4.4 arbeiders strijden voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

4.4 arbeiders strijden voor hun rechten 

Deze les 

• Herhaling §4.3
• Aantekeningen §4.4 
• Video
• Aan het werk 

Herhaling §4.3

1. Wat is het parlement?
2. Wat wilden liberalen?
3. Wie was Thorbecke?
4. Hoe werd de macht van Willem II beperkt?
5. Was Nederland na 1848 helemaal democratisch? Leg je antwoord uit.

Leerdoelen §4.4

• Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen wat het socialisme inhoudt en waarom er twee groepen socialisten waren.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een sociale wet is.

De industriële revolutie in NL

Tweede helft 19e eeuw: industrialisatie komt op gang:

• stoommachine
  
• ontstaan fabrieken (vooral textiel en voedingsmiddelen)
  
• Groei steden 
  
• 1890 --> zware industrie komt opgang 
  
• Grote havens --> import grondstoffen
  
• Aanleg kanalen + spoorwegen
• In Zuid-Limburg: steenkoolmijnen --> niet meer importeren = goedkoper

• Situatie arbeiders zelfde als in ENG
  
• Arme mensen afhankelijk van liefdadigheid kerk en rijke burgers
  
• Klassenmaatschappij

Socialisme

• 19e eeuw: alleen rijke mannen kiesrecht in NL --> stemmen op de liberalen --> deden niks voor arbeiders.
  

• Rond 1850 ontstaan socialisme = beweging die opkomt voor de arbeiders
  

Socialisme

Grondlegger: Karl Marx

• Niet ok dat kapitaal in handen is van 1 klasse
  
• Klassenstrijd --> arbeiders via revolutie aan de macht.
  
• privébezit afgeschaft + kapitaal is van iedereen. 
  

• Niet alle socialisten vonden revolutie nodig.
  --> gematigde groep: sociaaldemocraten.

Wat wilden zij?

• situatie verbeteren via vreedzame weg + niet afschaffen privébezit: 
  
• 1. vakbonden oprichten --> onderhandelen + demonstreren
  
• 2. Wetten aanpassen 
  

Sociale kwestie 

=  probleem armoede en slechte woon- en werkomstandigheden arbeiders.

Liberalen bezorgd:
Angst voor opstand arbeiders... dus verbeteringen doorvoeren... 

Langzaam verbeteringen:

• 1872: einde verbod op vakbonden
  
• 1874: Kinderwetje van Houten --> beperken kinderarbeid =  eerste sociale wet 
  
• Rond 1900 eisen aan woningen + leerplicht 
  
• Aanleg rioleringen + waterleidingen + betere medische zorg voor arme mensen

• Oprichting politieke partij in 1894:
          SDAP (Sociaaldemocratische Arbeiderspartij)

Wat wilden zij? 

• Kortere werkdagen + hogere lonen
  
• Kiesrecht voor arbeiders 
  

Politieke partij = Een vereniging van mensen met dezelfde politieke opvattingen, die zoveel mogelijk stemmen wil krijgen om invloed op het bestuur uit te oefenen

“Is het niet om te gieren [van het lachen].
Die bende wil hetzelfde kiesrecht als ik.”

Kiesrecht

1917 alle mannen 

1919 alle vrouwen --> algemeen kiesrecht

Huiswerk 

§4.4 opdr 1 t/m 13 in Memo online