Periode 1 - terugblik: industrialisatie, nationalisme en modern imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

h2 les 1

De Eerste Wereldoorlog en de Sovjet-Unie

1

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Terugblik: industrialisatie, nationalisme en modern imperialisme

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Ik kan vertellen over de industriële revolutie:

• oorzaken en gevolgen (korte en lange termijn); 
• belangrijke uitvindingen;
• Waarom Engeland?

Ik kan vertellen over de opkomst van het nationalisme in de 19e eeuw:

• oorzaken opkomst in de 19e eeuw en de gevolgen daarvan
• wat het is en inhoudt op cultureel en politiek-bestuurlijk gebied

Ik kan vertellen over het modern imperialisme:

• Belangrijke oorzaken en gevolgen

h2 les 1

Industriële revolutie - oorzaken

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Allereerst was er voor de industrialisatie al sprake van bevolkingsgroei - door betere landbouwtechnieken en uitbreiding landbouwgrond nam de voedselproductie toe, gevolg; toename bevolking.

Dit had een aantal gevolgen.

Leerdoel: Oorzaken van de industriële revolutie

Agrarische revolutie

De toenemende toepassing van wetenschappelijke kennis na 1750 zou voor de landbouw grote gevolgen hebben. Vruchtwisseling maakte het bijvoorbeeld mogelijk het middeleeuwse drieslagstelsel te vervangen. Ook deden tot dan toe onbekende gewassen zoals de aardappel en maïs hun intrede. De invoering van de keerploeg maakte een betere grondbewerking mogelijk. Men ging zaaizaden selecteren voor de volgende oogst. Alleen de beste zaden werden gebruikt en zorgden zo voor een betere opbrengst. Een betere bemesting en vervanging van ossen door paarden als trekdieren hielpen ook bij het vergroten van de productie. In sommige gebieden werd het landbouwareaal vergroot door massale kap van bossen, het droogleggen van moerassen en het in cultuur brengen van andere woeste gronden.

de zaaimachine - uitgevonden door Jethro Tull in 1701

h2 les 1

Industriële revolutie - oorzaken

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Gevolgen bevolkingsgroei

Toename vraag producten - positief voor handelaren maar Engelse wolindustrie had veel last van de import goedkopere en kwalitatief 'superieure' textielproducten vanuit India.

Innovatie zou de concurrentiepositie van de Engelse textielindustrie kunnen verbeteren.

Dit is ook precies wat er gebeurde. Nieuwe technologie verbeterde de concurrentiepositie van de Engelse textielindustrie.

Die innovatie was mogelijk dankzij de wetenschappelijke revolutie in West-Europa. Kennis werd toegepast, uit noodzakelijkheid.

Leerdoel: Oorzaken van de industriële revolutie

Calico Acts

De snelgroeiende import van in India geproduceerde katoenen stoffen in Engeland leidde tot protesten van de fabrikanten van wollen stoffen, en dat gaf het parlement begin achttiende eeuw aanleiding tot de Calico Acts, die de import van katoenen stoffen verbood. Dat verbod leidde geheel onverwacht tot de productie van katoenen stoffen in Engeland zelf.

h2 les 1

Industriële revolutie - oorzaken

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Tweede gevolg bevolkingsgroei - meer arbeidskrachten

Dankzij de nieuwe uitvindingen konden producten goedkoper worden gemaakt, maar ook op grotere schaal.

Huisnijverheid verdween - Aanvankelijk kwamen deze machines in de huizen van mensen te staan. Later werden de machines aangesloten op een waterrad en nog later op stoommachines. Deze pasten niet meer in huizen. Er kwamen fabrieken.

In die fabrieken waren nog altijd handen nodig bij de productie, zo ontstond de arbeider.

Mechanisatie maakte de Engelse textielindustrie weer concurrerend (mega succesvol zelfs). De industrie wilde groeien, en dat kon mede door de bevolkingsgroei; voldoende arbeiders.

Leerdoel: Oorzaken van de industriële revolutie

h2 les 1

Oorzaken industriële revolutie - Controleren

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Waarom leidden de eerste innovaties in de textielindustrie vooral tot meer huisnijverheid?

• Op kleine schaal wilden arme boeren extra verdienen door thuis textiel te weven. Zij deden dit vanuit huis.

h2 les 1

Industriële revolutie - belangrijke uitvinding

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Aanvankelijk was de Engelse industrie en economie afhankelijk van natuurlijke krachtbronnen (water, wind, dieren)

Nadeel hiervan is dat deze krachten niet altijd voorhanden zijn.

Tegelijkertijd gebruikte de Engelse maatschappij voornamelijk steenkool als brandstof. Maar het uit de grond halen van kolen ging gepaard met problemen met het grondwater. Het constant leegpompen van mijnen was noodzakelijk.

In beide gevallen behoefte aan een oneindige bron van energie.

Ook in dit geval biedt innovatie de oplossing - de stoommachine (doorslaggevende factor in de industrialisatie)

Leerdoel: belangrijke uitvinding

h2 les 1

Industriële revolutie - oorzaken

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

De industrialisatie begon in de textiel en mijnindustrie en breidde zich uit naar elk denkbaar product. Dit zorgde weer voor nieuwe innovaties, zoals in de landbouw.

Door een hogere voedselproductie nam de bevolkingsgroei nog verder toe, wat leidde tot een grote vraag aan producten en voldoende arbeidskrachten

Omdat arbeiders dicht bij de fabrieken gingen wonen, ontstonden er nieuwe steden.

Leerdoel: Oorzaken van de industriële revolutie

h2 les 1

Oorzaken industriële revolutie - stroomschema

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Leerdoel: Oorzaken van de industriële revolutie

Betere landbouwtechnieken 

Vul het schema in en verder aan

h2 les 1

Industrialisatie: Waarom Engeland?

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Leerdoel: Waarom Engeland?

De industriële revolutie is van enorme betekenis. Het is na de landbouwrevolutie de enige ontwikkeling die het leven van de mensen volledig heeft veranderd. 

Maar waarom vond deze als eerste plaats in Engeland? 

h2 les 1

Industrialisatie: Waarom Engeland?

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

De vraag waarom de industrialisatie begon in Engeland is veelvuldig onderzocht. Wat maakte Engeland zo uniek? Waarom werd de stoommachine daar uitgevonden? Waarom toen?

• Waarom niet in China? Eeuwenlang koploper als het ging om innovatie en eeuwenlang de grootste economie.
  
• Waarom niet een ander Europees land? Wetenschappelijke revolutie was een Europese aangelegenheid, niet uniek voor Engeland.
  
• Waarom niet Nederland? Was vergelijkbaar land in 1750. (relatief grote mate van economische en intellectuele vrijheid, handelskapitalisme, wetenschappelijke revolutie)
  
• Het Politieke systeem, de instituties? Waren de politieke omstandigheden in Engeland anders dan elders?

Leerdoel: Waarom Engeland?

Chinese hoogoven, aangedreven door een waterrad. (1330 n.C.)

De behoefte en afhankelijkheid van kolen gaven de doorslag. Het enige echt unieke aan Engeland rond 1770

h2 les 1

Industrialisatie: gevolgen

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Leerdoel: gevolgen industrialisatie

Korte termijn

Lange termijn

Kinderarbeid

Sociale wetten

Sociale kwestie

Milieu vervuiling

Urbanisatie

Modern imperialisme

Arbeidersklasse

Emancipatie

Nationalisme

Hieronder staan een aantal gevolgen van de industrialisatie. Welke hoort waar?

h2 les 1

Nationalisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

In de 19e eeuw kregen mensen steeds meer het gevoel dat ze bij een volk of natie hoorden: een groep met een eigen taal, cultuur en geschiedenis.

Liefde voor het eigen volk noemen we nationalisme.

Oorzaken opkomend nationalisme:

• industrialisatie: reizen over grotere aftand mogelijk
• centralisatie: koningen en regeringen streefden naar meer eenheid en verbondenheid tussen de inwoners. Een gevoel van een gedeelde afkomst (geschiedenis) hielp daarbij.  

Leerdoel: Wat is nationalisme en wat houdt het in op cultureel en politiek-bestuurlijk gebied

h2 les 1

Nationalisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

gevolgen opkomend nationalisme:

• cultureel: mensen kregen meer belangstelling voor de gebruiken en de geschiedenis van hun eigen 'volk'.
• politiek-bestuurlijk: Nationalisten vonden dat elk 'volk' zijn eigen staat moest krijgen. Dat leidde tot opstanden en oorlogen. Bijvoorbeeld op plekken waar meerdere volkeren in één land woonden.
• Een ander gevolg van nationalisme was dat Europese staten de sterkste wilden zijn. Dit leidde tot felle concurrentie en militarisme 

Leerdoel: Wat is nationalisme en wat houdt het in op cultureel en politiek-bestuurlijk gebied

h2 les 1

Controleren

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Bekijk de kaarten: geef een nationalistische verklaring voor het uiteenvallen van het koninkrijk der Nederlanden in 1839.

Leerdoel: Wat is nationalisme en wat houdt het in op cultureel en politiek-bestuurlijk gebied

h2 les 1

Modern imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

oorzaken

• Afzetgebieden
• technologische voorsprong
• aanzien en macht (concurrentie)
• superioriteitsgevoel

Gevolgen

• ongelijkheid
• racisme

Leerdoel: Oorzaken en gevolgen imperialisme

h2 les 1

Modern imperialisme: Oorzaak of gevolg?

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Bekijk de afbeeldingen. Gaat het hier om een oorzaak of een gevolg van modern imperialisme? Leg je antwoord uit.

Leerdoel: Oorzaken en gevolgen imperialisme

h2 les 1

Huiswerk

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Maak een stroomschema met als onderwerp het moderne imperialisme. Begin zoals hieronder aangegeven.

Leerdoel: Oorzaken en gevolgen imperialisme

Industrialisatie