4.1 Stoffen veranderen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

4.1

Stoffen veranderen

Doelen van deze les

Je kunt beschrijven dat bij een chemische reactie de beginstoffen verdwijnen en dat er nieuwe stoffen ontstaan.

 Je kunt beschrijven dat je voor een verbranding zuurstof nodig hebt.

Je kunt aan het reactieschema zien of het om een ontledingsreactie of een verbrandingsreactie gaat.

Je kunt het reactieschema van de ontleding van een organische stof noteren.

Je kunt zeven reactieverschijnselen benoemen.

Stoffen verhitten

Stoffen kunnen veranderen als je ze genoeg verhit:

1. - Ze kunnen van fase veranderen (smelten)
2. - Ze kunnen verbranden
3. - Ze kunnen ontleden

Verbranden of ontleden?

Als je kijkt naar een reactie, en je vraagt je af of dat een verbrandings- of ontledingsreactie is? Dan kijk je of er zuurstof (O2) nodig is. Heeft de reactie zuurstof nodig? Dan is het een verbrandingsreactie. 

Heb je maar 1 beginstof? Ontleden. 

Branddriehoek

- brandstof

- zuurstof

- ontbrandingstemperatuur

Zonder een van de drie brand-voorwaarden, geen verbranding.

Reactieschema of reactievergelijking?

Van een reactie kun je een reactieschema of een reactievergelijking maken. 

Een reactieschema is in woorden. 

Een reactievergelijking is in formule. 

Reactieschema

Een reactieschema is in woorden:

Beginstoffen -> Eindstoffen

Een voorbeeld:

Hout(s) -> Koolstof (s) + Water (l) + witte rook (g)

Even ophalen:

De fases geef je in een reactieschema weer als:

(s) = vast (solid in engels)

(l) = vloeistof (liquid in engels)

(g) = gasvormig (gass in engels)

(aq) = opgelost in water (aqua in latijn)

Bekijk het volgende filmpje zelfstandig (10 min)

Thermolyse van suiker: thermolyse is een manier van ontleden door verhitting, je verhoogd de themperatuur. 

Onderzoeksvraag: welke stoffen ontstaan wanneer je suiker ontleed door middel van thermolyse?

Er volgen vragen tijdens het filmpje.  

00:16

Wat was de beginstof?

1. Koolstof
2. Water
3. Suiker
4. Brandbare gassen

01:04

Deze bruine stof noem je ook wel?

1. Koolstof
2. Caramel

02:08

Een heldere kleurloze vloeistof?
Wat zou dat kunnen zijn?

1. Water
2. Alcohol
3. Gesmolten suiker
4. Koolstof

03:17

De brandbare gassen branden doordat het door de brander wordt aangestoken. Wat zijn de 3 brandvoorwaarden ook alweer?

1. Zuurstof, water, brandstof
2. Zuurstof, brandstof, ontbrandingstemperatuur
3. Zuurstof, koolstofdioxide, ontbrandingstemperatuur
4. Zuurstof, water, ontbrandingstemperatuur

05:34

Wat zijn de reactieproducten?

1. Water, koolstof, glucose
2. Water, glucose, brandbare gassen
3. Water, koolstof, brandbare gassen
4. Water, brandbare gassen, koolstof

Beginstof

Reactieproducten

Suiker

Brandbare gassen

Water

Koolstof

Conclusie
De onderzoeksvraag was: welke stoffen ontstaan wanneer je suiker ontleed dmv thermolyse? Geef antwoord op de onderzoeksvraag.

Dit was een:

1. Faseovergang
2. Verbrandingsreactie
3. Ontledingsreactie

Verbrandingsreactie

Wanneer je bij de beginstoffen zuurstof (O2) hebt staan, is er sprake van een verbrandingsreactie. 

Bekijk het volgende filmpje zelfstandig (5 min)

Verbranding van glucose: verbranding is een reactie met zuurstof. 

Onderzoeksvraag: welke stoffen ontstaan wanneer je glucose verbrand?

Maak aantekeningen van de resultaten, er volgen vragen. 

Wat waren de beginstoffen?

1. Koolstof
2. Water
3. Zuurstof
4. Glucose

Wat waren de reactieproducten?

1. Koolstof
2. Water
3. Glucose
4. Zuurstof

Conclusie
De onderzoeksvraag was welke stoffen onstaan er bij de verbranding van glucose? Geef antwoord op de onderzoeksvraag.

Dit was een:

1. Faseovergang
2. Verbrandingsreactie
3. Ontledingsreactie

Dit was een:

1. Faseovergang
2. Verbrandingsreactie
3. Ontledingsreactie

Deel 2

Er zijn zeven reactieverschijnselen

• verandering van kleur;

• verandering van geur;

• verandering van smaak;

• warmte;

• rook;

• vlammen;

• licht.

5

1

2

3

4

6

7

Ontleden?

Het woord ontleden geeft al een beetje aan wat we er met scheikunde mee bedoelen:

ont·le·den (ontleedde, heeft ontleed)

1. in delen scheiden: een zin ontleden in zinsdelen ontbinden

2. de afzonderlijke delen onderzoeken

Ontleden organische stof

Als je een organische stof ontleed ontstaan dezelfde stoffen. 

Organische stof(s) -> Koolstof(s) + Water(l) + Witte rook(g)

Je kunt hier elke organische stof invullen die je wilt, dus hout, brood, papier en ook suiker. 

Ontleding

We gaan het vandaag echt alleen over het ontleden van stoffen hebben. 

Dus je begint met 1 stof, en achter de pijl worden het er meerdere. 

Zilverchloride (s) -> Zilver (s) + Chloor (g)

Ontleden van water

Water bestaat uit watermoleculen. Deze moleculen kun je ontleden in Waterstof- en Zuurstofatomen.

Daarna kun je deze gassen gebruiken. We kijken naar het volgende filmpje. 

Ontleden van water

We zetten dit even in een reactieschema (in woorden)

Water (l) -> Waterstof (g) + Zuurstof (g)

Op de volgende pagina zie je de reactievergelijking (in formuletaal, en kloppend (de juiste aantallen atomen en moleculen). 

Aan de slag

We maken 4.1 nu af. 

Heb je 4.1 al af, lees dan 4.2 en begin alvast aan de opdrachten. 

Straks volgt een uitleg van 4.2