4.2. De laatste tsaren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hfst 4 - Rusland wordt communistisch

4.2 De laatste tsaren

Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900)  

Tijd van de wereldoorlogen (1900-1950)

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, socialisme en nationalisme.

Het voeren van twee wereldoorlogen.

Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën: communisme.

Kenmerkende aspecten

In dit hoofdstuk ligt de nadruk op:

Al voor de oorlog waren er in Rusland spanningen om gebieden die ook door Oostenrijk-Hongarije of het Turkse Rijk werden opgeëist.

1. juist
2. onjuist

Rusland hoorde in de Eerste Wereldoorlog bij de centralen.

1. juist
2. onjuist

De Russen versloegen de Duitse en Oostenrijk-Hongaarse legers

1. juist
2. onjuist

Rusland sloot een aparte vrede met Duitsland: de Vrede van Brest-Litovsk

1. juist
2. onjuist

Na de Eerste Wereldoorlog kreeg Rusland er gebieden bij.

1. juist
2. onjuist

Je kunt een beschrijving geven van de Russische maatschappij in de tweede helft van de negentiende eeuw.

Je kunt ideeën en doelen van de verschillende politieke stromingen in Rusland beschrijven.

Je kunt maatschappelijke en politieke gevolgen van de Russisch-Japanse oorlog benoemen.

Leerdoelen / succescriteria

Na deze les kun jij:

Semjon was de zoon van een arme boer.

Zijn vader deed alle mogelijke moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, maar het was voor niets. Vader raakt aan de drank en de situatie in het dorpje wordt steeds slechter.

Als Semjon 16 is trekt hij naar Moskou en wordt arbeider in een metaalfabriek. Daar maakt hij de Russische revoluties van dichtbij mee.

theorie

Semjon Kanattsjikov

Leg uit waarom de tsaar Broesilov in de Staatsraad zou kunnen hebben opgenomen, en waarom ook weer niet.

Russen vertrouwden op Moedertje Rusland (de grond) voor hun voedsel en op Vadertje Tsaar voor bestuur en orde.  De tsaar werd hierbij geholpen door de adel.

80% van de bevolking woonde en werkte in de landbouw. De boeren waren lijfeigenen, zij mochten hun grond niet verlaten. De opbrengsten van de landbouw gingen grotendeels naar de grootgrondbezitters (kerk, adel)

In de steden leefden de winkeliers en kooplieden. Er was nauwelijks industrie. Rusland liep achter op de rest van Europa.

theorie

Moedertje Rusland en Vadertje Tsaar

Wolgaslepers en lijfeigenen in een Mir

Noem drie overeenkomsten en twee verschillen tussen lijfeigenen en de Wolgaslepers.

Verwijs naar de bronnen.

Wolgaslepers en lijfeigenen in een Mir

Noem drie overeenkomsten en twee verschillen tussen lijfeigenen en de Wolgaslepers.

Verwijs naar de bronnen.

Het antwoordmodel:

Overeenkomsten:

Ze moesten zwaar lichamelijk werk doen.

Ze waren arm.

Ze moesten gehoorzamen.

Verschillen:

Gehoorzamen aan de grondbezitter of aan de eigenaar van het schip. De leden van een mir (bron 6) konden beslissen over de verdeling van grond in het dorp.

De Wolgaslepers hadden geen beslissingsmacht. De lijfeigenen leefden van de opbrengst van de grond. De Wolgaslepers kregen loon (bron 5, bijschrift).

Soms exporteerde Rusland graan terwijl Russische boeren door hongersnood werden getroffen.

Hoe kon dat gebeuren?

Tsaar Alexander II schaft de lijfeigenschap af. Lijfeigenen mochten zich vrijkopen. Daarvoor leenden zij geld van de grootgrondbezitters? Zij waren nu door schulden aan het land gebonden.

De tsaar liet ook fabrieken en spoorwegen bouwen. Boeren die zich konden vrijkopen gingen daar werken.

Maar ook daar waren de woon- en werkomstandigheden heel slecht. Groepen Volkswil terroristen (Anarchisten) vermoordden in 1881 de tsaar om hun punt duidelijk te maken.

theorie

Moeizame moderniseringen

Socialisten en liberalen hadden zo hun eigen ideeën over hoe Rusland moest veranderen. Extremisten zoals de anarchisten, pleegden aanslagen. Communisten als Lenin (bolsjewieken) wilde een revolutie forceren. Andere groepen communisten (Mensjewieken) wilde wachten tot de revolutie vanzelf zou uitbreken.

theorie

Onderdrukking en verzet

In 1861 werd lijfeigenschap afgeschaft.

Leg uit waardoor de lijfeigenen niet écht vrij werden na de afschaffing.

GOED

NIET

GOED

De lijfeigenschap werd afgeschaft.

Industrialisatie/fabrieken..

De lijfeigenen waren niet écht vrij.

Meer spoorwegen/beter transport.

De arbeiders hadden het heel zwaar.

Alexander II wordt opgevolgd door Alexander III. Deze nieuwe tsaar schaft alle veranderingen van zijn vader weer af. Alexander III wordt weer opgevolgd door Nicolaas II. Met een geheime politie houden zij politieke onruststoker onder controle.

Hongersnood (gevolg van de oorlog tegen Japan 1905) zorgden voor opstanden. Toen de mensen in een vreedzame optocht naar het paleis van de tsaar liepen werd er door de soldaten van het leger op hen geschoten.  Dit is bekend geworden onder de naam Bloedige Zondag.

theorie

Bloedige zondag

theorie

Bloedige zondag

Een golf van verzet ging door Rusland. Matrozen vermoordden hun officieren en namen schepen over, boeren staken huizen van landheren in brand, fabrieksarbeiders legden het werk neer en stichtten sovjets: gekozen en zelfstandige arbeidersraden die bestuursmacht eisten. 

De chaos was zo groot, dat de tsaar niet anders kon dan de opstandelingen tegemoet te komen en een volksvertegenwoordiging op te richten: de Doema. Omdat de tsaar partijen die het niet met hem eens waren buitensloot, had de Doema nauwelijks macht.

theorie

Bloedige zondag

Demonstranten dragen een foto mee van de tsaar (1905).

Maak duidelijk hoe uit de foto blijkt dat de demonstranten niet uit waren op geweld.

Geef twee argumenten

Uit de brief die de demonstranten aan de tsaar wilden aanbieden:

‘Wij arbeiders, onze kinderen, onze vrouwen en onze oude hulpeloze ouders zijn gekomen, Heer, om van Uw rechtvaardigheid en bescherming te krijgen. Wij zijn arm en worden onderdrukt, ondragelijk zwaar werk wordt ons opgelegd, wij worden veracht en niet als menselijke wezens gezien. Wij worden behandeld als slaven die hun lot moeten dragen en niet mogen klagen.

Wij lijden al verschrikkelijk, maar wij worden steeds verder in de afgrond van armoede, onwetendheid en rechteloosheid geduwd.

Wat wij vragen:

Een achturige werkdag en vrijheid om vakbonden op te richten.

Betere werkomstandigheden, gratis medische zorg, hogere lonen voor de arbeidsters.

Verkiezingen voor een grondwetgevende vergadering volgens algemeen en geheim kiesrecht.

Vrijheid van spreken, pers, vereniging en geloof.

En einde aan de oorlog tegen Japan.’

Naar: G. Gapon, The Story of My Life (1905).

Waren de mensen die met  Gapon    meeliepen vooral liberalen, of vooral socialisten? Leg uit met de bron.

de Romeinse god Mars, god van de oorlog. 

Mars symboliseert hier "oorlog"

Bloeddruppels druppelen van zijn zwaard...

De Russische Beer. Zoals de leeuw een symbool voor Nederland is symboliseert de beer "Moedertje Rusland".

Een engel zit op de beer. Op haar kleding staat de tekst "vredesonderhandelingen". Ze houdt een "vredestak" vast.

De engel symboliseert "vrede". Ze kijkt boos naar de god Mars.

dit is Lenin, leider van de "bolsjewiki", ofwel de Russische communisten.

In zijn hand heeft hij een vlag met de tekst: "algemeen democratische vrede".

Spotprenten, of "cartoons" zitten vol met symboliek.

Spotprenten geven een bijzondere kijk op historische / politieke gebeurtenissen door de ogen van de tekenaar (cartoonist). 

Door de cartoon te analyseren krijg je meer inzicht in de gebeurtenissen en in de boodschap die de cartoonist wil uitdragen.

Spotprent analyse is een belangrijk onderdeel van geschiedenis toetsen / examens.

De teksten geven aan waar we ons bevinden. Het Oostelijk Front, in Rusland. Bij het plaatsje Brest-Litovsk werd het vredesverdrag tussen Rusland en Duitsland getekend.

Aan de slag

Maak opdracht 23 in je boek.

Doe het eerst alleen en  vergelijk daarna je antwoorden met een medeleerling.

exitticket

.

Exit-ticket: 

In de tekst komen verschillende groepen aan bod: socialisten, liberalen, anarchisten, bolsjewieken en mensjewieken.

Maak duidelijk welke overeenkomsten en verschillen er tussen deze groepen zijn. Lever je schema in.

Huiswerk

Lees paragraaf 4.2 en maak een samenvatting.

Denk daarbij om namen, jaartallen en de begrippen.