H. 1, par. 1. Koning en parlement

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Geschiedenis

Geschiedenis 4VM

Dit zijn de onderwerpen die je moet kennen voor je eindexamen..

1. Staatsinrichting van Nederland        1848-nu

2. De Eerste Wereldoorlog 1914-          1918

3. Het interbellum 1918-1939

4. De Tweede Wereldoorlog 1939-        1945 en dekolonisatie

5. De wereld na 1945

Hoofdstuk 1 gaat over 'staatsinrichting'

Wat is staatsinrichting?

Staatsinrichting is de wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht.

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt

De Nederlandse staatsinrichting nu

Bestuur van Nederland nu?

1.  NL = parlementaire democratie
2.  NL = constitutionele monarchie
3.  NL = een rechtsstaat (bladzijde 32)

Wat betekent dit allemaal?

We gaan stap voor stap alle begrippen langs.

Parlementaire democratie

• Democratie = het volk regeert
• Parlement = volksvertegenwoordiging -> Dit zijn mensen die gekozen zijn door de burgers. Zij besturen namens ons het land.

Parlement = Volksvertegenwoordiging = Eerste en Tweede Kamer = Staten-Generaal => 

Al deze woorden hebben dezelfde betekenis!

Parlementaire democratie = het volk regeert via een gekozen volksvertegenwoordiging.

Constitutionele monarchie

• Constitutie = Grondwet
  
• Monarchie = koninkrijk, monarch = koning

• Grondwet = boek met alle rechten en plichten (grondrechten)

                       Alle burgers en de overheid moeten zich hieraan houden

Constitutionele monarchie = Land met een koning + een grondwet waar iedereen zich aan moet houden.

1813: Koninkrijk der Nederlanden

Alle staatshoofden vanaf het begin op een rij:

1. Koning Willem I --- 1815-1840 (op achtergrond afgebeeld)
2. Koning Willem II --- 1840-1849
3. Koning Willem III --- 1849-1890
4. Koningin Wilhelmina --- 1898-1948
5. Koningin Juliana --- 1948-1980
6. Koningin Beatrix --- 1980-2013
7. Koning WillemAlexander --- 2013 ...?

H1: Staatsinrichting van NL 1848 - nu

§1.1 koning en parlement   

A: oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoelen 1.1

A: Je kunt twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

B: Je kunt drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848

C:  Je kunt uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had. 

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Meer dan 200 jaar was Nederland een republiek: land zonder koning.

1813: Nederland werd (met België en Luxemburg) een monarchie onder koning Willem I.
--> Koninkrijk der Nederlanden.  

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

1815: eerste grondwet (constitutie) 

--> document waarin staat vastgelegd: 

• Regels over het bestuur van het land
• Macht van de koning (monarch)
• Grondrechten van alle burgers. Grondrechten zijn de basisrechten, zoals vrijheid van meningsuiting.

Nederland werd een constitutionele monarchie: macht koning vastgelegd in grondwet.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

In de grondwet van 1815 had koning Willem I veel macht:

• De ministers waren dienaren van de koning. Koning en ministers vormden samen de regering.
• Het parlement (Eerste- en Tweede Kamer) had weinig te zeggen.
• De koning benoemde de leden van de Eerste Kamer.
• De mensen van de Provinciale Staten kozen de leden van de Tweede Kamer.
• Hij bepaalde waar het belastinggeld heen ging.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• 1830: België scheidt zich af van Nederland na een korte oorlog.
   
• Willem I wilde België terug en gaf (te)veel geld uit aan het leger.
  --> Spanningen tussen koning en
        parlement.
   
• 1840: Willem II werd koning 

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• Liberale parlementslid Thorbecke wilde de grondwet veranderen.
• Liberalen komen op voor vrijheid van de burgers en vinden dat regering zo min mogelijk regels moet maken.

Revolutiejaar 1848: in verschillende Europese steden braken revoluties uit, eis: meer vrijheid en democratie.  
--> ook in Nederland onrustig   
--> Koning Willem II had een keuze: een beetje macht of geen macht? gaat overstag. 
--> Thorbecke krijgt opdracht tot schrijven nieuwe grondwet  

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• Oriëntatie van hoofdstuk 1 in je leerboek 
• §1.1: opdracht 1 t/m 14

§1.1 koning en parlement   

B: de grondwet van 1848

De grondwet van 1848

 belangrijke politieke veranderingen:

• De koning werd onschendbaar --> ministers verantwoordelijk voor wat de koning deed/zei
• De koning bleef staatshoofd
• Ministers hebben: ministeriële verantwoordelijkheid --> ze moeten aan het parlement uitleggen hoe en waarom ze dingen doen.
• Censuskiesrecht: rijke mannen die genoeg belasting betalen mochten stemmen (11%)

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Macht ligt bij het parlement --> parlementair stelsel.

• Tweede Kamer: elke 4 jaar door burgers gekozen
  --> districtenstelsel: elk gebied (district) in Nederland kiest 1 kamerlid.
  (100 districten/100 zetels)
  --> direct gekozen.
• Eerste Kamer: gekozen door de Provinciale Staten 
  --> indirect gekozen 

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Nieuwe rechten parlement:

• recht van amendement (wetsvoorstellen wijzigen)
• recht van enquête (onderzoek instellen)

Nieuwe rechten volk:

Meer grondrechten, bijv. 

• vrijheid van onderwijs
• recht van vereniging
• recht van vergadering

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

• Oriëntatie van hoofdstuk 1 in je leerboek 
• §1.1: opdracht 1 t/m 14

§1.1 koning en parlement   

C: de Luxemburgse kwestie

1849: Willem III
-> vond macht afstaan moeilijk

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

• 1867:  Luxemburgse Kwestie.
• Ruzie tussen parlement en regering 
• Willem III wilde Luxemburg stiekem verkopen.
• Parlement boos
• Door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement niet de koning aanpakken. Wel eisten ze het ontslag van de ministers. Uiteindelijk gebeurde dit.
• Koning moest macht parlement accepteren.

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

Aan de slag 

maken: 

§1.1, opgave 1 t/m 14 (leerboek)

§1.1 blz. 6 & 7 (oefenboek)