Vitamines

Vitamines
1 / 39
suivant
Slide 1: Diapositive
VoedingHBOStudiejaar 1

Cette leçon contient 39 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 60 min

Éléments de cette leçon

Vitamines

Slide 1 - Diapositive

Leerdoelen
De student legt verbanden tussen voeding, gezondheid en ziekten:
  • De student kent de micronutriënten en de werking ervan op de gezondheid.
  • De student kan het begrip ADH uitleggen.

Slide 2 - Diapositive

Slide 3 - Vidéo

Vitamines
  • organische stoffen die in zeer kleine hoeveelheden  nodig zijn om ons lichaam te laten functioneren;
  • leveren geen energie;
  • zijn essentieel (uitzondering vit D en K: vit D wordt gemaakt in de huid onder invloed van zonlicht, wordt in de nieren actief gemaakt. Vit K wordt in de darmen gemaakt).
  • hypovitaminose: ziekteverschijnselen door verborgen tekort aan bepaalde vitamine
  •  hypervitaminose: ziekteverschijnselen door overschot aan bepaalde vitamine

Slide 4 - Diapositive

In vet oplosbare vitamines
  • vitamines A D E K zijn alleen oplosbaar in vet;
  •  in dierlijke en plantaardige vetrijke producten;
  • zijn stabiel: tijdens opslag en bereiding gaat weinig verloren;
  • tijdens vertering met vetten in bloed opgenomen;
  • teveel wordt opgeslagen in lever en vetweefsel (voorraad vit A + E is 1-1,5 jaar, vit D + K paar maanden);
  • te hoge opname ADEK-vitamines leidt gemakkelijk tot toxische verschijnselen.

Slide 5 - Diapositive

Functie vitamines (in vet oplosbaar)
Vitamines zijn regelstoffen:
  • vit A: groei, vorming botweefsel, vorming epitheelweefsel, vorming rodopsine (zicht in schemering);
  • vit D: botstofwisseling, immuunsysteem, spierkracht (vit D wordt ook in de huid gemaakt onder invloed van zonlicht0;
  • vit E: antioxidant: beschermt onverzadigde vetzuren in celmembranen tegen oxidatie;
  • vit K: nodig voor bloedstolling en aanmaak botten.

Slide 6 - Diapositive

In water oplosbare vitamines
  • vitamine B en C
  • gaan gemakkelijk verloren tijdens opslag en bereiding (licht, zuurstof en teveel water maken vitamine onwerkzaam);
  • vit C, B1 en foliumzuur zijn slecht bestand tegen verhitting;
  • overschot wordt via nieren (urine) uitgescheiden;
  • kans op intoxicatie is klein, komt wel steeds meer voor door veelvuldig gebruik supplementen.

Slide 7 - Diapositive

Functie vitamines (in water oplosbaar)
vit B-complex: 
  • meerdere vitamines die allen als co-enzym een rol spelen bij stofwisseling van E,V en Kh;
  • zonder vit B zijn bepaalde chemische reacties onmogelijk, gevolg: verstoorde energiehuishouding, verstoorde eiwitbalans, neurologische stoornissen;
  • vit B11 = foliumzuur: supplement geadviseerd aan vrouwen die zwanger willen worden/zijn i.v.m. voorkomen neuraalbuisdefecten bij foetus;
  • vit B12: belangrijk voor vorming rode bloedcellen, supplement geadviseerd aan vegetariërs/veganisten.
vit C:
  • veel functies: ijzerstofwisseling, wondgenezing, stimuleert werking witte bloedcellen.

Slide 8 - Diapositive

Slide 9 - Diapositive

Antioxidanten
Gaan beschadiging in het lichaam die ontstaan door oxidatie tegen:
  • bescherming tegen hart/vaatziekten;
  • bescherming tegen  vormen van kanker;
  • bescherming tegen verouderingsprocessen; 
  • geldt voor provitamine A (bèta-caroteen), vitamine C en E, aanbevolen hoeveelheid voor antioxidant werking is nog onbekend.

Slide 10 - Diapositive

Onder welke naam is vitamine B11 ook bekend?
A
ascorbinezuur
B
retinol
C
riboflavine
D
foliumzuur

Slide 11 - Quiz

Welke vitamines worden opgeslagen in vetweefsel?
A
vitamine A en C
B
vitamine A en K
C
Vitamine B en C
D
vitamine C en K

Slide 12 - Quiz

In welke voedingsmiddelen vind je veel vitamine A?
A
melk, lever en koolsoorten
B
melk, lever en vette vis
C
melk, lever en aardappelen
D
melk, lever en groente

Slide 13 - Quiz

Welke vitamines werken als antioxidant?
A
vitamines E en C
B
vitamines B6 en B12
C
provitamine A en vitamine B1
D
Vitamine E en B6

Slide 14 - Quiz

Noem 4 aanbevelingen voor het behoud van vitamines in groente en fruit.

Slide 15 - Question ouverte

Deficiënties
  • tekorten aan vitamines leiden tot afwijkingen;
  • ouderen, kinderen en zwangere vrouwen zijn meest kwetsbaar;
oorzaken: 
  • onvoldoende opname via voeding: slechte eetlust, ziekte en verslaving, slecht voedingspatroon;
  • verminderde resorptie: stoornissen in vertering (bijv ziekte van Crohn, coeliaki);
  • verlaging van de werking door een antagonist: medicijnen, roken (vit C), alcohol (vit B1), lachgas (vit B12).
  • abnormaal verlies van vitamines: dialyse nierpatiënten, gebruik diuretica, chronische diarree.

Slide 16 - Diapositive

Deficiëntieziektes
  • deficiëntieziekte: komt alleen voor bij ernstig tekort (vit B1: beriberi, vit C scheurbuik, vit D rachitis);
  • deficiëntieziekten komen in westerse wereld vrijwel niet meer voor: tekorten worden met supplementen aangevuld. Ook bij onderliggende ziektes/aandoeningen.

Slide 17 - Diapositive

beri beri

Slide 18 - Diapositive

scheurbuik

Slide 19 - Diapositive

Slide 20 - Lien

Rachitis (Engelse ziekte)

Slide 21 - Diapositive

Deficiënties
  • vitaminetekorten komen vaker voor bij mensen met slecht voedingspatroon/ondervoeding;
  • kleine tekorten leiden tot vage klachten: (vermoeidheid, slechte concentratie, vaak verkouden);
  • gezond eten en gezonde leefstijl voorkomt slechte voedingstoestand.

Slide 22 - Diapositive

Deficiënties:
  • vit C: bij mensen die weinig/geen groente, fruit en aardappels eten, bij slechte opslag/bereiding; 
  • vit B1: vaak bij alcoholverslaving door combi slechte voeding en verhoogde behoeft B1 door alcoholgebruik. Ook bij gebruik van teveel suikers en te weinig volkorenproducten (zie afbeelding volgende dia);
  • vit B12: bij mensen die vegetarisch/veganistisch eten

Slide 23 - Diapositive

Slide 24 - Diapositive

Welke deficiëntieziekte hoort bij een tekort aan vitamine D?
A
scheurbuik
B
beri beri
C
rachitis
D
kwashiorkor

Slide 25 - Quiz

Welke doelgroep wordt geadviseerd om extra vitamine B12 in te nemen?
A
alcoholverslaafden
B
veganisten
C
70+-ers
D
vrouwen die zwanger willen worden of zwanger zijn

Slide 26 - Quiz

Op welk vitaminetekort loop je vooral risico als je erg weinig volkorenproducten eet?
A
vitamine B1
B
vitamine B5
C
vitamine B6
D
vitamine B1

Slide 27 - Quiz

Waarom is het belangrijk om aardappelen donker te bewaren en in weinig water te koken?

Slide 28 - Question ouverte

Toxiciteit
Teveel aan vitamine kan tot problemen leiden: te hoge concentratie leidt tot vergiftigingsverschijnselen: 
  • misselijk, hoofdpijn, braken, diarree, algemene malaise;
  • kans op toxische verschijnselen is groter bij in ver oplosbare vitamines;
  • toxische grens wordt vrijwel nooit bereikt bij normaal voedingspatroon, wel door gebruik van supplementen (ook risico bij verrijkte producten).

Slide 29 - Diapositive

Verrijkte voeding
Voedingsindustrie mag vitaminen toevoegen via bepalingen in Warenwet: 
  • verrijken: product bevat meer dan het origineel, max. 100% van de ADH voor volwassenen;
  • restauratie: alleen dat wat bij productie verloren gaat, wordt weer toegevoegd;
  • substitutie: vervangen van een vitamine, hoeveelheid is gelijk aan origineel;
  • dranken, zuivelproducten, snoep, koeken, repen, etc.
  • vaak worden minder gezonde producten verrijkt;
  • dosering en keuze is lastig voor consument.

Slide 30 - Diapositive

Supplementen
  • 43% van de volwassenen gebruikt een supplement (vitaminen, mineralen, spoorelementen, knoflookpreparaten, lecithine).
  • Energy shots: supplement dat bij jongeren populair is: soms extreem hoge doses vit B6 en B12.
  • gebruik supplement vaak eigen initiatief, soms op voorschrift/advies. 

Slide 31 - Diapositive

Slide 32 - Diapositive

Gebruik supplementen
  • sluit aan bij gezondheidstrend;
  •  angst voor ziekten;
  • geloof dat supplement prestatie verhogend is (sporters);
  • nut preparaten vaak niet wetenschappelijk bewezen;
  • bij gezond voedingspatroon is supplement vrijwel nooit nodig, bij ongezond voedingspatroon is supplement niet genoeg.
  • supplement is zinvol als tijdelijke aanvulling, bij voorkeur onder begeleiding van diëtist en bij bepaalde ziekten/aandoeningen (aandoeningen maag/darmkanaal, verslaving, gebruik medicatie, e.d.).
  • risico op: intoxicatie, maskering slecht voedingspatroon, uitstel bezoek arts, slechte interactie met geneesmiddelen.

Slide 33 - Diapositive

Vitamine D
  • vorming in de huid wordt minder als men ouder wordt;
  • maar ook donkere huid en gebruik van crèmes met UV-filter gaan vorming tegen;
  • inde zomer is productie veel hoger dan in de winter;
  • in voeding komt vit D van nature voor in melk(producten), roomboter, lever, vis en eieren;
  • risicogroepen tekort: jonge kinderen, 70+,  donkere mensen;
  • verder suppletieadvies voor zwangeren en vrouwen 50+.

Slide 34 - Diapositive

Slide 35 - Diapositive

Welk risico loop je als je een klein kind vaak verrijkte voedingsmiddelen geeft?

Slide 36 - Question ouverte

Welke vitamine bevordert de opname van calcium in het bloed?
A
vitamine B6
B
vitamine C
C
vitamine B12
D
vitamine D

Slide 37 - Quiz

Noem 3 mogelijke nadelige gevolgen van het gebruik van voedingssupplementen.

Slide 38 - Question ouverte

Aanbevolen literatuur
  • Catsberg, C., & Kempen-van Dommelen, G. (2018). Levensmiddelenleer. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff.
  • Hartman, E., & redactie. (2016). Mens & voeding. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. (hfd 11)
  • Stegeman, N. (2021). Voeding bij gezondheid en ziekte. Groningen/Utrecht: Noordhoff uitgevers bv. (hfd 9)


Slide 39 - Diapositive