Middellandse Zeegebied

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Leerdoelen §3.1

• Hoe ziet de opbouw van het Middellands Zeegebied er geologisch in hoofdlijnen uit?
•  Wat zijn de belangrijkste gevolgen van de microplaten die verschillende bewegingen ten opzichte van elkaar maken in het Middellands Zeegebied?
• Wat maakt de Etna tot een unieke vulkaan? (Let op: Etna heeft het uiterlijk van een stratovulkaan, maar....)

Theorie §3.1

Platentektoniek rond de Middellandse Zee

Pak een atlas: GB80A

MZ: één van de oudste zeeën op aarde 

'Afrika gaat ten onder aan Europa?'

'Afrika gaat ten onder aan Europa?'

- Afrika ligt op een oceanische plaat.

Wat gebeurt er als een oceanische plaat een continentale plaat raakt?

= ....

Afrika scharniert richting het noorden > 'Afrika gaat ten onder aan Europa?'

- Afrika ligt op een oceanische plaat.

Wat gebeurt er als een oceanische plaat een continentale plaat raakt?

= SUBDUCTIE (Afrikaanse plaat subduceert onder Europese 

plaat)

(Je ziet dat alleen niet, omdat we MZ hebben)

• De Middellandse Zee is het laatste overblijfsel van een oceaan die tussen Europa en Afrika lag.

• Door de beweging van Afrika in noordelijke richting zal de Middellandse Zee steeds kleiner worden

MZ: bestaat uit een aantal microplaten die verschillende bewegingen t.o.v. elkaar maken: 

* Convergentie

* Divergentie

* Transforme

Door alle krachten die worden uitgeoefend op plaatgrenzen ontstaat er niet een mooie horizontale lijn, maar grote puzzel van dwarslijnen, gebergtes etc. 

"Uitwerking van zeer complex geheel''

Gevolgen:

• Kreta: aardkorst die omhoog wordt gedrukt, omdat Afrikaanse plaat onder de Euraziatische plaat schuift. Al die platen zijn eigenlijk allemaal hooggelegen bergtopjes die a/h oppervlakte geduwd zijn. 

Waarom duikt de Afrikaanse plaat weg?

Die plaat bestaat uit een (oude) oceaanbodem.

Twee subductiezones

Gevolgen: 

- De Helleensboog (subductie) komt steeds zuidelijker te liggen

- De Egeische plaat wordt hierdoor uitgerekt en daalt

> Voorbeeld: 'Bol deeg trek je aan beide kanten (slap pull). Hierdoor zakt plaat de zee in. 

Waarom duikt de Afrikaanse plaat weg?

Die plaat bestaat uit een (oude) oceaanbodem.

Twee subductiezones

Gevolgen: 

- De Helleensboog (subductie) komt steeds zuidelijker te liggen

- De Egeische plaat wordt hierdoor uitgerekt en daalt

> Voorbeeld: 'Bol deeg trek je aan beide kanten (slap pull). Hierdoor zakt plaat de zee in. 

+ belangrijke kenmerken MZ

Mini-oceanen, een verdronken gebergte en een losgescheurde plaat.

• Afgelopen 200 miljoen jaar zijn door convergente en divergente verzakte gebieden mini-oceanen ontstaan en weer dicht gedrukt (Tyrrheense Zee). 
• Daar vinden nu alpiene plooiingsgebieden (= gebergte door botsing ontstaan in afgelopen 70 miljoen jaar) met jonge gebergte (Pyreneeën, Alpen en de Karpaten) bestaat uit sedimentgesteente (afgezet zand, klei en kalk op de bodem van de oceaan). 

Vulkanisme: door subductie veel vulkanen in Griekenland en vooral Italië. 

Etna op Sicilië bijzonder, omdat:

Vulkanisme: door subductie veel vulkanen in Griekenland en vooral Italië. 

Etna op Sicilië bijzonder, omdat: uiterlijk van stratovulkaan (maar is effusief, en niet zoals je zou verwachten explosief)

• Ligt dicht op een convergente plaatgrens en kent rustig vulkanisme
• Oorzaak: door de rek van de Tyrrheense Zee is er geen actieve, maar effusieve Etna ontstaan. 

Theorie Leefomgeving Nederland

Begrippen:

• Drempelwaarde
• Dammen
• Piekafvoer
• Zoet + zoutwater combinatie = estuarium
• Drietrapsstrategie
• Binnen + buitendijksgebied
• Krimpregio

Drempelwaarde

Voorzienningen verdwijnen omat de drempelwaarde niet wordt gehaald. 

(Te weinig klanten)

Voorzieningen in de stad

Drempelwaarde = minimum aantal klanten om te bestaan
Reikwijdte = maximale afstand die mensen willen afleggen om gebruik te maken van de voorziening

• Dammen: in rivieren of de zee om het water tegen te houden. Het is ook mogelijk om een dam te plaatsen met afsluitbare openingen. Hierdoor kan de waterstand gergeld worden.

• Verschil: dam ligt dwars in het water, dijk ligt langs de oever op het land.

Piekafvoer

Als het waterpeil in een korte periode sterk stijgt, spreek je van een piekafvoer.

Piekafvoer

Neerslag

Vertragingstijd

Delta

Estuarium

Delta:

• stroomsnelheid rivier stopt (door zee)
  
• Al het sediment zakt naar de bodem
  
• door ophoping ontstaat nieuw land
  

Estuarium:

• Hoge stroomsnelheid langs kust, sediment wordt meegenomen
  

of

• bij vloed dringt zeewater de rivier in
  

Watertoets

Binnen toets voeren drietrapsstrategie: 

1. Vasthouden (retentie)

2. Bergen

3. Afvoeren

Oplossing: Drietrapsstrategie:

• Vasthouden: Zodat het water kan wegzakken in de grond. 

• Bergen: Tijdelijk opslaan in retentiegebieden =  

     Gebied dat bij hoogwater tijdelijk onder water staat.   

     Zo wordt de hoogte van de waterstand  

     stroomafwaarts beperkt.

• Afvoeren (lozen): Naar zee: brede en diepe rivieren voor nodig. 

Drietrapsstrategie

In stedelijk gebied kun je de drietrapsstrategie ook toepassen.

Vooor welke van de drie trappen is dit groene dak nuttig?

Neem de letters A t/m D over en zet er het juiste begrip achter. Kies uit: Binnendijks gebied-uiterwaarde-winterdijk-zomerdijk

Voorzieningen

• Verzorgingsgebied
• Drempelwaarde
• Reikwijdte

• Aantal voorzieningen daalt door krimp in bevolking

'Krimp biedt ook kansen!'

Verklaar deze titel.

Bevolking Nederland groeit

Maar niet overal...