4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Planning

• Wat moet je leren voor de toets
• Herhaling 
  
• Uitleg 
  
• Opdracht rondom bronnen 
  
• Afsluiten 
  

Herhalen

Beantwoord voor jezelf, in stilte, de volgende vragen over 4.3:

1. Wat wilde de liberalen?
2. Wat veranderde er in de grondwet van 1848? 

Wat moet je leren voor de toets

Hoofdstuk 4

Par 1 t/m 4

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen wat het socialisme inhoudt en waarom er twee groepen socialisten waren.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een sociale wet is.
  

De industriële revolutie in Nederland

• rond 1850 kwam de industrialisatie in Nederland op gang. 
  
• bedrijven gingen over op stoommachines. 
  
• ontstaan fabrieken: eerst vooral textiel en voedingsmiddelen. 
• Steden begonnen te groeien. 
  
• Rond 1890 zware industrie op gang: machinebouw en scheepsbouw.
  
• Havens als Rotterdam zorgde ervoor dat overal grondstoffen vandaan gehaald werden. Kanalen en spoorwegnet: zo export makkelijker 
  
• Eind 19e eeuw: steenkoolmijnen in Zuid-Limburg open. goedkoper dan importeren
  

• Situatie in de fabrieken hetzelfde: lage lonen, lange werkdagen. 
  
• Arme en zieken afhankelijk van liefdadigheid. Er waren nog geen uitkeringen
  

Socialisme 

• 19e eeuw: alleen rijke mannen kiesrecht, stemde meestal op de liberalen 
  
• Liberalen vonden het niet nodig dat de overheid ingreep in de fabrieken
  
• Sommige mensen vonden dit niet oké: rond 1850 ontstaat het socialisme --> beweging die opkwam voor de arbeiders 
  
• Karl Marx was de grondlegger van dit socialisme --> klassenstrijd tussen arm en rijk, via revolutie zouden de arbeiders de macht grijpen en zou er een klasseloze samenleving komen, zonder privé bezit. 
  
• Niet elke socialist wild een klassenstrijd en revolutie, zij waren meer gematigd: sociaaldemocraten: niet tegen privé bezit, maar wel voor betere leef- en werkomstandigheden. 
  
• Situatie verbeteren via vakbonden en wetten (ze wilde het kiesrecht uitbreiden) 
  

De eerste sociale wetten

• Sociale kwestie: het idee dat er iets moest gebeuren met de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders
  
• Liberalen waren bang voor arbeidersopstanden en gingen kleine verbeteringen doorvoeren 
  
• 1872: einde verbod op vakbonden
  
• 1874: 'Kinderwetje van Van Houten' --> beperking kinderarbeid = eerste sociale wet 
  
• Rond 1900 eisen aan woningen, kwam de leerplicht er, aanleg riolering en waterleidingen
  

• Sociaaldemocraten richten politieke partij op in 1894: SDAP, Sociaaldemocratische Arbeiderspartij  --> via wetten kortere werktijden en hogere lonen 
  
• Vanaf 1917 alle mannen kiesrecht, in 1919 voor vrouwen --> dan spreken we van algemeen kiesrecht
  

Opdracht bronnen

In tweetallen

Beantwoord de vragen op het blad

Na 15 minuten bespreken 

We roepen en lopen niet door de klas

vragen? steek je vinger op 

Eerder klaar? 

Ga de volgende opdrachten uit je boek maken, dit wordt ook huiswerk: 4.4 --> 1 t/m 13 

Waar hebben we het over gehad?