2 VWO Thema 5 Erfelijkheid en evolutie BS6 t/m BS8

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Programma

- Herhaling BS1 t/m BS4

- Doelen 
- Uitleg thema 4 "Erfelijkheid en evolutie" 

* BS6 De evolutietheorie
* BS7 Argumenten voor evolutie
* BS8 De geschiedenis van het leven
op aarde

Wat is een ander woord voor het uiterlijk van de mens?

1. fenotype
2. genotype

Wat is een anderen woord voor de erfelijke eigenschappen?

1. fenotype
2. genotype

Hoeveel chromosomen heeft de mens in zijn lichaamscellen?

1. 46
2. 44
3. 43
4. 42

Hoeveel chromosomen heeft de mens in zijn geslachtscellen?

1. 22
2. 23
3. 24
4. 25

Hoe noemen we de gewone celdeling?

1. mitose
2. meiose

Hoe noemen we de deling van de geslachtscellen?

1. mitose
2. meiose

Welke lettercombinatie heeft een heterozygoot persoon?

1. Aa
2. aa
3. AA

Welke lettercombinatie past bij een persoon die homozygoot dominant is voor de haarkleur zwart?

1. AA
2. aa
3. Aa

Welke lettercombinatie past bij een persoon die homozygoot recessief is voor de haarkleur zwart?

1. AA
2. Aa
3. aa

Leg het begrip "mutatie" uit.

Aan het einde van de les:

- kun je beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt.

- kun je omschrijven wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.

- kun je omschrijven wat de overeenkomsten tussen verschillende soorten organismen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.

- kun je een geologische tijdschaal aflezen. 
- kun je een stamboom van organismen aflezen. 

BS6 De evolutietheorie

De ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/ of verdwijnen.

Charles Darwin: belangrijkste grondlegger van de evolutietheorie.

De evolutietheorie

- Variatie in genotypen

- Natuurlijke selectie

- Het ontstaan van nieuwe soorten

Verandering in genotypen

- Geslachtelijke voortplanting (meiose): nieuwe soorten ontstaan

- Mutaties:
* plotselinge verandering van het genotype

* het chromosoom raakt beschadigd 

Daardoor ontstaan voortdurende andere genotypen & fenotypen.

Hoe kan een dier ervoor zorgen dat hij niet opgegeten wordt?

Natuurlijke selectie

- individuen met bepaalde, gunstige erfelijke eigenschappen hebben zich goed aangepast aan hun milieu --> krijgen meer nakomelingen dan individuen zonder deze erfelijke eigenschappen.

Bv. schutkleur --> grotere overlevingskans
- Verandering milieu, andere vachtkleur kan beter zijn

Veel nakomelingen en deze nakomelingen blijven zich voortplanten. 

Wat is evolutie?

Wat is een populatie?

Ontstaan van nieuwe soorten

Als individuen die oorspronkelijk tot dezelfde populatie behoorden, 

zich niet meer met elkaar voortplanten.

- Isolatie: als een populatie gescheiden raakt van de rest.
- Beide populaties ontwikkelen zich langdurig gescheiden in 

verschillende milieus.
- Na een lange tijd zijn er veel verschillen tussen de populatie: 

2 soorten

BS7 Argumenten voor evolutie

1 Fossielen: versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteenten

Argumenten voor evolutie

2 Overeenkomst in dna, eiwit en fenotype

- Elk organisme bestaat uit één of meer cellen. 

- Cellen van verschillende organismen vertonen 

overeenkomsten in:
* processen. Bv. celdeling/ verbranding

* de samenstelling van stoffen. Bv. DNA/ eiwitten

Argumenten voor evolutie

3 Overeenkomst in embryonale ontwikkeling 

Argumenten voor evolutie

4 Overeenkomst in bouw

Argumenten voor evolutie

5 Rudimentaire organen

Hoeveel jaar geleden denk jij dat de aarde ontstaan is?

Geologie = de leer van de aarde

Geologische tijdschaal: Geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken.

Tijdperk = een lange periode waarin veel gebeurd is. 

Tijdperken zijn onderverdeeld in perioden

Tijdbalk: Verdeelt de geschiedenis in delen

De aarde bestaat ongeveer 4600 miljoen jaar

4600 miljoen = 4,6 miljard jaar 
- hoge temperatuur 

- geen leven mogelijk 

- veel vulkaansuitbarstingen en inslagen van meteorieten 

+/- 3800 miljoen jaar geleden: aarde voldoende afgekoeld --> eerste levensvormen (eencelligen)

Geschiedenis van het leven

geschiedenis van de aarde

De eerste levensvormen

- +/- 3800 miljoen jaar geleden: aarde voldoende afgekoeld --> eerste levensvormen (eencelligen) --> geen celkern en leefden in het water
- +/- 3500 miljoen jaar geleden: ontwikkelden de eencelligen zich tot bacteriën 
- Daarna ontstonden eencelligen die aan fotosynthese deden. 

- Daardoor kwam er langzaam zuurstof in het water en later ook in de atmosfeer. (+/- 2700 miljoen jaar geleden)
- +/- 1600 miljoen jaar geleden: eerste meercellige organismen

- Eerste dieren ontstonden +/- 700 miljoen jaar geleden

Leven op het land

- +/- 500 miljoen jaar geleden: eerste landplanten (mossen), eerste gewervelde dieren --> vissen. 
- +/- 450 miljoen jaar geleden: landdieren. Geleedpotigen (duizendpoten), snel daarna ontstonden de amfibieën en reptielen.
- +/- 251 miljoen jaar geleden: bloeitijd reptielen. Verschillende soorten sauriërs ontstonden en ook de eerste zoogdieren en vogels. 

Leven op het land

-Eerste primitieve mensachtigen verschenen +/- 3 miljoen jaar geleden.

150.000 jaar geleden in Afrika ontstaan --> 

mensensoort (Homo sapiens)

Leven op het land

- 65 miljoen jaar geleden stierven de sauriërs uit

Oorzaak --> rotsblok van +/- 10 km doorsnede dat vanuit de ruimte insloeg op de aarde.
Gevolg --> enorme explosie, gevolgd door uitgestrekte bosbranden.
Er hingen enkele jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak. Wolken hielden waarschijnlijk veel zonlicht tegen (donker op de aarde en lage temperatuur)
- Sauriërs niet overleefd. Zoogdieren en vogels wel. 

De eerste levensvormen

Stambomen

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap

Deze organismen kunnen in een stamboom worden weergegeven

verwantschap

stamboom

Aan de slag

Begrippen én opdrachten van BS6 t/m BS8 maken

Dinsdag 26 januari vóór 16.00 uur inleveren via It's Learning