3.3 Het Feodale stelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Monniken en Ridders

Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Deze les: Frankische koninkrijken en Karel de Grote

Volgende les: Het leenstelsel

Wat heb je ter voorbereiding op deze les gedaan?

De Middeleeuwen duren van ... tot ... (noteer alleen de jaartallen, gescheiden door een spatie)

De tijd van Monniken en Ridders duurt van ... tot ... (noteer alleen de jaartallen, gescheiden door een spatie)

Hoe ontstond de horigheid? Laat in je antwoord zien dat je weet wat horigheid betekent

Welke plichten die horigen hadden komen in de bron hiernaast terug? (klik op de bron om hem groter te maken)

Doelen 3.3

In deze les leer je hoe het Frankische rijk werd bestuurd.

In deze les leer je hoe het Frankische rijk zich ontwikkelde vanaf Karel de Grote.

Volgende les leer je hoe het leenstelsel zich ontwikkelde.

Frankische koninkrijken

Opkomst Merovingische koningen eind 5e eeuw 
Overnemen van Romeinse gewoonten (wetten, bestuursvorm --> hertogen, graven)
In combinatie met Salische wet:

• Schadevergoeding voor delicten (diefstal, moord) hoe belangrijker het slachtoffer, hoe hoger de straf
• Alleen mannen kunnen troonopvolger zijn
• Land moet worden verdeeld onder alle zoons van de koning

Clovis

Frankische koninkrijken

Opkomst Merovingische koningen eind 5e eeuw 
Overnemen van Romeinse gewoonten (wetten, bestuursvorm)
In combinatie met Salische wet:

• Schadevergoeding voor delicten (diefstal, moord) hoe belangrijker het slachtoffer, hoe hoger de straf
• Alleen mannen kunnen troonopvolger zijn
• Land moet worden verdeeld onder alle zoons van de koning

Clovis

Welke uitspra(a)k(en) is / zijn juist?

1. Clovis breidde het Frankische rijk uit tot bijna heel Nederland, België en Frankrijk
2. De Germaanse koningen namen het Romeinse bestuurssysteem over, met hertogen en grafen
3. De Salische wet was het in opdracht van koning Clovis opgeschreven Romeinse gewoonterecht
4. Het Frankische rijk was een Germaanse staat die eerst werd bestuurd door de Merovingische koningen

Aan de slag

Wat: Maak opdracht 1 t/m 4, 9, 10

Waarom: Verwerken lesstof, voorbereiding toets

Hoe: Zelfstandig & stil

Hulp: Overleg eventueel zachtjes, daarna pas docent vragen

Tijd: 15 minuten

Uitkomst: Controleer je antwoorden via Teams

Klaar? Lees zorgvuldig het onderdeel leenstelsel (opdr. 5, 6, 11)

Feodale stelsel

Kenmerkende aspecten:

• Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
  
  

Definitie(s):

• feodaal stelsel = politiek stelsel waarbij vazal in dienst was van een leenheer (vorst / edele). Vazallen betaalden belasting en boden krijgsdienst in ruil voor land en bescherming. 

Feodalisme in Germaanse tradities

Beloning trouwe dienst: (vgl land in leen)

• overwinningsbuit
• levensonderhoud
• land was geen beloning!

Eed van trouw: (vgl trouw en belasting)

• leider bijstaan met ‘raad en daad’

Leg uit met behulp van de bron dat het feodale stelsel zijn oorsprong vindt in Germaanse tradities.

3.3 Het leenstelsel

Feodale stelsel

Kenmerkende aspecten:

• Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
  
  

Definitie(s):

• feodaal stelsel = politiek stelsel waarbij vazal in dienst was van een leenheer (vorst / edele). Vazallen betaalden belasting en boden krijgsdienst in ruil voor land en bescherming. 

Een boer werkt een deel van de tijd op het land van de heer.

1. Hofstelsel
2. Feodaal stelsel

Midden in het dorp staat de tiendschuur. Daarin worden goederen opgeslagen die als belasting zijn afgedragen aan de kerk.

1. Hofstelsel
2. Feodaal stelsel

Het land is te groot om door één man bestuurd te worden. Daarom worden er vrienden aangesteld die trouw zweren aan de koning en namens hem in een deel van het land regeren.

1. Hofstelsel
2. Feodaal stelsel

Wanneer er een oorlog uitbreekt, is een vazal verantwoordelijk voor het zoeken van zoveel mogelijk ridders die mee kunnen vechten met de koning.

1. Hofstelsel
2. Feodaal stelsel

Feodale stelsel

Leenheer geeft land in leen aan leenman / vazal. 

• land = inkomsten = macht

Vazallen betaalden belasting en boden krijgsdienst in ruil voor land en bescherming.

Welke uitspraken zijn juist?

1. De leenmannen leverden hun leenheer voetsoldaten en ridders.
2. In het feodale stelsel legden de leenheer een eed van trouw af aan de leenman.
3. In het feodale stelsel liet een koning als leenheer gebieden besturen door edelen (leenmannen, vazallen).
4. Na Karels dood gingen vazallen hun leen zien als erfelijk bezit en gaven ze zelf ook land in leen uit aan lageren heren.

Leg uit waarom de afbeelding bij het kenmerkend aspect past. 'Op de afbeelding zie ik ..., dat past bij ..., want ...

In de 8e eeuw wordt landgoed (= feodum)
geïntroduceerd als beloning voor ridders
in trouwe dienst van de koning. Waarom?

1. Het stond in de grondwet.
2. Land werd minder belangrijk voor vorsten.
3. Om paard en wapens te kunnen bekostigen.
4. Als pensioen bonus.

Welke NADELEN heeft het feodale
stelsel voor de LEENHEER?

Nadelen

• Door grote afstand volgde leenman niet altijd bevel op.

• Leenman wilde landgoed behouden en aan erfgenamen nalaten.

Leg uit wat het voordeel is voor de koning om een bisschop als leenman te hebben.

Examenvraag feodalisme

Na de val van het West-Romeinse Rijk was er in West-Europa steeds minder geld in omloop. Dit maakte aanpassingen nodig in de voedselvoorziening en in het bestuur.

Leg uit dat het gebrek aan geld werd opgevangen door het feodalisme.

• Het feodalisme ving het gebrek aan geld op, omdat de leenheer zijn gebied niet kon besturen met betaalde ambtenaren, maar zijn gebied moest verdelen in kleinere delen die hij uitgaf aan leenmannen die het gebied namens hem bestuurden 

Aan de slag

Wat: Maak opdracht 11, 12, 14

Waarom: Verwerken lesstof, voorbereiding toets

Hoe: Zelfstandig & stil

Hulp: Overleg eventueel zachtjes, daarna pas docent vragen

Tijd: 10 minuten

Uitkomst: Controleer je antwoorden via Teams

Klaar? Maak opdracht 13 en 15

Huiswerk

Lees paragraaf 3.4 goed door

en maak opdracht 1 t/m 7 vóór de les