H5 par. 5.4 De wedloop om Afrika

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Memo havo 2

H5 Tijd van burgers en stoommachines

Nationalisme en imperialisme

par. 5.4 De wedloop om Afrika

Leerdoelen

Hoofdvraag: Hoe verliep de wedloop om Afrika?

• Je kunt uitleggen op welke wijze de verovering van Afrika verliep.
• Je kunt herkennen en uitleggen wat er werd afgesproken op de Conferentie van Berlijn en hoe Afrika uiteindelijk werd verdeeld. 
• Je kunt uitleggen welke gevolgen die verovering voor Afrika had.
• Je kent de begrippen en jaartallen van deze paragraaf.

De eerste contacten

• Vanaf 16e eeuw: had Europa contact met Afrika -> handel in slaven en goud. 
• Veroveringen met een economisch doel
• Kenmerkend: handelsposten aan de kusten
• Vanaf 19de eeuw: modern imperialisme
• Combinatie van economische en politieke doelen
• Politiek: bewijzen/ vergroten macht eigen land (nationalisme)
• Economisch: grondstoffen en afzetmarkten voor industrie

De eerste contacten

• 19e eeuw: eerste ontdekkingsreizen van Europeanen 

naar de binnenlanden van Afrika. Expedities van oa. Mungo 

Park waren ontdekkings- of onderzoeksreizen naar 

onbekende gebieden.

• Verbaasden zich over de grote mooie steden in onder 

andere het huidige Mali. In West-Afrika hadden Arabieren 

een groot islamitisch koninkrijk gesticht. 

• Naast expedities en het sturen van missionarissen en 

zendelingen was er vanuit Europa eerst eigenlijk geen aandacht voor Afrika. 

• Dit veranderde vanaf ca 1880. 

De wedloop om Afrika

• De naam Wedloop om Afrika is door historici gegeven aan de fase van het kolonialisatieproces van Afrika tussen circa 1880 en 1914. 
• In deze periode probeerde een aantal Europese landen een zo groot mogelijk deel van Afrika onder hun directe macht te brengen. Tot dan toe was de rol van Europa in veel gevallen vooral beperkt gebleven tot het vestigen van handelsposten en het sluiten van verdragen met lokale machthebbers. 
• Na uitbreiding Aziatische kolonies is Afrika het laatste "terra incognita"
  
• In de loop van de negentiende eeuw vond men het steeds belangrijker om andere (Europese) mogendheden vóór te zijn. 
  
• Ontdekkingsreizigers sloten contracten met Afrikaanse vorsten om zo veel mogelijk land te bemachtigen. Dit zorgde voor spanningen tussen Europese landen.

De Conferentie van Berlijn

15 Europese landen en de VS geven zichzelf hier toestemming voor de verdere kolonisering van Afrika en verdelen de taart ehhh .....de kaart dus...

Wedloop om Afrika

ca 1880-1914

• Conferentie van Berlijn (1884-85): Europese landen spraken over verdeling Afrika.
  
• Initiatiefnemer: Duitse kanselier Bismarck, Duitsland wilde óók kolonies in Afrika.
  
• Regels: 1) Het gebied kon alleen worden opgeëist als het door een leger bezet was. 2) Europese landen moesten een bestuur in de kolonie vestigen.
  
• Na conferentie probeerden landen zoveel mogelijk gebieden in Afrika te bezetten.
  

Gevolgen van het imperialisme in Afrika

• Rond 1900: veertig landen in Afrika, slechts vier werden door Afrikanen bestuurd: willekeurig getrokken grenzen hielden geen rekening met (verhoudingen tussen) stammen (nu nog merkbaar).
• Afrikaanse economie ondergeschikt gemaakt aan Europese economie -> grondstoffen: goud, ivoor, cacao, koper, rubber gehaald, afzetgebied voor Europese producten.
• Missionarissen en zendelingen werden gestuurd om de Afrikanen te 'beschaven' en bekeren tot het christendom.
  
• Afrikaanse volken kwamen in aanraking met moderne communicatie- en vervoermiddelen, zoals de telegraaf en de trein.

Begrippen, personen, jaartallen

• Mungo Park (West-Afrika),  David Livingstone (Zuid- en Centraal-Afrika) en Henry Morton Stanley (rivier Kongo)
• expeditie: ontdekkings- of onderzoeksreis naar onbekend gebied
• Conferentie van Berlijn 1884-1885
• kanselier Bismarck
  
• Wedloop om Afrika (1880-1914)
  

Over welke gebeurtenis gaat deze prent?

1. Conferentie van Berlijn
2. Conferentie van München
3. Conferentie van Potsdam
4. Wannseeconferentie

Wanneer vond de Conferentie van Berlijn plaats?

1. 1882-1883
2. 1883-1884
3. 1884-1885
4. 1885-1886

Tijdens de conferentie van Berlijn werd

1. Afrika verdeeld onder West-Europese landen
2. De alliantiepolitiek van Bismarck bedacht
3. Het Duitse keizerrijk uitgeroepen
4. De overgave van Frankrijk besproken

De Conferentie van Berlijn

1. Stond onder leiding van Engeland
2. stond onder leiding van Wilhelm II
3. werd in 1898 georganiseerd
4. werd georganiseerd door Bismarck

Wat was het hoofddoel van de conferentie van Berlijn?

1. koloniale macht terugdringen zonder oorlog
2. minder Franse koloniën
3. vrede bewaren in europa
4. Duitsland meer koloniën

Wat was het doel van Bismarck tijdens de conferentie van Berlijn?

1. koloniale macht terugdringen zonder oorlog
2. minder Franse koloniën
3. vrede bewaren in europa
4. Duitsland meer koloniën

Wereldeconomie

Handelaren uit de Republiek, Frankrijk en Engeland namen later ook deel aan de handel.

• Verkenden nieuwe handelsroutes
• Cartografie
• Werden rijke en machtige handelslanden

Handelden in specerijen, goud, zilver en slaven.

 

Van handelspost naar imperium

In Amerika legden Europeanen plantages aan en koloniseerden het binnenland

In Azië en Afrika bouwden Europeanen vooral handelsposten aan de kust.

Van 1870-1900 breidden landen hun kolonies uit tot een imperium (wereldrijk), deze periode wordt 

modern imperialisme genoemd.

Oorzaken van het modern imperialisme:

• Economische oorzaken
  

-- Grondstoffen (olie, rubber en katoen).

-- Nieuwe afzetmarkten (verkoop spullen).

• Technologische voorsprong
  

-- Betere wapens (Maxim machinegeweer)

-- Telegraaf (communicatie over grote afstand)

-- Spoorwegen/ stoomschepen (Suezkanaal) .

• Macht en status
  

-- Respect afdwingen als 'belangrijk' volk.

• Beschaving en ontwikkeling
  

-- Verspreiding christendom

-- Superioriteitsdenken leidde tot 

beschavingsoffensief. Opvoeden en ontwikkelen. Scholen, spoorwegen, rechtssysteem, abolitionisme

Briti India

Rond 1600, vestigde de Engelse East India Company een handelspost in India

Handelscompagnie had bestuurlijke en militarire taken (eigen leger!).

1857 Grote opstand begonnen door sepoys tegen de East India Company.

Opstand werd met veel geweld neergeslagen.

Brits India

1858 Britse overheid nam de gebieden van de East India Company over en maakte er een Engelse kolonie van.

Britse leger breidde de kolonie

steeds verder uit.

1877 Koningin Victoria werd uitgeroepen tot keizerin van Brits-Indië. Bestond uit huidige India, Pakistan, Myanmar en Sri Lanka.

Brits India

Brits-Indië in getallen

•  1,000 Britse ambtenaren
• 40,000 Britse soldaten
• 250,000,000 inwoners

Engelsen maakt gebruik van inlandse vorsten en plaatselijke bestuurders.

Handel bleef belangrijk. Engeland kocht grondstoffen (katoen, jute, thee en indigo) en verkocht katoenen stoffen. 'Gunstige' handelsvoorwaarden

Aan de slag

Wat? Zie whiteboard.

Hoe? Alleen 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Leer begrippen en jaartallen. Vraag docent.