Laatste les: herhaling werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1,3

Werkwoordspelling: 2 havo

Persoonsvorm en onderwerp

• De persoonsvorm (het werkwoord) geeft aan wat iemand doet
• Het onderwerp geeft aan wie (of wat) dat doet

• De persoonsvorm en het onderwerp horen bij elkaar #love

Persoonsvorm vinden

Er zijn drie manieren om de persoonsvorm te vinden:

1. Tijdproef: verander de zin van tegenwoordige tijd naar verleden tijd (of andersom)
2. Getalproef: verander het onderwerp van enkelvoud naar meervoud (of andersom)
3. Vraagzin: Maak de zin vragend

Onderwerp vinden

• Zoek de persoonsvorm
• Zet wie of wat voor de persoonsvorm. Het antwoord op die vraag is het onderwerp!

• Tessa eet een appel
• Wie eet?

• De bal rolde richting de klasgenoten
• Wat rolde?

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Stappen: persoonsvorm tegenwoordige tijd

Stap enkelvoud:

• Als eerste bedenk je de ik-vorm

• Zet bij jij en hij/zij/het een -t achter de ik-vorm

Stap meervoud:

• Wij/jullie/zij krijgen het hele werkwoord (infinitief)

Op een rijtje: persoonsvorm tegenwoordige tijd

Uitzondering!

Komt je/jij achter de persoonsvorm? Dan geen -t

Tip: vervang het werkwoord door 'lopen'!

• Wat vind/vindt je van deze muziek?
• Wat vind/vindt je broer van deze muziek?

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Sterke werkwoorden

Klank verandert in de verleden tijd (VT)

• Bieden > ik bood > wij boden
• Nemen > ik nam > wij namen
• Laten > ik liet > wij lieten

Zwakke werkwoorden & 't x-kofschip

Klank verandert NIET in de verleden tijd (VT)

Stam = hele werkwoord min -en

't x-kofschip

Je gebruikt 't x-kofschip ALLEEN bij de persoonsvorm verleden tijd en het voltooid deelwoord van zwakke werkwoorden

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Voltooid deelwoord (VD)

• Begint vaak met be-, ge-, ver- of ont-
• Sterke werkwoorden eindigen op -en

• Zwakke werkwoorden eindigen op -d of -t. Twijfel je tussen -d of -t, gebruik dan weer 't x-kofschip

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Onvoltooid deelwoord (OD)

• Hele werkwoord plus -d
  

Kwijlend nam ik een hap van mijn Big Mac.

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

BN

INF

GW

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord (BN)

• Voltooid deelwoorden kunnen als bijvoeglijk naamwoord (BN) vóór een zelfstandig naamwoord staan

• Regel 1: schrijf zo kort mogelijk
  
• Regel 2: schrijf een –e achter het voltooid deelwoord
  
• Uitzondering 1: Let op problemen met de uitspraak
  

• Uitzondering 2: Eindigt het VD op -en (sterke werkwoorden)? Dan ook BN met -en
  

REGELS

• Regel 1: schrijf zo kort mogelijk
  
• Regel 2: schrijf een –e achter het voltooid deelwoord

De verbrede weg (VD=verbreed)

De gehate tiran (VD=gehaat)

UITZONDERINGEN

• Uitzondering 1: Problemen met de uitspraak
• Uitzondering 2: Eindigt het VD op -en? BN ook met -en!
  

De geredde kat (VD=gered)

De gewonnen wedstrijd (VD=gewonnen)

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Infinitief (INF)

• Is het hele werkwoord

• Verandert niet bij veranderen van tijd (het is geen pv!)

• Ik heb zin om een Big Mac te nemen

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Infinitief (hele werkwoord)

Gebiedende wijs

Afkortingen

PV TT

PV VT

VD

OD

VD BN

INF

GW

Gebiedende wijs (GW)

• Hetzelfde als de ik-vorm of meervoud:

• Geef me een Big Mac!
• Nu opletten!

• Heeft geen onderwerp

Alle werkwoordsvormen op een rij

Ik neem een Big Mac                                                 PV TT

Ik nam een Big Mac                                                    PV VT

Ik heb een Big Mac genomen                               VD

Kwijlend nam ik een hap van mijn Big Mac        OD

Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac                    BN

Ik heb zin om een Big Mac te nemen                    INF

Geef me eens een Big Mac!                                      GW

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

• Zinnen kunnen een of meer persoonsvormen hebben

• Een zin met één persoonsvorm = enkelvoudige zin
• Een zin met meer persoonsvormen = samengestelde zin

• Samengestelde zinnen bestaan uit verschillende zinnen die meestal verbonden zijn door voegwoorden

Voegwoorden bij samengestelde zinnen

Voegwoorden zijn woorden die zinnen met elkaar verbinden:

• en, maar, want, of
• dat, doordat, omdat, zodat, aangezien, daarom, hoewel, tenzij, terwijl, etc.

Aan het werk

• Oefen samengestelde zinnen (printje)

• Oefen werkwoordspelling