Automutilatie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Automutilatie

Lesdoelen

Aan het einde van de les:

- Kun je benoemen wat automutilatie inhoudt

- Ben je op de hoogte van redenen en gevolgen van automutilatie

- Kun je belangrijke onderdelen benoemen in het begeleiden van een zorgvrager met automutilerend gedrag.

Begripsbepaling

Termen “in omloop” die duiden op gedrag waarbij mensen zichzelf beschadigen. Voorbeelden zijn: zelfverwonding, automutilatie, zelfverminking, autoagressie, zelfmisbruik, zelfbeschadiging, zelfdestructief gedrag, parasuïcide

Definitie: automutilatie is gedrag dat direct leidt tot letsel, verandering of vernietiging van de huid of het lichaam zonder dat er sprake is van een bewuste suïcidale intentie.

 Subcategorieën

1. ernstige automutilatie              

 Gedrag wat leidt tot zeer ernstige verwondingen, zoals uitsteken, amputatie.

2. stereotype automutilatie        

Handelingen met een tamelijk vast patroon van uitdrukking, symbolisch en ritmisch.
(verstandelijke handicap).

3. Oppervlakkige of matige automutilatie
Herhaaldelijk terugkerende handelingen met een lage kans op een dodelijke afloop b.v. snijden, krassen, krabben, branden van de huid, wonden openkrabben, prikken met naalden o.i.d., breken van botten en zichzelf slaan.  (psychiatrie) 

Automutilatie en VGZ

Mensen met een verstandelijke beperking:  in 8% tot 17% van de gevallen. 

De eerste tekenen (jonge kind): wrijven, fladderen, lichte zelfverwonding. Stereotiep gedrag.  (steeds terugkerend)
De piek: tussen de 15 en 20 jaar. Vermoedelijk moeten bepaalde gedeelten van hersenen eerst rijp worden om dit gedrag te kunnen vertonen.

Vaakst gezien bij mensen met een lage ontwikkelingsleeftijd, lage zelfredzaamheid en sterk uitgesproken autisme.

Vijf syndromen waarbij zelfverwondend gedag een zeer vaak voorkomend kenmerk is:

het Cornelia de Lange syndroom

het Cri du chat syndroom

het Lesch-Nyham syndroom

het Prader-Willi syndroom 

het Smith-Magenis syndroom

Risicofactoren

- psychiatrische diagnosen (schizofrenie, persoonlijkheidsstoornis, depressie)

- gevoelens (angst, zelfhaat, afwijzing)

- behoeften aan b.v. communicatie of aandacht

- psychiatrische symptomen/stoornissen (psychotische fase, bevelshallucinaties (stemmen horen), stoornis in impulscontrole.

- beperkingen (verstoord coping patroon, omgaan met stress en problemen)

- problemen in interpersoonlijke relaties (afwijzing, separatieangst) cliënten doen iets met hun omgeving door zichzelf te beschadigen. Het gedrag is een signaal naar de omgeving, de vraag is echter steeds weer: welk signaal?

Oorzaken VGZ

Aangeleerd gedrag

Sensorische informatieverwerking

Emotioneel ontwikkelingsniveau

Problemen met communiceren

Biologische basis (bouwstenen in het zenuwstelsel)

Voorbeelden

Snijden. Meest in arm / been. Is nog te camoufleren.

Wrijven, krabben en krassen (VGZ).

Bonken met handen of hoofd tegen muur of met de voeten op de grond bonken.

Inname van voorwerpen die niet bedoeld zijn voor consumptie. 

Uittrekken van haren. Trichotilllomanie. Grijs gebied van spanningsregulatie en niet gericht op het toedienen van pijn. Wordt ook gezien als dwangstoornis.

Koud douchen. Om jezelf te straffen en bij anorexia kan dit ook gebruikt worden om extra calorien te verbruiken.

Behandeling/begeleiding

Verleden -> forse automutilatie -> separeren
Doel:  Een veilige omgeving te creëren (schijnveiligheid)

“dwang en drang”  Van beheersen naar voorkomen.
Separeergebruik terug gedrongen.

Hand in hand begeleiding. Extra mensen om team te ontlasten
(extra gelden)

Psychiatrie, behandelingen voor Coping (omgaan met problemen en stress)

Begeleidingsgevoelens

• Ongeloof 
• Afschuw
• Boosheid
• Frustratie
• Gevoel van verraden worden
• Machteloos 
• ...
  Wanneer zorgvrager keer op keer terug komt met zelf toegebrachte verwondingen

Houding

• Bepaal je eigen grenzen, ook de grenzen van de afdeling
• Wees bewust van je eigen gedrag 
• Aandacht en begrip tonen of achterhaal de reden
• Benoem het gedrag
• Aangeven wat je wilt van de ander
• Over met collega's en gedragsdeskundigen
  

• Eerste contact
• Communicatie 
• Kennis van het crisis/ signaleringsplan
• Signalen (her)kennen bij (dreigende) zelfbeschadiging
• Duidelijkheid bieden 

Casus

Toen Martine terugkwam van huis, vroeg ik haar hoe het was gegaan. Ik bood haar nog een keer een contactmoment aan om zich te kunnen uiten, maar ze weigerde. Tijdens het avondeten zag ik dat ze steeds meer in zichzelf keerde.
Daarom vroeg ik haar nog een keer of ze wilde praten. In plaats van in te gaan op mijn aanbod, sneed ze zich even later in haar been met een hobbymes. Het was erg aan het bloeden. Is het nou zo moeilijk om steun te vragen, om gewoon te vertellen dat je het erg vindt dat je niet thuis kunt zijn?

Opdracht

- Lees de casus

- Individueel beantwoord je de volgende vragen:

Is er sprake van automutilerend gedrag?
Wat is de reden/oorzaak van het automutilerend gedrag?

Wat vind je van de gedachten van de hulpverlener?

Hoe zou je zelf deze casus aanpakken?

- Daarna deel je ze met je buurman/vrouw

Kijktip

https://www.jessicavillerius.nl/programmas/beschadigd---aflevering-1

De vierdelige serie van Jessica Villerius waarin mensen worden gevolgd die zichzelf beschadigen.

Bronnen

https://www.zelfbeschadiging.nl/zelfbeschadiging/

https://www.vgn.nl/blog/zelfverwonding-bij-mensen-met-een-verstandelijke-beperking-van-berusting-naar-alertheid

https://cce.nl/casus/zelfverwonding-bij-verstandelijke-beperking

https://evangj.wixsite.com/psychiatrie-voor-mbo/automutilatie-ccbo

Casus

https://cce.nl/casus/zelfverwonding-bij-verstandelijke-beperking

In deze casus vertelt Esther Bisschops het verhaal van Rick en hoe het gelukt is om zijn extreem zelfverwondende gedrag bijna te doen verdwijnen.