Les 9

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 1

Werkwoordspelling

Een werkwoord is:

1. Een ander woord voor het onderwerp
2. Een doe-woord
3. Een woord die aangeeft welk werk iemand doet
4. Een woord die je weg kan laten uit een zin

Persoonsvorm:

• De persoonsvorm is een werkwoord dat in een zin van tijd kan veranderen en van getal.

voorbeeld:

Tijd: Ik eet een broodje / ik at een broodje 

Getal: De agent regelt het verkeer / de agenten regelen het verkeer

Let op! soms staan er 2 werkwoorden in een zin. De PV is dan het woord dat veranderd

www.minipret.nl

pv-tt

1. doodt

2. bespiedt

3. gebeurt

4. wordt

5. slaap

6. wacht

7. besteedt

8. sjouwt

9. raad

10. raadt

pv-vt

1. kocht

2. verbaasde

3. koos

4. ketste

5. werd

6. verbood

7. laadde

8. liet

9. verbouwden

10. praatten

De tegenwoordige tijd:

- Als je een zin in de TT (tegenwoordige tijd) schrijft, schrijf je iets over het nu of in de toekomst. 

- Werkwoorden kan je vervoegen om het woord goed in een zin te laten passen. Dit doe je met: ik, jij, hij, wij, jullie, zij 

Voorbeeld: ik loop, jij loopt, hij loopt, wij lopen, jullie lopen, zij lopen. 

Verleden tijd:

De verleden tijd kan op 2 manieren worden gevormd: 

- door achter de ik-vorm de(n) of te(n) te zetten bij klankvaste werkwoorden (zwakke werkwoorden) werk - werkte

- door klankverandering bij klankveranderende werkwoorden (sterke werkwoorden) loop - liep 

Vervolg Verleden tijd

Meestal kun je wel horen of je in de verleden tijd de(n) of te(n) moet gebruiken. Lukt dat niet..? 

Gebruik dan: ' T EXKOFSCHIP

Regel van 't exkofschip: kijk naar de laatste letter van de stam. Als dat een x, t, k, f, s, ch of p is, schrijf je -te(n). Zo niet, -de(n) 

Sterke werkwoorden

Je schrijft wat je hoort: sloeg, riep, brak, dacht, reed 

(en je gebruikt de 'gewone' spelregels, zoals de langmaakregel!).

Hoe vervoeg je een werkwoord (TT) met jij/hij/zij/het...

1. Met 'T Exfokschaap
2. Door de stam te zoeken
3. Stam + T
4. Stam + en

Goed of Fout: een sterk werkwoord verandert van klank

1. Goed
2. Fout

Schrijf de VT goed: Toen zij klaar was,.... zij er slechts een paar (missen)

Wanneer gebruik je het 'T exkofschip?

1. Bij de verleden tijd en voltooid deelwoord
2. Als je in de VT niet hoort of je het met -te of -de moet schrijven
3. Als je het onderwerp zoekt
4. Om de PV te vinden

Uitleg Voltooid deelwoord, Infinitief en bijvoegelijk naamwoord

Als het werkwoord in een zin niet van tijd kan veranderen,  is het geen persoonsvorm. Welke werkwoordsvorm is het dan?

• Voltooid deelwoord 
• Infinitief
• Bijvoegelijk naamwoord

Voltooid deelwoord:

Het voltooid deelwoord heeft een aantal kenmerken:

• Het geeft aan dat iets voltooid is (het is klaar of voorbij)
• Het kan niet van tijd veranderen
• Meestal staat er een hulpwerkwoord bij (hebben, zijn of worden)
• Veel voltooide deelwoorden beginnen met de voorvoegsels ge-, be-, of ver- 

Voorbeeld: Bram heeft gelachen.  

Infinitief

Als een werkwoord in de zin geen persoonsvorm en geen voltooid deelwoord is, maar wel op -en of-n eindigt, heb je waarschijnlijk te maken met een infinitief. De infinitief is het hele werkwoord.

- Voorbeeld: wij willen vroeg vertrekken / wij wilden vroeg vertrekken. Vertrekken kan niet van tijd veranderen en het is nog niet voltooid (anders vertrokken) dus is het een infinitief.

Tip: ik zal... kleuren, lopen, vertrekken, feliciteren enz...