1.3 De eerste steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.3 De eerste steden

KA Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen:

• hoe de eerste steden ontstonden  
• welke groepen ontstonden in landbouwstedelijke samenlevingen  
• welke politieke ontwikkelingen plaatsvonden  
• welke culturele ontwikkelingen plaatsvonden 

De vruchtbare halve maan 

Dorpen hadden in de prehistorie hooguit enkele honderden inwoners. De inwoners leefden van de landbouw. 

 De eerste steden ontstonden tussen 4000 en 2000 v.C. bij de rivieren de Eufraat en Tigris in Mesopotamië. 

Daar bouwde het volk van de Soemeriërs dorpen uit tot steden met o.a. bestuursgebouwen en tempels. 

Door landbouwoverschotten hoefde niet iedereen meer als boer te leven. Zo ontstond de landbouwstedelijke samenleving.

Het bouwen en onderhouden van de dijken, dammen en kanalen bij de rivieren moest worden georganiseerd. Hierdoor ontstond bij de Soemeriërs de elite.

De landbouwstedelijke samenleving

In de steden ontstonden beroepen door specialisatie: als iemand zich richt op een bepaalde vaardigheid. Bijvoorbeeld ambtenaren en priesters: de godsdienstige leiders. 

 

Er kwamen vakmensen met een ambacht:  een beroep waarbij iemand producten maakt met zijn handen en gereedschap. 

 

Steden waren afhankelijk van handel:  het kopen en verkopen van producten.  Dit gebeurde op een markt: de plaats waar producten worden gekocht en verkocht. 

Politieke ontwikkeling

De Soemerische steden in Mesopotamië werden geleid door vorsten. De rest van de bevolking bestond uit onderdanen.  

 In Egypte ontstond omstreeks 3000 v.C. één staat met een koning, de farao.  

 In Mesopotamië bleven de stadstaten bestaan. De koning was vaak ook opperpriester, dat versterkte zijn gezag. 

Slaven en boeren stonden in de landbouw-stedelijke samenleving onderaan in de sociale hiërarchie: rangorde. zij moesten hun oogst afstaan aan de staat.  

 De regering kon voedsel verstrekken aan bijvoorbeeld ambtenaren, militairen en priesters door deze belasting:  wat onderdanen aan hun regering moeten betalen.  

Culturele ontwikkeling

De Soemeriërs hadden een hoogontwikkelde cultuur. Nieuwe technieken en werktuigen hoorden bij deze beschaving.  

 Ook hadden ze een polytheïstische godsdienst. Ze verklaarden alles wat gebeurde uit het handelen van de goden in mythen.  

 Tussen 3300 en 2900 v.C. ontwikkelden 

de Soemeriërs het spijkerschrift. 

Dit was een gevolg van de ingewikkelde organisatie

 die nodig was voor het besturen van hun steden. 

Begrippen uit deze les:

stad: van het platteland afgescheiden plaats met veel bewoners, waarvan de meesten niet leven van de landbouw. 

volk: grote groep mensen.

tempel: gebouw waar een god wordt vereerd.

landbouwstedelijke samenleving (agrarisch-stedelijke of agrarisch-urbane samenleving):

maatschappij met steden waarin een minderheid van de bevolking leeft van ambachten en handel, terwijl de meeste mensen op het

platteland leven van landbouw.

elite: toplaag in de samenleving, de meest machtige, rijke of geleerde mensen

Begrippen uit deze les:

vorst: hoofd van een staat

onderdaan: persoon die moet

 gehoorzamen aan een regering

staat: 1 regering, 2 gebied met een

 regering

stadstaat: staat die bestaat uit een

 stad met het omliggende gebied

gezag: 1 overwicht, 2 persoon of instelling met macht

beschaving: hoogontwikkelde cultuur

polytheïstisch: met veel goden

mythe: godenverhaal

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.

De eerste steden ontstaan in de tijd van

1. Jagers en boeren
2. Grieken en Romeinen
3. Steden en staten

Wat is de belangrijkste ontwikkeling uit het eerste tijdvak?

1. De overgang van jagen naar boeren
2. De overgang van verzamelen naar jagen
3. De overgang van boeren naar steden
4. De overgang van boeren naar verzamelen

Hieronder staan vijf uitspraken over het eerste tijdvak: de tijd van jagers en boeren (A-E). Welke twee uitspraken zijn juist?

A De prehistorie is een andere naam van het eerste tijdvak.
B De prehistorie is naam van de tweede periode in de geschiedenis.
C De tijd van jagers en verzamelaars duurde tot 3000 v.C.
D Een kenmerk van het eerste tijdvak is de levenswijze van jager-verzamelaars.
E Een kenmerk van het eerste tijdvak is het ontstaan van landbouw en landbouwstedelijke samenlevingen.

1. Uitspraak A en D
2. Uitspraak A en B
3. Uitspraak C en D
4. Uitspraak D en E