Middeleeuwen geestelijkheid

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Middeleeuwen

De eerste stand en de letterkunde

Het katholicisme in de middeleeuwen

Verbreidt zich vanaf 690, soms met behulp van de "ijzeren tong". De geestelijkheid is de eerste/hoogste in de middeleeuwse standenmaatschappij.

0

Schrijfcultuur in hoven en steden

Vanaf de twaalfde eeuw kregen de hoven en steden steeds meer behoefte aan geschoold personeel dat kon lezen en schrijven. Daarom gingen stadsklerken of leraren ook literaire teksten schrijven.

Anonieme schrijvers

De naam van de schrijver vond men niet van belang. Vaak waren het ook geen originele verhalen, maar vertalingen en/of bewerkingen van bestaande legendes (volksverhalen). De schrijver wilde vermaken, maar ook iets doceren (didactische functie).

Geestelijke letterkunde

• Exempelen (korte verhalen
   over goed en kwaad)
  
• Heiligenlevens (beschrij-
   vingen van het leven van
   een heilige)
  
• Marialegenden (verhalen
   waarin Maria haar
   getrouwen beloont of uit  gevaren redt) zoals Beatrijs.

Beatrijs

• Marialegende

• 1347
• Schrijver?
• Symboliek
• Handschrift in Koninklijke
   Bibliotheek Den Haag
  

De middeleeuwse maatschappij was theocentrisch. Wat betekent dat?
In het dagelijks leven ...

1. ... staat de wetenschap centraal.
2. ... staan God en godsdienst centraal.
3. ... staan geld en economie centraal.
4. ... staat iemand die Theo heet centraal.

Middeleeuwse literatuur is bedoeld om .....

1. te lezen
2. te luisteren

Wat moet een man doen, die verliefd wordt?

1. Bidden, vriendelijk praten tegen zijn geliefde en geheimhouden
2. Een priester raadplegen en de vader van het meisje om haar hand vragen
3. Het meisje versieren

Wie zijn de grootste vijanden van geliefden?

1. De schoonouders
2. Kwade tongen en jaloerse mensen
3. De priester

Het lied in de middeleeuwen

Als er één periode is geweest,

waarin het goed feestvieren was,

dan is dat wel de middeleeuwen.

Het barstte dus ongetwijfeld van

de liederen, maar daar zijn er niet

zo veel van overgebleven.

Het lied in de middeleeuwen vervolg

• geestelijke liederen
• ballades (lied van Heer Halewijn)
• historieliederen (verhalende
   liederen over historische
   gebeurtenissen of een bekend
   persoon
• minneliederen of hoofse lyriek
• elegieën (liederen waarin de dood" van een dierbare wordt bezongen, zoals het Egidiuslied. 

0

Het toneel in de middeleeuwen

• Pas vanaf de veertiende eeuw
• Van geestelijk naar wereldlijk toneel
• Van kerk, naar kerksplein naar marktplein
• Van geestelijken en misdienaren naar burgers en
   vervolgens naar echte acteurs
• Van godsdienstige onderwerpen naar allerlei verschillende thema's

Het geestelijk toneel

• mysteriespelen gaan over gebeurtenissen uit de bijbel,
   zoals de zeven "bliscappen" van Maria
• mirakelspelen gaan over een wonder door tussenkomst
   van Maria of een andere heilige, zoals "Mariken van
   Nieumeghen"
• moraliteiten bevatten een levensles. Er doen geen echte
   personen aan mee, maar symbolische figuren (Elckerlijc)

Het wereldlijk toneel

• abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van
   Denemarken en Van den winter ende van den somer
• sotternieën zijn kluchten die vaak gingen over domme
   mannen en uitgekookte vrouwen
• op elk abel spel volgt een sotternie als uitsmijter

Betekenis 'abel'

Over de exacte betekenis van de term 'abel', die alleen bekend is in deze context, is de nodige discussie geweest. Het betekent op zich 'edel', en moet beschouwd worden als het tegenovergestelde van 'geestelijk'. Anderzijds kan de term 'abel', afkomstig van het Latijnse "habilis" (bekwaam, vernuftig, kunstig), gebruikt zijn om de stukken te onderscheiden van de meer boertige sotternieën die in hetzelfde handschrift voorkomen.