet alles bepalen. Strenge dominees wilden bijv. dansfeesten en kermissen verbieden
• De regenten lieten dansfeesten en kermissen wel toe
• Politiek motief: regenten willen het volk tevreden houden, dus geven ze toestemming voor dansfeesten, kermissen en sinterklaas

Regenten lieten dansfeesten, kermissen en het sinterklaasfeest toe. Dominees wilden dit niet toestaan.

1. Waar
2. Niet waar

Andere religies in de Republiek

•  Andere religies werden in de Republiek gedoogd.
•  De katholieke kerk was verboden, maar katholieke kerkbijeenkomsten waren toegestaan, zolang ze niet opvielen. 

Wetenschappelijk denken

• Wetenschappers zagen in de 17e eeuw in dat de inhoud van eeuwenoude teksten niet waar hoefde te zijn. 
  
• Bijvoorbeeld het verklaren van natuurverschijnselen werd voortaan door logisch denken. 
  
• Wetenschappers gingen meer vertrouwen op systematisch onderzoek en logisch denken.
  
• Er begon een wetenschappelijke revolutie die tot allerlei ontdekkingen leidde.
  

Galileo Galilei

Christiaan Huygens

Isaac Newton

Slingeruurwerk

Aarde draait om de zon

Wet v/d zwaartekracht

Antoni van Leeuwenhoek

Moderne microscoop

Wetenschap ontwikkelt zich

• Wetenschap was in de 17e eeuw niet en spannend. Het was daarom vaak onderwerp van schilderijen. 
  
• Regeringen ontdekken het belang van wetenschappen: wetenschappers worden met elkaar in contact gebracht.
  
• Praktische toepassingen leiden tot nuttige uitvindingen: leger berekenen beweging van een kanonskogel en kapiteins bepalen hun positie op zee
  

Wetenschap als onderwerp van kunst

•  Hiernaast: 'De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp'.
• De gebeurtenis vond echt plaats. 
• Een veroordeelde crimineel werd ontleed om de werking van spieren en pezen te demonstreren.
• Schilderij van Rembrandt uit 1632.