X-chromosomaal overervende eigenschappen in stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

X-chromosomaal overervende eigenschappen in stambomen

Leerdoel

Aan het einde van deze les kun je werken met x-chromosomaal overervende eigenschappen in stambomen.

Wat weet je al over het overerven van eigenschappen via het X-chromosoom?

Wat zijn x-chromosomaal overervende eigenschappen?

X-chromosomaal overervende eigenschappen zijn eigenschappen die op het X-chromosoom liggen en dus anders overerven dan eigenschappen die op autosomen liggen.

Leg kort uit wat autosomen zijn en hoe deze overerven.

Stambomen

Stambomen worden gebruikt om de overerving van eigenschappen in families in kaart te brengen.

Laat een voorbeeld zien van een stamboom en leg kort uit hoe deze te lezen is.

X-gebonden dominant

Een x-gebonden dominante eigenschap wordt doorgegeven via het X-chromosoom en treedt op bij zowel mannen als vrouwen.

Geef een voorbeeld van een x-gebonden dominante eigenschap, zoals Rett-syndroom.

X-gebonden recessief

Een x-gebonden recessieve eigenschap wordt alleen doorgegeven via het X-chromosoom en treedt voornamelijk op bij mannen.

Geef een voorbeeld van een x-gebonden recessieve eigenschap, zoals hemofilie.

Hoe herken je een x-chromosomaal overervende eigenschap in een stamboom?

Een x-chromosomaal overervende eigenschap wordt alleen doorgegeven van moeder op kind, en komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Laat een voorbeeld zien van een stamboom waarin een x-chromosomaal overervende eigenschap voorkomt.

Oefenen met stambomen

Werk in groepjes aan het herkennen van x-chromosomaal overervende eigenschappen in stambomen.

Geef de leerlingen een aantal stambomen om te bestuderen en laat ze in groepjes de x-chromosomaal overervende eigenschappen identificeren.

Samenvatting

We hebben geleerd dat x-chromosomaal overervende eigenschappen anders overerven dan eigenschappen die op autosomen liggen, en dat deze eigenschappen vaak vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen.

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.