MEMO 5.3 Nederlands-Indië 2.0

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

H2A

08-06-2023

Herhaling 5.2

Weet je het nog?

"De oorspronkelijke bevolking wordt verdreven of sterft aan ziektes en wordt vervangen door slaven."

Waar gebeurde dit?

1. Afrika
2. Amerika
3. Afrika en Azië
4. Azië

vroeger

later

modern imperialisme

industriële revolutie

"De Europeanen bouwden handelsposten langs de kust, maar het binnenland bleef lang onbekend gebied"

Waar was dit het geval?

1. Afrika
2. Amerika
3. Afrika en Azië
4. Azië

 superioriteitsgevoel

Afzetmarkt

Europese landen concurreren met elkaar om wie de meeste macht heeft 

Door de industriële revolutie zijn er veel grondstoffen nodig om de machines draaiende te houden 

Economische oorzaak

modern imperialisme 

Politieke oorzaak

modern imperialisme 

Culturele oorzaak

modern imperialisme 

Welke zin past het best bij superioriteitsdenken?

1. Zij wilden dat de inheemse bevolking hun eigen land zouden besturen
2. Zij wilden de inheemse bevolking opvoeden en beschaving bijbrengen
3. Zij wilden fabrieken in de koloniën bouwen om mensen aan werk te helpen
4. Zij wilden het oerwoud beschermen tegen houtkap en diersoorten beschermen

Waarom was een groot imperium in de 19e eeuw voordelig voor een Europees land? Sleep naar het plaatje.

Europese fabriekseigenaren hadden eenvoudig toegang tot afzetmarkt en grondstoffen

Europese werkgevers konden goedkoop arbeiders uit de koloniën halen

Het Europese land kreeg betere wapens en snellere verbindingen

Het gaf Europeanen het gevoeldat zij tot een belangrijk land behoorden

Bekijk de bron

Bron: Uit het Amerikaanse boek Types of mankind (‘mensentypen’) uit 1854.

Bovenaan staat een witte Griek en een Griekse schedel. In het midden staat een zwarte Afrikaan en de schedel van een in Amerika geboren zwarte Afrikaan. Onderaan staat een jonge chimpansee en de schedel van een jonge chimpansee.

Welk begrip past het best bij de bron?

Lesdoelen 5.3

1. Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond.

2. Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde.

3. Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten.

Bekijk de video (15 min.)

Je kan deze video ook aan het eind bekijken. Kies zelf wat het handigst is voor jou.

Bekijk de video (15 min.)

Je kan deze video ook aan het eind bekijken. Kies zelf wat het handigst is voor jou.

Ontstaan van Nederlands-Indië 1

• Middeleeuwen: kleine groep adel, meeste mensen boer
• 17e/18e eeuw: VOC sticht handelsposten
• 1799: VOC failliet
•        Nederlandse staat neemt alle bezittingen (ook gebieden) over van de VOC

Ontstaan van Nederlands-Indië 2

•        De kolonie Nederlands-Indië ontstaat
  
• In eerste instantie heeft de plaatselijke adel nog veel macht
• Plaatselijke adel wordt (vaak met geweld) onderworpen
•        Begin 20e eeuw: NL is in heel Nederlands-Indië de baas

  Zet in de goede volgorde (van vroeg naar laat - van links naar rechts)

A

B

C

E

F

D

Het Javaanse vorstendom Mataram ontstaat

Batavia wordt de hoofdstad van Nederlands-Indië

Overal in het gebied zijn Nederlanders de baas

De VOC gaat failliet

De VOC richt op verschillende eilanden handelsposten op

De Nederlandse staat maakt van de VOC bezittingen een kolonie

Geef zo kort - maar duidelijk - mogelijk antwoord op leerdoel 1:

'Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond'

Bestuur van Nederlands-Indië 1

• Nederlanders voerden een indirect bestuur 
• Gouverneur-generaal aan het hoofd (= Nederlander)
• Geholpen door NL'se ambtenaren en inheemse vorsten

Bestuur van Nederlands-Indië 2

• Verdeel-en-heerspolitiek om controle te bewaren
• = inheemse vorsten werden tegen elkaar uitgespeeld zodat ze niet gezamenlijk in opstand kwamen
• Gewone bevolking had niets te zeggen

Geef in je eigen woorden een omschrijving van het begrip 'indirect bestuur'

Zet de bestuurders in de juiste volgorde. Van machtig (bovenaan) naar minst machtig (onderaan)

Inlandse vorsten

Gouverneur-generaal

Nederlandse regering

De inheemse bevolking

Wat was het doel van de verdeel-en-heerspolitiek die Nederland voerde?

1. Het bevoordelen van sommige vorsten zodat ze niet samen in opstand zouden komen
2. Het voorkomen van een oorlog met Groot-Brittannië en Frankrijk
3. Nederland wilde de verschillende eilanden opdelen in onafhankelijke vorstendommen
4. Nederland wilde zo de voor- en tegenstanders van het modern imperialisme tegen elkaar uitspelen

Cultuurstelsel 1

• Nederland richt zich op exploitatie van de kolonie 
• = zorgen dat de kolonie geld oplevert
• 1830: op Java wordt het cultuurstelsel ingevoerd

Cultuurstelsel 2

• Javaanse boeren moeten 20% land bebouwen met koffie, tabak en suiker
  
•       Cultuurproducten zorgen in Europa voor hoge winsten
  
•       Drama voor Javaanse bevolking: hongersnoden!
  

Cultuurstelsel 3

• Liberalen zijn voor vrije economie
• Liberale ondernemers willen eigen bedrijven beginnen in Nederlands-Indië
  
•     1870 cultuurstelsel wordt afgeschaft. Voortaan vrije arbeid

Geef een voorbeeld van een cultuurproduct

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

koffie, suiker en tabak

hongersnoden tot gevolg

NL'se regering bepaalt wat er geproduceerd wordt

Ondernemers mogen eigen plantage of fabriek beginnen 

Boeren  moeten 20% van land verbouwen voor NL

Javanen werken in loondienst voor Europeaan

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Begrippen uit deze les

Nederlands-Indië

Gouverneur-Generaal

Verdeel-en-heerspolitiek

Exploitatie

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

Hoe goed begreep je deze les?

😒🙁😐🙂😃

Ethische politiek

Rond 1900 wil Nederland het welzijn van de mensen verbeteren

De lokale bevolking krijgt bijvoorbeeld ziekenzorg en scholing

Nederlanders zien dit als hun plicht, want zij zijn beschaafd

Maar gezonde en geschoolde mensen leveren ook meer op