3: taalverandering

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Leesboek

Die heb je als het goed is bij je!

De lesstart met 10 minuten lezen in stilte! 

De docent roept je en dan neem je je boek mee naar de docent om de titel te noteren!

dialect en streektaal

Ik begrijp het principe van taalverandering

Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect met elkaar te maken hebben.

Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.

Je vergroot je kennis over straattaal en dialect.

Nederlands

Cursus 4 les 3

BK en KGT: Opdracht 1 t/m 3

Hebben we alle doelen behaald?

Lesdoelen

Ik begrijp het principe van taalverandering.

Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect met elkaar te maken hebben.

Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.

Je vergroot je kennis over straattaal en dialect.

Standaardnederlands

Hoewel we allemaal Nederlands spreken, klinkt het niet bij iedereen hetzelfde. Standaardnederlands is het Nederlands zoals je dat op school leert spreken en schrijven. 

Eigenlijk is het een verzameling afspraken over de manier waarop je woorden en zinnen uitspreekt en opschrijft. Het Nederlands verandert voortdurend. Er komen woorden bij en er verdwijnen woorden. In de loop van de tijd veranderen de afspraken over de schrijfwijze van woorden, over de uitspraak. 

Leenwoorden

Woorden die oorspronkelijk uit een andere taal komen.

Bijvoorbeeld: etalage en basketbal

Noem nog eens een voorbeeld

Taalverandering

Wat zijn typische Nederlandse woorden?

Wat zijn leenwoorden?

Kan je een voorbeeld geven van een nieuw bedacht woord?

Leenwoorden in je kledingkast.

Welke kleding 

zie je op 

het plaatje hiernaast?

jeans – spijkerbroek

T-shirt

sneakers / gympen

baseballcap – pet

Taal verandert steeds

Het Nederlands verandert steeds. Als de wereld om je heen verandert, heb je daar nieuwe taal voor nodig. Zodoende is het woord 'computer' pas een paar decennia in gebruik. 

Er zijn ook woorden die verdwijnen. Zo'n woord is 'gladbek'. Wat denk je dat dat betekent?

Coronawoorden

De coronacrisis heeft ook veel nieuwe woorden opgeleverd, zoals 

coronakapsel, anderhalvemetersamenleving en hoestschaamte. 

Weet jij nog een ander nieuw coronawoord? 

STRAATTAAL & DIALECT

Lesdoel

• Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect  met elkaar te maken hebben.
• Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.
• Je vergroot je kennis over straattaal  en dialect.

De Nederlandse taal(vormen)

Nederlandse taal -> ook wel standaardtaal of algemene omgangstaal.

Er is niet één soort Nederlands dat door iedereen gesproken wordt.  

Daarnaast zijn er allerlei dialectvormen en jongerentaal -> straattaal.

Talen veranderen continu door de creativiteit van mensen.

Achtergrond

Wikipedia:
Straattaal, een vorm van jongerentaal, is de mengtaal die jongeren van verschillende culturele en sociale achtergronden in het dagelijks leven spreken op school en op straat, naast de standaardtaal van het land waar ze wonen. Straattaal is aan het eind van de 20e eeuw ontstaan .

Eenvoudig uitgelegd:

Straattaal is een zelfgemaakte taal vol afkortingen in sms- en apptaal, schunnige woorden uit de hiphop en leentermen uit het Marokkaans, Turks, Engels en Surinaams. In Nederland is de basistaal Nederlands. Er wordt gespeeld met lidwoorden, toon, tempo en volume. 

   Achtergrond 

Wikipedia:

Dialect is in de taalkunde de benaming voor een talige variëteit die niet als standaardtaal geldt.

Nederlandse dialecten zijn nauw verwant aan de Nederlandse taal  -> in hetzelfde taalgebied als het Standaardnederlands  gesproken. Vaak weer onderverdeeld in regiolecten en stadsdialecten.

Eenvoudig uitgelegd:

Dialect is een taal op zich: met een eigen woordenschat, klanken en grammatica.                 

Een dialect kan voor vooroordelen zorgen ('dom', maar gezellig) en kan minder kansen geven bij  bijv. sollicitaties. Een dialect kan soms lastig verstaanbaar zijn voor iemand die het dialect niet spreekt of kent.

Waarom spreken jongeren straattaal?

• Het is een codetaal.     
• Het zorgt voor verbondenheid, maar kan ook mensen uitsluiten.
• Je toont bij welke groep je sociaal en geografisch hoort.
  
• Leuke manier om met taal te spelen-> straattaal kent geen regels ->       heeft een hoog 'do it yourself' gehalte.
• Boodschap hoeft niet letterlijk onder woorden                                                 gebracht te worden -> én toch is het verband/                                                       de relatie helder.

Overeenkomsten straattaal & dialect(en)

• Beide zijn varianten binnen het standaard Nederlands.
• Wordt naast het Nederlands gebruikt -> dus ook taalvaardig in het Nederlands.
• Beide zijn een typische 'in-group' spreekstijl' -> onderling kunnen ze elkaar goed verstaan.
• Verschillen in regio's of groepen -> veel variatie en verandering.
• Associatie met individuen of groepen met een lage sociale status.
• Verbondenheid en groepsgevoel.
• Stoerheid (straattaal) & gezelligheid (dialecten).
• Kan nadelig zijn voor een succesvolle maatschappelijke carrière -> niet algemeen geaccepteerde norm.

Wanneer is straattaal ontstaan?

1. Eind 20e eeuw
2. Eind 19e eeuw
3. Begin van het jaar 2000

Wat zijn eigenschappen van een dialect?

1. Het wordt op school geleerd.
2. De spelling en grammatica zijn niet vastgelegd.
3. De woordbetekenissen zijn vastgelegd.
4. Maakt deel uit van het culturele erfgoed van een bepaalde regio.

Hoe komt het dat veel jongeren naast de Nederlandse taal ook straattaal spreken?

1. Het wordt gebruikt in songteksten.
2. Jongeren willen graag bij een bepaalde groep horen.
3. Jongeren die straattaal spreken zijn vaak tweetalig opgevoed en leren dit thuis.

Wat vind jij van mensen die het spreken van dialecten niet accepteren?

1. Ik vind ook dat alleen het standaard Nederlands gesproken mag worden.
2. Ik vind dat het afhankelijk is van het accent.
3. Ik vind dat het afhangt van de situatie.
4. Ik vind dat iedereen een dialect mag spreken.

Aan het werk

Cursus 4 paragraaf 3

BK: blz 90-91 maken opdracht 1, 2 en 3. Klaar?

Doe opdracht 4 met een klasgenoot. Haal de spelregels bij je docent. 

KGT Opdracht 1 t/m 3 maken

Hebben we alle doelen behaald?

Ik begrijp het principe van taalverandering.

Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect met elkaar te maken hebben.

Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.

Je vergroot je kennis over straattaal en dialect.