Periode 1 - Les 6 Waarnemen

• Communicatie
• MBO
• Studiejaar 2

Terugblik vorige les

Theorie Algemeen

Les 6

3.10 Waarnemen en signaleren

Wat is waarnemen?

Het is de basis van je handelen bij het werken in de maatschappelijke zorg.

Houdt in: Continu informatie tot je nemen met behulp van je zintuigen.

Waarnemen doe je altijd, zelfs als je slaapt. Maar: onbewust. Je hersenen filteren al deze prikkels, zodat je niet overladen wordt.

Meestal ben je niet eens zo bewust van wat je waarneemt en reageer je intuïtief, vanuit je gevoel. 

Signaleren

Signaleren is het gevolg van goede waarneming.

Signaleren = constateren, opmerken. Opvangen van tekens dat er iets niet klopt.

Van prikkel tot waarneming

Prikkel > gewaarwording > verwerking > waarneming.

We lezen het voorbeeld van Martine op blz. 140 samen.

Gewaarwording

Je kunt alleen iets gewaarworden als je zintuigen goed werken. Hoe is dat als je doof en/of blind bent?

Maar ook als je zintuigen goed werken, dringt niet alles tot je door (observatie filmpje begin van de les).

Verwerking

Het verwerken van prikkels is een ingewikkeld proces, want tijdens die verwerking geven we zelf betekenis aan wat we waarnemen. 

Dit is een interpretatie van de werkelijkheid.

Is het eigenlijk wel mogelijk om objectief, dus zonder waarneming te kijken naar een situatie?

We doen een paar testjes......:

Is deze jurk blauw met zwart of wit met goud?

Met welke zintuigen nemen we waar?

Waarnemingsprincipes

Aan het einde van deze les ken je de vier waarnemingsprincipes:

• Gelijkheid
• Nabijheid
• Geslotenheid
• Logische voortzetting

1. Principe van gelijkheid

Mensen hebben de neiging om een groep te maken van prikkels die op elkaar lijken.

Het lukt je in dit plaatje bijna niet om verticale lijnen te zien.

We delen mensen in op basis van hun sekse en afkomst. 

Hoe sterker mensen verschillen van uiterlijk, hoe sterker die neiging. (racisme)

2. Principe van nabijheid

Prikkels die dicht bij elkaar liggen, zie je als eenheid.

Een toevallige voorbijganger die op het verkeerde moment vlak langs een groepje relschoppers loopt, heeft een goede kans om samen met die groep opgepakt te worden.

3. Principe van geslotenheid

Mensen hebben de neiging om losse brokken informatie samen te voegen tot een gesloten geheel. 

Ondanks de stippellijnen zie je een cirkel en een driehoek.

Vol overtuiging beweer je dat je Pieter een dropje uit de snoeppot zag pakken. In werkelijkheid zag je Pieter richting de snoeppot lopen, je hebt niet gezien dat hij daadwerkelijk dat snoepje heeft gepakt.

4. Principe van logische voortzetting

De neiging om prikkels zo waar te nemen dat ze vloeiend in elkaar overlopen, is het principe van logische voortzetting.

Als twee gebeurtenissen vlak na elkaar plaatsvinden,

denk je dat de laatste gebeurtenis een gevolg is van de 

eerste gebeurtenis. Dat hoeft niet altijd zo te zijn.

Wat zijn valkuilen van waarnemen, denk je?

Valkuil

Je verwachtingen beïnvloeden je waarnemingen.

Bijv.: Cliënt Henk schreeuwt vaak als hij agressief is.

Henk schreeuwt. Je denkt meteen aan agressie.

In werkelijkheid schreeuwt Henk van vreugde.

Oefening

Één persoon doet de ogen dicht en geeft antwoord op enkele vragen.

Oefening

Vragen:

Hoeveel mensen hebben een .... trui aan?

Hoeveel mensen zijn blond?

Hoeveel zijn er brildragend?

.....

Conclusie:

Als je geen specifiek doel hebt bij waarnemen, dan sla je de informatie niet goed op.

Professioneel waarnemen

Het is belangrijk om zoveel mogelijk waardevrij en zonder oordeel te kunnen kijken naar de mensen met wie je werkt. 

We hebben als de neiging om 'overal wat van te vinden'.