Paragraaf 5.1 - Prikkels en signalen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

5.1 Prikkels en signalen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt uitleggen dat gedrag door inwendige en uitwendige prikkels ontstaat
• Je kunt uitleggen welke prikkels altijd dezelfde reactie geven en hoe dit bijdraagt aan verzorggedrag

5.1 Prikkels en signalen

Hoe ontstaat gedrag?

• Gedrag > alles wat mensen of dieren doen
  - alle reacties die ze vertonen
  - reageren op prikkels (verandering in omgeving of lichaam)
• Inwendige prikkel > honger, dorst, pijn, angst en slaperigheid
• Uitwendige prikkel > prikkel van buiten het lichaam (licht, geluid, geur, smaak, tast, warmte en koude

5.1 Prikkels en signalen

Mensen en dieren reageren niet altijd op prikkels

• Sterkte van de prikkel is lager dan de drempelwaarde
  - drempelwaarde > minimale sterkte die nodig is om een impuls naar de hersenen te sturen
  - bijv. een zacht geluid, soms hoor je het niet

• De motivatie oftewel de wil om te reageren is klein
  - motivatie > de wil om op een prikkel te reageren
  - bijv. niet eten wanneer je geen honger hebt

5.1 Prikkels en signalen

Welke prikkels geven altijd een reactie?

• Signaal > het uitzenden van een prikkel
• Respons > reactie op een signaal
  - op sommige signalen komt altijd hetzelfde respons
  - bijv. de rode buik bij stekelbaarsjes > dreiggedrag (wegjagen)
• Een uitwendige prikkel die steeds dezelfde reactie oproept > sleutelprikkel
  - jonge vogels in een nest sperren hun bekjes open > rode binnenkant (signaal) is een sleutelprikkel voor de ouders om te voeren (respons)
  - schaduw van ouders (signaal) op nest is voor jonge vogels de sleutelprikkel om spergedrag (openen bekjes) te vertonen (respons)

5.1 Prikkels en signalen

• Supranormale prikkel > een sleutelprikkel waarop een extra sterke respons volgt 
  - bijv. grote ogen en rond gezicht bij baby's en andere jonge dieren
  - dit roept verzorggedrag op > gedrag dat mensen en dieren vertonen om hun jongen te verzorgen

5.1 Prikkels en signalen

• Wat? Maken 5.1 – Opdracht 1 t/m 14
• Hoe? Blz. 94 t/m 100
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 1 t/m 14 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)

5.1 Prikkels en signalen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt voorbeelden geven van hoe dieren en mensen met lichaamstaal communiceren
• Je kunt toepassingen van signalen in reclame, cartoons en kledingstijl herkennen

5.1 Prikkels en signalen

Hoe communiceren dieren met elkaar?

• Communicatie > elkaar iets duidelijk maken door het uitwisselen van signalen
  - verbaal gedrag > communiceren door te praten
  - non-verbaal gedrag/lichaamstaal > communiceren zonder woorden, je lichaamstaal gebruiken

• Communiceren bij dieren:
  - geluiden > bijv. geluid maken om te waarschuwen of te lokken (verbaal)
  - lichaamshouding > bijv. staart omhoog of omlaag bij honden (non-verbaal)
  - kleuren > bijv. rode kont bij bavianen betekent dat vrouwtje vruchtbaar is (non-verbaal)

5.1 Prikkels en signalen

Welke signalen gebruiken mensen?

• Verbaal en non-verbaal gedrag
• Signalen afgeven door bijv. kleuren van sportclubs te dragen of motorbendes
• Supranormale pikkels; bijv. knuffels en poppen met grote ogen en ronde gezichten
  - reclamemakers maken veel gebruik van supranormale prikkels
  - cartoons en strips
  

5.1 Prikkels en signalen

• Wat? Maken 5.1 – Opdracht 15 t/m 26
• Hoe? Blz. 100 t/m 106
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 15 t/m 26 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)