zinsontleding

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Deel 1: werkwoorden

Een werkwoord is:

1. Een ander woord voor het onderwerp
2. Een doe-woord
3. Een woord die aangeeft welk werk iemand doet
4. Een woord die je weg kan laten uit een zin

Welke woorden in deze zin zijn werkwoorden:
Die film heb ik al gezien

Schrijf zoveel mogelijk werkwoorden op!

Wat gaan we deze lessen  doen?

Herhaling van ...

Persoonsvorm

Onderwerp

Tegenwoordige tijd

Verleden tijd

Infinitief

Bijvoeglijk naamwoord

Persoonsvorm:

• De persoonsvorm is een werkwoord dat in een zin van tijd kan veranderen en van aantal (meervoud / enkelvoud).

voorbeeld:

Tijd: Ik eet een broodje / ik at een broodje 

Aantal: De agent regelt het verkeer / de agenten regelen het verkeer

Let op! soms staan er 2 werkwoorden in een zin. De PV is dan het woord dat verandert.

Werkwoordelijk gezegde (WWG)

• Het wwg: alle werkwoorden in de zin.

Voorbeeld:

- Hij geeft vandaag zijn presentatie. (wwg is: geeft)

 - Hij gaat vandaag zijn presentatie geven. (wwg is: gaat geven)

Het Onderwerp:

Het onderwerp van de zin geeft aan wie/wat iets doet of wie/wat iets is.

Voorbeelden:

1. Noortje geeft mij een bos bloemen. -> wie geeft? Noortje = het onderwerp

Haar lerares is sinds vorige week ziek. -> wie is (ziek)? Haar lerares = Het onderwerp

2. De walvis zwemt in de zee. -> wie zwemt? De walvis = Het onderwerp

De televisies zijn kapot. -> wat zijn (kapot)? De televisies = Het onderwerp

Wat is in deze zin het onderwerp?
Zijn hond is vorige week verdwenen

Persoonsvorm + Onderwerp

•  Bij een pv (persoonsvorm) hoort een ow (onderwerp). 
• Het ow bepaalt hoe de pv geschreven moet worden.
• Regel: Staat het ow in enkelvoud dan staat de pv ook in enkelvoud (=ev)
• Regel: Staat het ow in meervoud dan staat de pv ook in meervoud (=mv)

(ev) Ik loop naar het station  (mv) Wij lopen naar het station

Samenvattend:

2 manieren om de persoonsvorm te vinden:

1.  zet de zin in een andere tijd (tijdproef)
2. verander het aantal (getalproef)

Hoe vind je het onderwerp?

1. Bepaal wat de persoonsvorm is.
2.  Stel daarna de vraag: wie/wat + persoonsvorm

Zoek de pv en ow:
Dat grote huis staat al een tijd te koop

www.minipret.nl

Opdrachten:

Opdrachtenblad 

Tegenwoordige tijd

• Werkwoordspelling tegenwoordige tijd en verleden tijd
• Wanneer gebruik je een D, T of DT?

Les 2 Werkwoordspelling

Wat gaan we doen?

- Herhaling pv en ow

- werkwoorden tegenwoordige tijd

-werkwoorden verleden tijd

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. Door de zin in een andere tijd te zetten
2. Door de zin om te draaien
3. Door ' T eXKoFSCHiP te gebruiken
4. Door van ev mv te maken of andersom

Hoe vind je het onderwerp?
Stel de vraag:

1. Wie/wat + infinitief
2. Wie/waar + onderwerp
3. Wie/wat + persoonsvorm
4. Wie/wanneer + werkwoord

Zoek de pv en ow:
Vorig jaar zijn zij naar Spanje geweest.

De tegenwoordige tijd:

- Als je een zin in de TT (tegenwoordige tijd) schrijft, schrijf je iets over het nu of in de toekomst. 

- Werkwoorden kan je vervoegen om het woord goed in een zin te laten passen. Dit doe je met: ik, jij, hij, wij, jullie, zij 

Voorbeeld: ik loop, jij loopt, hij loopt, wij lopen, jullie lopen, zij lopen. 

Verleden tijd:

De verleden tijd kan op 2 manieren worden gevormd: 

- door achter de ik-vorm de(n) of te(n) te zetten bij klankvaste werkwoorden (zwakke werkwoorden) werk - werkte

- door klankverandering bij klankveranderende werkwoorden (sterke werkwoorden) loop - liep 

Vervolg Verleden tijd

Meestal kun je wel horen of je in de verleden tijd de(n) of te(n) moet gebruiken. Lukt dat niet..? 

Gebruik dan: ' T eXKoFSCHiP

Regel van 't exkofschip: kijk naar de laatste letter van de stam. Als dat een x, t, k, f, s, ch of p is, schrijf je -te(n). Zo niet, -de(n) 

Opdrachten:

Tekst Tegenwoordige tijd + Taalblokken: werkwoordspelling

Volgende les

werkwoordspelling 

Infinitief 

* Voltooid deelwoord

* Bijvoeglijk naamwoord 

* Voltooid deelwoord bijvoegelijk gebruikt 

Les 3 Werkwoordspelling

Wat gaan we vandaag doen?

• Herhaling TT en VT
• Uitleg Voltooid deelwoord, infinitief en bijvoeglijk naamwoord (=bn).
• Opdrachten vorige week nakijken.
• Opdrachten week 3 maken.

Hoe vervoeg je een werkwoord (TT) met jij/hij/zij/het...

1. Met 'T eXFoKSCHaaP
2. Door de ik-vorm te zoeken
3. ik-vorm + T
4. ik-vorm + en

Goed of Fout: een sterk werkwoord verandert van klank

1. Goed
2. Fout

Schrijf de VT goed: Toen zij klaar was,.... zij er slechts een paar (missen)

Wanneer gebruik je het 'T exkofschip?

1. Bij de verleden tijd en voltooid deelwoord
2. Als je in de VT niet hoort of je het met -te of -de moet schrijven
3. Als je het onderwerp zoekt
4. Om de PV te vinden

Uitleg Voltooid deelwoord, Infinitief en bijvoegelijk naamwoord

Als het werkwoord in een zin niet van tijd kan veranderen,  is het geen persoonsvorm. Welke werkwoordsvorm is het dan?

• Voltooid deelwoord 
• Infinitief
• Bijvoegelijk naamwoord

Voltooid deelwoord:

Het voltooid deelwoord heeft een aantal kenmerken:

• Het geeft aan dat iets voltooid is (het is klaar of voorbij)
• Het kan niet van tijd veranderen
• Meestal staat er een hulpwerkwoord bij (hebben, zijn of worden)
• Veel voltooide deelwoorden beginnen met de voorvoegsels ge-, be-, of ver- 

Voorbeeld: Bram heeft gelachen.  

Infinitief

Als een werkwoord in de zin geen persoonsvorm en geen voltooid deelwoord is, maar wel op -en of-n eindigt, heb je waarschijnlijk te maken met een infinitief. De infinitief is het hele werkwoord.

- Voorbeeld: wij willen vroeg vertrekken / wij wilden vroeg vertrekken. Vertrekken kan niet van tijd veranderen en het is nog niet voltooid (anders vertrokken) dus is het een infinitief.

Tip: ik zal... kleuren, lopen, vertrekken, feliciteren enz...

Bijvoegelijk naamwoord

Een bijvoegelijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord. Een zelfstandig naamwoord is een woord waar je de, het of een voor kunt zetten.

- Voorbeeld: Het grote huis, Het leuke idee, De gladde stoep enz...

Opdrachten