2.3 en 2.4 en 2.5 Delfstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

2.3 Delfstoffen in soorten en maten

Planning

2.3 

2.4 

2.5

1. Je weet dat er, afhankelijk van hoe ze zijn ontstaan, verschillende soorten delfstoffen zijn.

2. Je begrijpt het verschil in ontstaanswijze tussen ertsen en fossiele brandstoffen.

3. Je kunt met behulp van kaarten belangrijke vindplaatsen van delfstoffen aangeven.

Ontstaan fossiele brandstof

350-290 mjg

Delfstoffen

= Stoffen die we uit de grond halen 

* Metalen (ijzer, aluminium, goud)

* Fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie, aardgas)

* diverse grondstoffen (keukenzout, grind, kalksteen)

Je telefoon

indium (beeldscherm) uit China

tantaal (elektronische componenten) uit Afrika

Lithium (batterij) uit Zuid-Amerika

Het ontstaan van ertsen 

Door het magma uit de aardmantel meegenomen richting het aardoppervlak.

Het ontstaan van ertsen 

Vaak blijven ertsen ondergronds, de delfstoffen moeten dan door dagbouw of schachtbouw gewonnen worden.

Winning van delfstoffen in de openlucht is: dagbouw

Winning van delfstoffen ondergronds is: schachtbouw

Ontstaan fossiele brandstoffen

Van veen naar steenkool

Plantenresten komen in het water terecht

Worden bedekt door aarde. 

Door de druk: veen > bruinkool > steenkool

= inkolingsproces 

Gas

Tijdens inkolingsproces worden water en gassen uit veen gedrukt.

Normaliter komt het in de lucht en is het weg.

Door sedimentlaag (zand & zout) op veen (uit Perm) bleven er gasbellen zitten.

Delfstoffen raken op!

• Veel delfstoffen nodig voor allerlei producten > 

       hoog verbruik delfstoffen

• Voorlopig genoeg delfstoffen
• In de toekomst raken de reserves op (de schaarste delfstoffen zijn: antimoon, goud, zink en molybdeen).

Hoe staat het met de voorraad?

§2.4 Delfstoffen in Nederland

§2.5 Delfstoffen in Nederland

2.4 Delfstoffen in Europa

Leerdoelen

1. Je weet welke delfstoffen Europa heeft.

2. Je begrijpt waarom de Europese 'lijst met kritieke grondstoffen' niet hetzelfde als een lijst met wereldwijde schaarse delfstoffen.

3. Je kunt met kaarten over delfstoffen de afhankelijkheid van Europa duidelijk maken.

Steenkool

Het steenkool dat nog in Europa wordt gebruikt komt uit Tsjechië, Polen, Roemenië en Australië.

Steenkoolmijnen in Europa zijn vaak gesloten. Dit komt doordat:

- er minder vraag is naar steenkool.

- steenkool is slecht voor het milieu.

- importeren van buiten Europa goedkoper is.

Delfstoffen in Europa

> In Europa veel delfstoffen, zoals steenkool en ijzererts

> In verleden gezorgd voor economische voorspoed

Hiermee kun je staal maken. Dat gebruiken we in gebouwen, machines en voertuigen.

IJzererts

Grootste ijzerertsvelden in Zweden.

Vind je het in de buurt van steenkool? Dan ontstaat er een welvarend gebied (Ruhrgebied)

Kritieke grondstoffen

Van sommige delfstoffen is voldoende voor de Europese industrie, van andere is er een tekort --> import uit andere landen!!

De Europese Unie stelt om de paar jaar een lijst op van kritieke grondstoffen, omdat ze economisch erg belangrijk zijn

= grondstoffen die economisch belangrijk zijn, maar waarvan de aanvoer niet betrouwbaar is

Kritieke grondstoffen

economisch belangrijk

risicovol

• worden gebruikt in bijna alle industrieën
  
• worden toegepast in moderne technologieën (smartphones / zonnepanelen
• zijn nodig voor energiezuinige toepassingen
  

• landen die grondstoffen leveren zijn verwikkeld in een gewapend conflict
  
• in de landen is sprake van een onbetrouwbare overheid
  
• één of enkele landen bezitten de grondstoffen en kunnen bepalen welke prijs ze willen vragen
  
• landen hebben de grondstoffen zelf nodig, denk aan China die bezig is zelf de economie op te bouwen
  

Kritieke grondstoffen

Herkomst kritieke grondstoffen

Welke grondstoffen zijn 'kritiek'

Oplossen afhankelijkheid

> Recycling

> Hergebruik

> Substitutie

> Verbeteren productontwerp

Leerdoelen

- Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden.

- Je begrijpt waarom Nederland delfstoffen heeft.

- Je kunt met bodemdoorsnedes aangeven waar aardolie en aardgas in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

Steenkool: https://schooltv.nl/video/steenkool-een-fossiele-brandstof/

Welke delfstoffen en hoe ontstaan?

We gaan een aantal filmpjes bekijken over delfstoffen. Je noteert per delfstof:

- hoe het is ontstaan

- wanneer het is ontstaan

- waar het is ontstaan

- waar het voor gebruikt wordt.

Aardgas

Steenkool en aardgas: https://schooltv.nl/video/ontstaan-van-aardgas-van-plant-naar-steenkool-naar-aardgas/#q=aardgas 

Aardolie

https://schooltv.nl/video/ontstaan-van-aardolie-van-plankton-naar-aardolie/#q=aardolie

Zout

https://schooltv.nl/video/ontstaan-van-steenzout-nederland-bestond-uit-alleen-zee/#q=steenzout

https://schooltv.nl/video/boren-naar-steenzout-het-heet-niet-voor-niets-steenzout-keihard/#q=steenzout

https://schooltv.nl/video/keukenzout-van-steenzout-naar-ons-eigen-zout/#q=steenzout

Kalk

https://schooltv.nl/video/kalksteenpoeder-nog-steeds-nuttig-voor-mensen-dieren-en-planten/#q=kalksteen

Zand

https://schooltv.nl/video/zandwinning-van-zand-naar-cement/#q=zandwinning

https://schooltv.nl/video/van-zand-naar-glas-zand-als-delfstof/

Klei

https://schooltv.nl/video/klei-van-klei-naar-baksteen/#q=klei

dagbouw

schachtbouw

Pleistoceen

(periode van 2,6 miljoen jaar tot 10.000 jaar geleden)

Grind & zand afzettingen 

Tekst

Afhankelijkheid van het buitenland

• Nederland importeert delfstoffen die wij niet zelf kunnen delven (o.a. kritieke mineralen en fossiele brandstoffen).