Opvoedstijlen

• Pedagogiek
• HBO
• Studiejaar 2

Inhoud

•  Opvoeden
•  Opvoedingsdoelen
• Belangrijke principes
• Opvoedstijlen

Wat is voor jou de definitie van het woord 'opvoeden'?

Wat is opvoeden?

'Opvoeden houdt in dat ouders hun kind begeleiden bij zijn of haar ontwikkeling tot iemand die zelfstandig kan meedoen aan de samenleving' (NJI)

Hoe bereiken ouders dit?

• Het bieden van een verzorgende en beschermende omgeving. Bijvoorbeeld affectie tonen, sensitief en adequaat op behoeftes van het kind reageren.

• Het bieden van structuur. Bijvoorbeeld zorgen voor regelmaat en orde en consistent handelen 

• Het overdragen van kennis en het bijbrengen van waarden en normen. Bijvoorbeeld uitleg en informatie geven, eigen verantwoordelijkheid stimuleren, ongewenst gedrag ontmoedigen of negeren en goed gedrag belonen.

(Zie ook de 6 aspecten van een goed pedagogisch klimaat)

Iedere ouder kijkt anders tegen de opvoeding en ontwikkeling van kinderen aan en stelt andere doelen in de opvoeding. Wat zijn de 10 meest voorkomende opvoedingsdoelen? (Bucx, 2011)

De 10 meest voorkomende opvoedingsdoelen

•  Verantwoordelijkheidsgevoel hebben  
  
• Opkomen voor jezelf  
  
• Rekening houden met anderen  
  
• Respect hebben voor ouderen  
  
• Goede manieren hebben  
  
• Zelfstandig oordelen  
  
• Eigen doelen nastreven  
• Verdraagzaam zijn  
• Goede schoolresultaten hebben
• IJverig en ambitieus zijn

Belangrijke principes bij opvoeden

Bij opvoeden geldt een aantal belangrijke principes die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden (Sanders, 2012): 

• Een veilige en stimulerende omgeving
  
• Positieve ondersteuning
  
• Aansprekende discipline
  
• Realistische verwachtingen
  
• Goed voor jezelf zorgen
  

De opvoedingsstijlen die Gottman (1997) beschrijft

•  Niet-ontvankelijke stijl, emoties worden genegeerd
• Afkeurende stijl, emoties worden afgekeurd
• Laissez-fair stijl, geen grenzen
• Emotioneel coachende stijl

De opvoedingsstijlen die Baumrind (1971) beschrijft

• Autoritaire opvoedingsstijl, veel grenzen en gehoorzamen
  
• Autoritatieve opvoedingsstijl, democratisch
  
• Permissieve (toegeeflijke) opvoedingsstijl, warm maar weinig grenzen
  
• Verwaarlozende opvoedingsstijl, weinig eisen en aandacht, weinig stimulering en ondersteuning
  

Casus 1

Moeder vindt dat Nico (12) zijn kamer moet opruimen voordat hij gaat gamen want het is een enorme rommel. Nico weigert dat. Moeder heeft geen zin in een discussie en ziet dat Nico boos wordt omdat hij moet opruimen. Ze wil hem niet verdrietig maken en uiteindelijk geeft ze hem daarom een knuffel en laat ze het erbij. 

De kamer wordt niet opgeruimd en Nico gaat een computerspelletje spelen. Moeder baalt maar gaat weer naar beneden: ze zal het morgen zelf wel even opruimen. 

Het komt vaak voor dat Nico zijn zin krijgt.

Welke opvoedingsstijl is dit, en wat kan het gevolg hiervan zijn voor Nico?

Wanneer er weinig of geen regels zijn en de controle en supervisie door ouders ontbreekt (zoals bij de permissieve of laissez-faire opvoedingsstijl) of deze inconsistent is, is er bij het kind een verhoogde kans op zwakke zelfcontrole en geringe frustratietolerantie, een gebrek aan sociale vaardigheden en, op latere leeftijd, externaliserende gedragsproblemen (Deković & Prinzie, 2014).

Casus 2

Nina (18) wil graag vanavond de stad in, al haar vriendinnen gaan ook. Vader wil niet dat ze gaat. Nina verzet zich en vraagt waarom ze niet mag gaan, maar vader geeft geen uitleg over de reden. Ze gaat niet, en daarmee is het klaar. Het komt regelmatig voor dat vader Nina iets verbiedt wat vriendinnen wel mogen van hun ouders en het voelt voor Nina alsof ze totaal geen vrijheid heeft. Wanneer Nina begint te huilen geeft vader aan dat ze voor straf naar boven moet en haar huiswerk moet gaan maken. Vader leidt een druk leven en heeft voor verdriet om dit soort onzinnige redenen geen tijd. 

Welke opvoedingsstijl is dit, en wat kan het gevolg hiervan zijn voor Nina?

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat een hard-autoritaire opvoedingsstijl de kans op het ontstaan van zowel internaliserende als externaliserende gedragsproblemen bij kinderen verhoogt (Belsky & Jaffee, 2006). 

Casus 3

Voor de zoveelste keer vandaag is het raak: Fee (3) zet het op een huilen. Minstens de helft van de keren heeft moeder geen idee waarom. Daarom doet ze niks en wacht ze tot Fee's bui voorbijgaat. Er zal heus niks ergs zijn en moeder is al moe genoeg, daarom loopt ze de kamer uit en laat ze Fee een tijd uitrazen. Als ze het negeert dan stopt het vanzelf, desnoods doet ze even oortjes in zodat ze het gehuil niet meer hoort.

Welke opvoedingsstijl is dit, en wat kan het gevolg hiervan zijn voor Fee?

Wanneer er weinig of geen ouderlijke ondersteuning en warmte is, neemt de kans toe op een negatief zelfbeeld bij het kind, op onzekerheid en depressieve klachten, net als een gebrek aan empathie en te weinig rekening houden met anderen (Deković & Prinzie, 2014).

Wanneer een kind ernstig tekortkomt in affectie, kunnen de gevolgen zich op allerlei terreinen manifesteren. Mogelijke gevolgen van emotionele verwaarlozing volgens Rees (2008) zijn:

- Verstoorde lichamelijke groei (failure to thrive);

- Verstoorde emotieregulatie;

- Achterblijvende cognitieve ontwikkeling;

- Achterblijvende spraak-taalontwikkeling;

- Verstoorde relationele ontwikkeling;

- Verstoorde ontwikkeling van zelfbesef en zelfwaardering;

- Psychische stoornissen (vooral hechtingsstoornissen, angststoornissen, stemmingsstoornis- sen, gedragsstoornissen en persoonlijkheids- stoornissen).

Casus 4

In de speeltuin krijgt Tony (4) het aan de stok met een ander kind. Ze beginnen wat aan elkaar te trekken, tot Tony de ander hardhandig op de grond duwt. Moeder loopt erop af, gaat gehurkt voor beide kinderen zitten en vraagt waarom ze ruzie kregen, daarbij maakt ze duidelijk dat hun gedrag niet door de beugel kan. Tony begint te huilen en vertelt dat hij graag met de rode schep wil spelen. Moeder erkent zijn gevoel maar legt duidelijk uit dat hij niet mag duwen en dat ze samen moeten delen. Moeder zegt dat Tony sorry moet zeggen en dan weer lekker kan gaan spelen. Tony hangt even bij zijn moeder, zegt sorry tegen het kind en ze spelen daarna weer samen verder. 

Welke opvoedingsstijl is dit, en wat kan het gevolg hiervan zijn voor ?

Autoritatief opvoeden wordt gezien als de ideale opvoeding (de Vore & Ginsburg, 2005). Een autoritatieve opvoeding zorgt voor een goede ontwikkeling bij adolescenten op onder andere academische prestatie (de Vore & Ginsburg, 2005; Suldo, & Huebner, 2004) en psychosociale ontwikkeling (Gray & Steinberg, 1999). 

Was deze dialoogsessie nuttig en heb je er iets van kunnen leren?

Ja

Nee

Toon ik de bekwaamheid over opvoeders aan met deze kennis en dialoogsessie?

Ja, voldoende

Nee, nog niet

Literatuur

•  Wat is opvoeding? | Nederlands Jeugdinstituut. (2021). NJI. https://www.nji.nl/ouderschap-en-opvoeden/opvoeding
• Bucx, F. (2011). Gezinsrapport 2011 : een portret van het gezinsleven in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
• Sanders, M. R. (2008). Triple P-Positive Parenting Program as a Public Health Approach to Strengthening Parenting.
• Gottman, J., Declaire, J., & Van Rijsewijk, E. (1997). Hart voor je kind. Kosmos.
• Baumrind, D. (1971). Current Patterns of Parental Authority. Developmental Psychology Monograph 4(1).
• Van den Akker, A. L., Deković, M., Asscher, J., & Prinzie, P. (2014). Mean-level personality development across childhood and adolescence: A temporary defiance of the maturity principle and bidirectional associations with parenting. Journal of Personality and Social Psychology, 107(4), 736–750.

Literatuur

• Belsky, J., & Jaffee, S. (2006). The multiple determinants of parenting. In D. Cicchetti, & D. Cohen (Eds.), Developmental psychopathology: Risk, disorder and adaptation (pp. 38-85). New York, NY: Wiley. 
  
• De Vore, E. R., & Ginsburg, K. R. (2005). The protective effects of good parenting on adolescents. Current Opinion in Pediatrics, 17, 460-465.
  
• Suldo, S. M., & Huebner, E. S. (2004). Does life satisfaction moderate the effects of stressful life events on psychopathological behavior during adolescence? School Psychology Quarterly, 19(2), 93–105. 
  
• Gray, M. R., & Steinberg, L. (1999). Unpacking authoritative parenting: Reassessing a multidimensional construct. Journal of Marriage and the Family, 61(3), 574–587.