Formuleren VWO-6

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Je kunt kiezen uit de volgende fouten:
Dubbelop: tautologie     pleonasme     contaminatie   dubbele ontkenning   onnodige herhaling
verwijsfout
incongruentie
verkeerd woordplaats
dat/als-constructie
tangconstructie
foutieve samentrekking
foutieve beknopte bijzin
symmetriefout
misleidende tweeling/ malapropisme
inversie
losstaand zinsgedeelte

Ongelijkheid

Bij een aantal formuleerfouten is er sprake van ongelijkheid:

- Verwijsfout

- incongruentie

- foutieve beknopte bijzin

- foutieve samentrekking

- symmetrie

Verwijsfouten

• dat/wat
• het/zij
• zij/ hem
• die/dat
• deze/die
• hen/hun
• waaraan / aan wie

Goede voorbeelden

• De hond die daar loopt…
• Het huis dat daar staat…
• De man op wie ik verliefd ben…
• Het huis waarop ik geboden heb…
• De familie heeft veel van haar bezittingen verkocht
  
• Alles wat ik beweerde over het mooiste wat ik heb meegemaakt is waar wat een ander ook zegt over mij.

Ik ben bij met een vriendin waaraan ik alles kan vertellen.

1. goed
2. fout

Dat is het spannendste wat ik ooit heb gedaan

1. goed
2. fout

• Bij de-woorden gebruik je die
• Bij het-woorden gebruik je dat
  
• Het verschil tussen mannelijk [hij, zijn] en vrouwelijk [zij, haar] moet uit de zin blijken.
  
• Wat gebruik je wanneer:
  [a] het terugverwijst naar iets/ niets/ alles
  [b] na een overtreffende trap [het mooiste wat] en
  [c] als het verwijst naar de gehele voorgaande zin.
• Bij personen gebruik je [met wie. aan wie, voor wie]
• Bij zaken [de rest] gebruik je [waarmee, waaraan, waarvoor]

Wat schrijf je op de puntjes? Heeft de leraar ---- niet uitgelegd hoe.... de toets het beste kunnen leren?

1. hen,hun
2. hun,hun
3. hun,zij
4. hen,zij

Verschil hen hun

• Hun gebruik je als bezittelijk voornaamwoord [hun huis] en als meewerkend voorwerp [ik geef het hun].
• Na een voorzetsel gebruik je hen [ik ga met hen naar school] en als lijdend voorwerp [ik versla hen].
• Hun gebruik je nooit als onderwerp, dan gebruik je ze/zij. Hun doen of hun gaan is dus fout!
  

Het resultaat van de enquêtes over online-lessen zullen worden gepubliceerd in de nieuwsbrief

1. goed
2. fout

Incongruentie

• Getal van persoonsvorm en onderwerp komt niet overeen
• Het onderwerp staat bijvoorbeeld in het enkelvoud en de persoonsvorm in het meervoud.
• Komt vaak voor bij woorden die voor je gevoel meervoud zijn: aantal, jeugd, kudde, politie

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
De docent had goed nagekeken en volkomen gelijk dat het antwoord fout was.

Foutieve samentrekking

Samentrekken, woorden die in het vervolg van de zin herhaald worden,  mag maar moet aan drie voorwaarden voldoen:

1. betekenis, 2. vorm/getal en 3. gram. functie moeten gelijk zijn.

foute voorbeelden:

1. De herderinnetjes hielden een kudde en van ieder schaap.

2. Er wordt een squascentrum aangelegd en zeven tennisbanen

3. De Tweede kamer heeft de wet aangenomen en geldt nu.

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Ingesneeuwd in de berghut, redde een helikopter de bergwandelaars.

Foutieve beknopte bijzin

In een beknopte bijzin, is onderwerp en persoonsvorm weggelaten. Dit is goed wanneer dit weggelaten onderwerp gelijk is aan het onderwerp in de hoofdzin. drie soorten:

- met een voltooid deelwoord: Bij het theater aangekomen...

- met een onvoltooid deelwoord: Fietsend op de Veluwe...

- met te + hele werkwoord: Na drie overlegd te hebben...

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Vroeger zag men veel blauw op straat, maar tegenwoordig zie je steeds meer boa's.

Symmetrie

• Symmetrie is een duur woord voor gelijkheid

• Er zijn verschillende vormen van symmetriefouten, maar je hoeft er slechts twee te beheersen:
• Men/men of je/je
• Voltooide tijd en onvoltooide tijd : Ik kocht  een cadeau voor je maar heb het nog niet ingepakt. Moet zijn ik heb gekocht en ik heb het nog niet ingepakt of kocht en pakte in.
  
  

Luid zingend werden de cadeautjes bezorgd.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking
4. geen symmetrie

Slechts een kleine minderheid van de studenten waren tevreden over de online-lessen.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking
4. geen symmetrie

Na getankt te hebben, reed de bus weer verder.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking
4. geen symmetrie

Zinsopbouw

Ook in de zinsopbouw worden fouten gemaakt. In vwo-6 moet je de volgende kennen:

• dat/als constructie
• Tangconstructie
  
• losstaand zinsgedeelte
• foutieve inversie
• Verkeerde woordplaats
  

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Ben je ervan op de hoogte dat wanneer je meedoet met het schoolkoor, je een extra cijfer krijgt?

Dat/als constructie

• Onder deze stijlfout vallen ook: omdat/ als, omdat/wanneer, dat/wanneer.
• Deze fout is gemakkelijk te herkennen, want de woorden staan letterlijk naast elkaar in de zin.
• Probeer zo’n zin maar eens hardop voor te lezen: je hapert tussen [dat] en [als].
• De oplossing is eenvoudig: je pakt het zinsgedeelte het [als] op en plakt het achteraan de zin.

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Ik ben door het vervelende kleine witte hondje van de buren die een heel grote tuin hebben gebeten.

Tangcontstructie

• De afstand tussen woorden die bij elkaar horen wordt erg groot.  
• Bijvoorbeeld tussen een lidwoord en een zelfstandig naamwoord, een hulpwerkwoord en zelfstandig werkwoord, tussen delen van scheidbaar samengesteld werkwoord.  Vindt…….plaats.
• De veertien uit het buitenland afkomstige gevangen... beter: de vertien gevangen die uit het buitenladn kwamen
  

Alle leerlingen haalden niet een voldoende, sommigen hadden een zes

1. goed
2. fout

Verkeerde woordplaats

• Een woord (of woordgroep) staat op de verkeerde plaats, waardoor de zin minder goed leesbaar wordt.

• Als een woord(groep) op de verkeerde plaats staat, kan een zin ook een dubbele betekenis krijgen.

      Voorbeeld:
    Iedereen is niet zo slim als jij = niet iedereen is zo slim als jij

Het blijft een vraag hoelang we nog in lockdown zitten. Omdat we niet weten wanneer de besmettingen dalen.

1. goed
2. fout

Losstaand zinsgedeelte

• Als een zin lang wordt, ben je geneigd maar een punt te zetten.
• Dat kan niet altijd: elke zin heeft een hoofdzin nodig. Een zin waarin onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan.
• Dat is een zin waar onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan.

Gisteren liep ik over straat naar mijn werk en fiets ik vandaag daar naar toe.

1. goed
2. fout

Foutieve inversie

• Inversie betekent omdraaiing. In het tweede gedeelte van de zin zijn onderwerp en persoonsvorm verwisseld
• De oplossing is simpel:
  zet het onderwerp weer voor de persoonsvorm of plaats een zinsdeel voor de persoonsvorm
• Mijn huiswerk heb ik al gemaakt en ga ik nu voetballen: ik ga nu of nu ga ik.

Dubbelop

Naast ongelijkheid en fouten in zinsopbouw is er ook een aantal fouten waarbij er sprake is van dubbelop:

- pleonasme

- tautologie

- contaminatie / malapropisme

- dubbele ontkenning

- onjuiste herhaling

Welke fout, waar en verbeter: Ik lees graag boeken over de samenleving zoals bijvoorbeeld 'Alle mensen deugen' van Rutger Bregman.

Tautologie

- Twee woorden die hetzelfde betekenen.

- de woorden behoren tot dezelfde woordsoort.

- Oplossing: Eén van de twee weglaten.

Welke formuleerfout, waar zit de fout en verbeter de zijn: De kerstman deelde gratis cadeautjes uit.

Pleonasme

- Lijkt veel op tautologie, ook nu zeg je iets dubbelop

- Verschil je kunt niet een van de twee weglaten, maar slechts 1.

- Je herhaalt/benadrukt een kenmerk : Witte sneeuw

- Twee woorden van verschillende woordsoort

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
De Arena behoort tot één van de mooiste stadions van Nederland

Contaminatie

- Ook nu weer sprake van dubbelop.

- twee uitdrukkingen / woorden die samengevoegd worden.

   waardoor onjuiste uitdrukking bestaat

- lastig te herkennen omdat je moet weten om welke  

   uitdrukkingen het gaat.

Welke fout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Ajax wordt kampioen tenzij ze de laatste wedstrijd winnen.

Malapropisme /tweelingfout

Woorden die op elkaar lijken worden door elkaar gehaald.

• als / dan ( na vergrotende trap gebruik je dan, groter dan ik)
• mits / tenzij ( mits = op voorwaarde dat, tenzij = behalve als)
• Omdat / doordat ( omdat = reden/ menselijke beslissing. doordat = oorzaak, waar je geen invloed op hebt.)
• blijkbaar/schijnbaar  (Blijkbaar = zoals het is, schijnbaar, zoals het lijkt, niet echt)
• Regelmatig / geregeld. (regelmatig = met vaste tussenpozen, geregeld = vaak)
• Te danken / te wijten  (te danken = bij iets positiefs, te wijten = bij iets negatiefs.

Welke formuleerfout? waar zit de fout en vebeter de zin: Hij probeert te voorkomen dat er geen fouten gemaakt worden.

Dubbele ontkenning

- Hierbij maak je vaak gebruik van het woord [niet/geen] in combinatie  met een ‘negatief’ werkwoord [ontkennen/voorkomen].
- wiskunde:  min en min wordt plus.
- Daarmee heb je de omgekeerde betekenis van wat je wilt zeggen.
- Haal er 1 ontkenning uit.

Welke formuleerfout, waar zit de fout en verbeter de zin:
Op zo’n partij zou je ook niet op moeten stemmen.

Onjuiste herhaling

- vaak slordigheidsfout

- vaak in langere zinnen, dan staat een voorzetsel aan het begin van de zin en aan het eind nogmaals.

- Eén van de twee weglaten.

Welke formuleerfout? Het leerwerk had Bas van tevoren goed gepland

1. Pleonasme
2. Tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

Aan dat gepraat over voetbal op zondagavond heb ik een hekel aan.

1. Pleonasme
2. Tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

In iedere vaste standaarduitrusting zit een zakmes verpakt.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

Welke formuleerfout? Je moet echt afstand houden, want dat is immers beter tegen de verspreiding van het virus.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling