4.4 Evolutie in populaties deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

TH4 BS4 Evolutie in populaties

BS 4 LEERDOELEN

* Je weet hoe allelen in een populatie overerven 

Aan het einde van de les:

- Weet je het verschil tussen een soort en een populatie

- Weet je wat gene flow is

- Ken je de begrippen genenpool en allelfrequentie

- Kan je de regel van Hardy-Weinberg toepassen

Startopdracht

Startopdracht: lees blz. 37 en 38 in je boek. 

Kun je straks deze vragen beantwoorden:

- Wat is de definitie van een soort?

- Wat is het verschil tussen een soort en een populatie?

- Wat is gene flow?

1) Wat is de definitie van een soort?
2) Wat is het verschil tussen een soort en een populatie?

Wat is gene flow?

1. Uitwisseling van genen tussen twee soorten
2. Uitwisseling van genen binnen een populatie
3. Uitwisseling van genen tussen twee populaties van dezelfde soort
4. Uitwisseling van genen binnen een soort

Wat zie je hier?

Populatie of soort?

1. Populatie
2. Soort

Fenotype of genotype?

1. Fenotype
2. Genotype

Welk fenotype is dominant?

1. Zwart met rode/oranje stippen
2. Rood/oranje met zwarte stippen

Genenpool en allelfrequentie

Genenpool: de verzameling verschillende allelen van alle individuen in een populatie 

Allelfrequentie: hoe vaak een bepaald allel in een populatie voorkomt.

Als er GEEN selectiedruk is, dan:

• worden de allelen op een willekeurige manier doorgegeven aan de nakomelingen
• wordt een allel dat vaker voorkomt in een populatie, vaker doorgegeven aan de volgende generatie
• blijven de allelfrequenties binnen een populatie constant door de generaties heen

Regel van Hardy-Weinberg

• Als er GEEN selectiedruk is, dan blijven de allelfrequenties binnen een populatie constant door de generaties heen
• En kan je uitgaande van het fenotype, de frequentie van de genotypes berekenen, en omgekeerd. We gaan hierbij uit van 2 allelen voor een bepaald gen.
  
  
• Dominant allel A komt voor met een frequentie p
• Recessief allel a komt voor met een frequentie q
• De 2 allelen hebben samen waarde 1, oftewel p+q = 1
• De allelfrequentie van elk allel ligt tussen waarde 0 en 1

Genotypefrequenties berekenen

Hoeveel homozygoten of heterozygoten komen er voor in een populatie lieveheersbeestjes?

Dominant allel A = p

Recessief allel a = q

allelfrequenties: p + q = 1

Onthoud dit voor het  volgende voorbeeld!

Lieveheersbeestjes

Dominant allel A = frequentie p

Recessief allel a = frequentie q 

Stel je voor, we weten dat deze genotypen voorkomen -->

Dan hebben totaal van A: 12+4 = 16
Dan hebben we totaal van a: 4+4 = 8

Frequentie p = 16 / 24 = 0,67 
(lees/denk : het dominante allel
komt 67% voor in de populatie) 

Als p = 0,67
hoe groot is dan q?

Genotypefrequenties berekenen

Stel je voor, nu weten we niet precies welke
genotypen er voorkomen

Hoe kan je dan toch de frequenties van
de allelen/genotypen uitrekenen?

Genfrequenties

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Genfrequenties

Totaal frequenties: p2 + 2pq + q2 = 1                           

	A = p	a = q
A = p	AA = p 2	Aa = pq
a =q	Aa = pq	aa = q 2

p = frequentie dominant allel

q = frequentie recessief allel

Regel van Hardy - Weinberg compleet

Dominant allel A =  frequentie p

Recessief allel a = frequentie q  

p+q = 1

De totale frequenties van de
mogelijke genotypen:
p² + 2pq + q² = 1

Ik snap dit

helemaal

grotendeels

half

meer niet dan wel

helemaal niet

Genfrequenties lieveheersbeestjes -->,
wat is de frequentie heterozygoten?

p = dominant en q = recessief

p2 + 2pq + q2 = 1                           

	A	a
A	AA = p 2	Aa = pq
a	Aa = pq	aa = q 2

Hoe pak je dit aan?
Hint: welk genotype weet je zeker?

Begin bij homozygoot recessief (aa)

p+q = 1    en     p2 + 2pq + q2 = 1                

Er zijn 2 lieveheersbeestjes 

met rode stippen (aa)

q2 = 2/12 = 0.17

q = 0.41 

                     

	A	a
A	AA = p 2	Aa = pq
a	Aa = pq	aa = q 2

Hoeveel homozygoot dominant (AA) ?

p+q = 1  en  p2 + 2pq + q2 = 1                

q = 0.41 

en p+q = 1

dus p = 1 - 0.41 = 0.59 

                     

	A	a
A	AA = p 2	Aa = pq
a	Aa = pq	aa = q 2

Hoeveel heterozygoot?

p+q = 1   en    p2 + 2pq + q2 = 1     
            

q = 0.41   

                   p = 0.59  

2pq = 2x 0.41x 0.59 = 0.48

Narekenen: 0.412 + 0.48 + 0.592 = 1

	A	a
A	AA = p 2	Aa = pq
a	Aa = pq	aa = q 2

Ik snap dit

helemaal

grotendeels

half

meer niet dan wel

helemaal niet

Zelfstandig werken

Maak van basisstof 4, opd. 44-49, 58 t/m 61

Moeilijk? Kies uit:

- Samen met mij een opgave doen uit het boek

- Kijk zelfstandig naar meer uitleg, zie volgende dia's, maak 44-49 en ga pas verder als je deze snapt 

Makkelijk?

Maak maar 1 opdracht van 44 t/m 49, ga daarna verder met 58 t/m 61

Hardy-Weinberg

Uitleg:

• Video: https://www.youtube.com/watch?v=Ldx9ypahZHM
• of video op de volgende dia
• https://biologiepagina.nl/Flashfiles/Ispring/populatiegenetica.htm
  
  

Oefenen:

• https://biologiepagina.nl/Oefeningen/HardyWeinberg/hardyweinberg.htm