Vulkanisme

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Vulkanisme

Vulkanisme

Leerdoelen:

- Wat vulkanisme is.

- Herkennen en kunnen jullie de verschillende soorten vulkannen benoemen.

Huiswerk bespreken/nakijken

Vragen 8 t/m 11

Vulkanisme

- Proces waarbij gesmolten gesteente naar het oppervlak komt.

- Vorming: vulkanen, geisers en zelfs soms aardbevingen.

Vulkanisme is een proces waarbij gesmolten gesteente (magma) naar het aardoppervlak komt. Het proces van vulkanisme kan leiden tot de vorming van vulkanen, geisers en zelfs tot het ontstaan van aardbevingen.

Platentektoniek 

De aarde bestaat uit platen. Die platen zitten dieper in de aarde en bewegen naar voren en achteren. Ook schuiven ze langs elkaar of botsen tegen elkaar aan.

Platentektoniek 

• Platen die naar elkaar toe bewegen = Convergente plaatgrens.

• Platen die uit elkaar bewegen = Divergente plaatgrens.

• Platen die langs elkaar bewegen = Transversale  plaatgrens. 

Soorten vulkanen 

3 verschillende vulkanen 

Soorten vulkanen

We weten nu waar vulkanen ontstaan. Echter zijn niet alle vulkanen hetzelfde. Er zijn meerdere soorten vulkanen. De vulkanen schildvulkaan, stratovulkaan en caldera gaan we specifiek bekijken

Schildvulkaan

• Laag en breed
  
• Flauwe helling
  
• Dunne lava wat ver kan stroomt
• Divergente plaatbeweging
• Effusief vulkanisme 
  

Bij Schildvulkanen is het magma in de magmakamer een dunne en hete vloeistof. Het magma kan daardoor makkelijk door spleten naar het aardoppervlak doordringen. Hierdoor komen tijdens erupties zelden ontploffingen voor. Wanneer de druk in de magmakamer toch hoog is opgelopen, kan er een lavafontein ontstaan. Daarnaast wordt er weinig as uitgestoten omdat gassen uit het magma kunnen ontsnappen zonder eerst schuim te vormen.

De uitbarsting van een schildvulkaan levert voor de omgeving weinig gevaar op. Alleen wanneer een lavastroom zich door bewoond gebied verplaatst kan er schade aan huizen en akkers ontstaan. Doden en gewonden komen echter zelden voor.

Doordat de lava dun en heet is, en heel langzaam afkoelt, kunnen de lavastromen lange afstanden afleggen. Hierdoor hoopt vulkanisch materiaal zich niet telkens vlakbij de krater op. Na talloze uitbarstingen ontstaat er een brede berg met flauwe helling, die veel lijkt op een schild. Vandaar de naam schildvulkaan.

Schildvulkaan

Stratovulkaan

• Hoog en smal
  
• Steile helling
• Taaie dikke lava wat niet ver stroomt
• Ontstaan bij subductiezone door convergente plaat beweging
• Meest voorkomende vulkaan
• Explosief vulkanisme 

De stratovulkaan, ook wel samengestelde vulkaan, is de meest voorkomende vulkaansoort op aarde. Stratovulkanen zijn meestal zeer hoog, en kunnen een laag eeuwige sneeuw op de top hebben.

Bij stratovulkanen is het magma een dikke, stroperige vloeistof, waardoor het moeilijk tot het aardoppervlak kan doordringen. Voordat er een eruptie kan plaatsvinden, moet de druk in de magmakamer dus eerst hoog oplopen en dat kan lang duren.

Stratovulkanen zijn gevaarlijk als ze uitbarsten. Hoe meer tijd er verlopen is na de vorige uitbarsting, hoe heftiger de volgende wordt. Bij uitbarstingen van stratovulkanen wordt de verstopping in de kraterpijp door een grote ontploffing verpulverd en de lucht in geblazen. Dit wordt gevolgd door een pluim van as en vulkanische gassen die met grote snelheid de lucht in spuiten. Tijdens zo'n eruptie komt er vaak niet veel lava uit de vulkaan.

Doordat de lava erg stroperig is en snel afkoelt, hoopt het materiaal dat uit de krater komt zich vlakbij de krater op. Na talloze uitbarstingen ontstaat er een hoge berg met steile helling, die veel lijkt op een kegel.

Stratovulkanen ontstaan voornamelijk langs convergente plaatgrenzen. Voorbeelden van stratovulkanen zijn Mount Vesuvius en Mount St. Helens.

Stratovulkaan

Caldera

• Oude ingestorte  stratovulkaan
• Ontstaan bij subductiezonde
• Heel erg gevaarlijk
  

Een calderavulkaan is een oudere vulkaan met aan de bovenkant een grote brede krater. Deze krater is ontstaan doordat een deel van de vulkaan in de magmakamer is gestort, die na een vulkaanuitbarsting is leeggestroomd. Vaak vormt zich in de krater van een calderavulkaan een kratermeer. Het water in een kratermeer kan allerlei kleuren aannemen, als gevolg van elementen die uit het vulkanische gesteente opgelost worden. Behalve dat kratermeren mooi kunnen zijn, kunnen ze ook dodelijke gevolgen hebben. Wanneer het waterpijl van een kratermeer namelijk te hoog stijgt, kan een deel van de vulkaan het begeven. Met als gevolg dat een enorme watermassa de vulkaanhelling afstroomt en alles in zijn weg wegvaagt. In de krater van de oude vulkaan kan ook een nieuwe krater ontstaan. Wanneer de druk van de magma in de magmakamer hoog genoeg wordt, kan er een nieuwe eruptie plaatsvinden in de caldera. Een vulkaan die op deze manier ontstaat noemen we een calderavulkaan. Een voorbeeld van een calderavulkaan is de El Chichón, in Zuid-Mexico.

Caldera vulkaan

Aan de slag!